Điều ngoại lệ là gì?

Trong hành trình đức tin, nhiều tín hữu thường đối diện với những tình huống phức tạp nơi mà các nguyên tắc Kinh Thánh dường như mâu thuẫn nhau, hoặc một mệnh lệnh rõ ràng lại khó có thể áp dụng trong hoàn cảnh đặc biệt. Điều này dẫn chúng ta đến khái niệm thần học quan trọng: “Điều ngoại lệ” (Exception). Điều ngoại lệ không phải là sự bẻ cong hay phá vỡ Lời Chúa, mà là sự nhận biết thẩm quyền tối cao, sự khôn ngoan toàn tri và tình yêu thương vô hạn của Đức Chúa Trời, Đấng ban Lời phán và cũng là Đấng nắm giữ toàn quyền giải thích và áp dụng Lời ấy trong từng bối cảnh cụ thể của cuộc đời mỗi con cái Ngài.

Trong thần học Cơ Đốc, “điều ngoại lệ” đề cập đến những trường hợp mà một nguyên tắc đạo đức hoặc mệnh lệnh chung của Kinh Thánh được Đức Chúa Trời cho phép không áp dụng, hoặc được thay thế bằng một nguyên tắc cao trọng hơn, vì lợi ích tối thượng và sự sống còn của con người, hoặc để bày tỏ bản tính nhân từ, thương xót của Ngài. Đây không phải là chủ nghĩa tương đối, mà là sự công nhận rằng Đức Chúa Trời là Đấng ban Luật, và chính Ngài có thẩm quyền tối cao trong việc định ra phạm vi và giới hạn của luật đó.

Nền tảng cho điều này nằm ở chính bản tính của Đức Chúa Trời: Ngài là thánh khiết và công bình (đòi hỏi sự tuân theo luật pháp), đồng thời Ngài cũng là tình yêu thương và nhân từ (I Giăng 4:8). Khi hai phương diện này giao thoa trong những tình huống thực tế phức tạp của con người, sự khôn ngoan thiên thượng của Ngài có thể dẫn dắt đến một quyết định “ngoại lệ” nhằm tôn vinh nguyên tắc cao nhất là tình yêu thương (Ma-thi-ơ 22:37-40).

Kinh Thánh Cựu Ước, đặc biệt là Luật Pháp (Torah), không phải là một bộ luật cứng nhắc, máy móc. Trong chính những bộ luật ấy, chúng ta đã thấy các nguyên tắc về sự ngoại lệ được Đức Chúa Trời thiết lập.

1. Luật Sa-bát và Sự Ngoại Lệ Vì Sự Sống:
Một trong những điều răn quan trọng nhất là giữ ngày Sa-bát (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:8-11). Vi phạm Sa-bát bị xem là trọng tội. Tuy nhiên, chính Chúa Giê-xu sau này đã chỉ ra nguyên tắc nền tảng: “Vả, ngày Sa-bát làm ra vì loài người, chớ chẳng phải loài người vì ngày Sa-bát” (Mác 2:27). Nguyên tắc “vì loài người” này đã hàm chứa ý tưởng về sự ngoại lệ. Nếu việc giữ Sa-bát một cách cứng nhắc dẫn đến nguy hiểm cho mạng sống hoặc đau khổ không cần thiết, thì nhu cầu của con người được ưu tiên. Việc cứu một con vật hoặc con người rơi xuống hố trong ngày Sa-bát được xem là hợp lệ (Lu-ca 14:5).

2. Sự Tận Hiến (Nazirite) và Sự Ô Uế:
Lời khấn người Na-xi-rê (Dân Số Ký chương 6) đòi hỏi sự kiêng cử nghiêm ngặt, đặc biệt là không được đến gần xác chết. Thế nhưng, Luật Pháp cũng dự liệu trường hợp ngoại lệ: nếu có người thân qua đời bất ngờ bên cạnh, người Na-xi-rê bị ô uế. Lúc này, họ phải thực hiện nghi lễ tẩy uế và bắt đầu lại lời khấn. Điều này cho thấy mối quan hệ gia đình và tình yêu thương thực tế được đặt cao hơn tính hình thức của lời khấn (Dân Số Ký 6:9-12).

Chúa Giê-xu Christ là hiện thân hoàn hảo của sự khôn ngoan thiên thượng trong việc áp dụng tinh thần của Luật Pháp. Ngài không đến để phá bỏ luật pháp, nhưng để làm cho trọn (Ma-thi-ơ 5:17). “Làm cho trọn” (tiếng Hy Lạp: plēroō) có nghĩa là đem đến sự viên mãn, bày tỏ ý nghĩa trọn vẹn và cao quý nhất của luật pháp. Trong quá trình đó, Ngài thường xuyên tạo ra những “ngoại lệ” đầy quyền năng để bày tỏ lẽ thật cao hơn.

1. Chữa Lành Trong Ngày Sa-bát:
Đây là điểm tranh cãi lớn giữa Chúa Giê-xu và các thầy thông giáo. Họ giữ luật cách máy móc. Chúa Giê-xu đặt nguyên tắc cứu chữa và làm lành lên trên nghi thức. Ngài tuyên bố: “Trong ngày Sa-bát, nên làm điều lành hay là điều dữ, nên cứu người hay là giết đi?” (Mác 3:4). Hành động chữa lành của Ngài chính là “điều ngoại lệ” hợp lệ, vì nó phục vụ mục đích yêu thương và bày tỏ quyền năng cứu rỗi của Đấng Mê-si.

2. Tiếp Xúc Với Người Bị Xã Hội Ruồng Bỏ:
Luật về sự ô uế (Lê-vi Ký chương 13-15) khiến người mắc bệnh phong, người đàn bà bị băng huyết bị cách ly. Chúa Giê-xu đã “phá vỡ” luật này không phải bằng sự bất tuân, mà bằng quyền năng tẩy sạch. Khi Ngài đụng đến người phung (Mác 1:41) và để người đàn bà mắc bệnh đụng đến Ngài (Mác 5:27-34), thay vì Ngài bị ô uế, thì sự thánh khiết và sự sống của Ngài đã chảy ra để tẩy sạch sự ô uế của họ. Đây là ngoại lệ vĩ đại: tình yêu thương và quyền năng cứu rỗi chiến thắng nghi thức ô uế.

3. Nguyên Tắc “Ta Muốn Lòng Nhân Từ”:
Chúa Giê-xu trích dẫn Ô-sê 6:6 khi đối chất với người Pha-ri-si: “Vả, nếu các ngươi hiểu nghĩa câu nầy: ‘Ta muốn lòng nhân từ, không muốn của tế lễ,’ thì các ngươi không trách những người vô tội” (Ma-thi-ơ 12:7). Câu Kinh Thánh then chốt này là chìa khóa để hiểu điều ngoại lệ. “Lòng nhân từ” (tiếng Hy Lạp: eleos; Hê-bơ-rơ: chesed - tình yêu thương thành tín) là nguyên tắc cao trọng hơn hết. Khi một nghi thức tôn giáo (như của tế lễ hay giữ Sa-bát) cản trở việc bày tỏ chesed, thì chính lòng nhân từ phải được ưu tiên. Đức Chúa Trời muốn tấm lòng hơn là hình thức.

Sau khi Chúa Giê-xu thăng thiên, Đức Thánh Linh được ban xuống để dẫn dắt Hội Thánh vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13). Một trong những vai trò của Ngài là giúp chúng ta áp dụng Lời Chúa cách khôn ngoan trong những hoàn cảnh phức tạp, đôi khi dẫn đến những quyết định mang tính ngoại lệ.

Ví dụ Kinh Điển: Sự Kiện Cọt-nây (Công Vụ chương 10).
Đối với các môn đồ Do Thái, nguyên tắc rõ ràng là: “không được giao thiệp hoặc tới nhà một người ngoại” (Công Vụ 10:28). Đây là luật về sự tinh sạch nghi lễ và xã hội. Thế nhưng, Đức Thánh Linh đã chủ động tạo ra một “ngoại lệ” vĩ đại. Qua khải tượng cho cả Phi-e-rơ (về các loài vật không tinh sạch) và cho Cọt-nây (một người ngoại kính sợ Đức Chúa Trời), Đức Thánh Linh phá vỡ rào cản. Nguyên tắc cao hơn ở đây là: “Đức Chúa Trời không thiên tư tây vị ai, nhưng trong các dân, hễ ai kính sợ Ngài và làm điều công bình thì được Ngài tiếp nhận” (Công Vụ 10:34-35). Điều ngoại lệ này đã mở cánh cửa Tin Lành cho toàn thể dân ngoại.

Điều này dạy chúng ta rằng, Đức Thánh Linh có quyền dẫn dắt chúng ta vượt ra ngoài hiểu biết thông thường hoặc truyền thống để thực hiện ý muốn cao cả hơn của Đức Chúa Trời, miễn là điều đó hoàn toàn phù hợp với bản tính yêu thương và thánh khiết đã được bày tỏ trọn vẹn trong Chúa Giê-xu Christ.

Làm thế nào để chúng ta, là những tín hữu bình thường, có thể phân biệt giữa một “điều ngoại lệ” thực sự được Thánh Linh dẫn dắt và sự tự ý, biện minh cho tội lỗi? Dưới đây là một số nguyên tắc kiểm chứng:

1. Nó Có Phục Vụ Cho Tình Yêu Thương và Sự Sống Không?
Mọi ngoại lệ thực sự phải nhằm mục đích bảo vệ, gìn giữ, hoặc phục hồi sự sống và phẩm giá con người (thể xác lẫn tâm linh), và thể hiện tình yêu thương cụ thể (Rô-ma 13:10). Nếu hành động của bạn làm tổn thương người khác hoặc chính mình, đó không phải là ngoại lệ từ Chúa.

2. Nó Có Phù Hợp Với Toàn Bộ Tinh Thần Và Mục Đích Của Kinh Thánh Không?
Một quyết định không thể mâu thuẫn với lẽ thật cốt lõi của Phúc Âm. Ví dụ, ân điển không bao giờ là giấy phép để phạm tội (Rô-ma 6:1-2). Ngoại lệ phải đưa chúng ta đến gần Chúa hơn, không phải xa Ngài.

3. Nó Có Được Xác Nhận Qua Sự Bình An Và Sự Dẫn Dắt Của Đức Thánh Linh Trong Lòng Không?
Sự bình an của Đấng Christ phải cai trị trong lòng bạn (Cô-lô-se 3:15). Nếu bạn cảm thấy day dứt, bất an, hoặc phải che giấu quyết định đó khỏi các anh chị em trưởng thành trong đức tin, hãy cẩn trọng.

4. Nó Có Được Sự Đồng Thuận Của Hội Thánh (Những Tín Hữu Trưởng Thành) Không?
Đức Thánh Linh thường phán qua thân thể Đấng Christ. Hãy tìm kiếm lời khuyên khôn ngoan từ những người kính sợ Chúa và hiểu biết Lời Ngài (Châm Ngôn 11:14).

5. Nó Có Tôn Cao Chúa Giê-xu Christ Và Làm Chứng Cho Phúc Âm Không?
Cuối cùng, mọi sự phải quy về sự vinh hiển của Đức Chúa Trời (I Cô-rinh-tô 10:31). Một điều ngoại lệ thực sự sẽ, trong thời gian dài, đưa người ta đến với tình yêu và lẽ thật của Đấng Christ.

Hiểu về “điều ngoại lệ” giải phóng chúng ta khỏi tôn giáo hình thức, cứng nhắc, và đưa chúng ta vào mối tương giao sống động với Đức Chúa Trời. Chúng ta không còn là đầy tớ dưới luật pháp, nhưng là con cái trong ân điển (Rô-ma 8:15). Là con cái, chúng ta được mời gọi để bước đi bởi Đức Thánh Linh (Ga-la-ti 5:16, 25), Đấng ban cho chúng ta sự khôn ngoan để áp dụng các nguyên tắc đời đời của Đức Chúa Trời vào những cảnh ngộ đa dạng của cuộc sống.

Hãy nhớ rằng, điều ngoại lệ lớn nhất, vĩ đại nhất và là nền tảng cho mọi ngoại lệ khác, chính là ÂN ĐIỂN. Mọi người chúng ta đều đáng bị định tội bởi luật pháp thánh khiết của Đức Chúa Trời, nhưng trong Chúa Giê-xu Christ, Đức Chúa Trời đã tạo ra một “NGOẠI LỆ” vĩ đại: thay vì kết án, Ngài ban sự tha thứ; thay vì xa cách, Ngài ban sự sống đời đời. Chính trong dòng chảy của ân điển tuyệt vời này, chúng ta học tập sự khôn ngoan thiên thượng để yêu thương và sống cho vinh hiển Ngài mỗi ngày.