Nợ Nần và Phần Mười: Có Nên Tạm Ngừng Dâng Hiến Để Trả Nợ?
Trong hành trình thuộc linh và tài chính của một Cơ Đốc nhân, câu hỏi về thứ tự ưu tiên giữa nghĩa vụ với Chúa và nghĩa vụ với con người thường trở nên căng thẳng, nhất là trong bối cảnh nợ nần chồng chất. Việc “dâng phần mười” (ma‘ăśēr - מַעֲשֵׂר) - tức một phần mười thu nhập - được xem là một hành động thờ phượng và vâng lời căn bản. Thế nhưng, khi gánh nặng nợ đè lên vai, nhiều tín hữu tự hỏi: “Tôi có thể tạm ngừng dâng phần mười để tập trung trả nợ cho xong, rồi sẽ dâng lại sau không?” Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào Kinh Thánh, khám phá các nguyên tắc nền tảng về phần mười, nợ nần, và sự ưu tiên trong quản lý nguồn lực mà Chúa giao, để tìm ra hướng đi khôn ngoan và đẹp lòng Đức Chúa Trời.
I. PHẦN MƯỜI: BẢN CHẤT, MỤC ĐÍCH VÀ LỜI HỨA
Trước khi giải quyết câu hỏi về việc tạm ngừng, chúng ta phải hiểu rõ bản chất của phần mười trong mặc khải Kinh Thánh.
1. Phần Mười Trong Cựu Ước: Giao Ước và Sự Thừa Nhận Quyền Sở Hữu Tối Thượng
Phần mười được thiết lập rõ ràng từ rất sớm (Sáng-thế Ký 14:20 - Áp-ra-ham dâng một phần mười cho Mên-chi-xê-đéc). Dưới luật pháp Môi-se, nó trở thành một điều răn (Lê-vi Ký 27:30). Từ ngữ Hê-bơ-rơ ma‘ăśēr (מַעֲשֵׂר) đơn giản có nghĩa là “phần thứ mười”. Bản chất của nó là sự thừa nhận rằng mọi vật đều đến từ Chúa và thuộc về Ngài. “Các vật thập phân về ngũ cốc dưới đất, hoặc về bông trái của cây, đều thuộc về Đức Giê-hô-va; ấy là một vật thánh cho Đức Giê-hô-va.” (Lê-vi Ký 27:30). Phần mười có mục đích cụ thể: duy trì chức tế lễ Lê-vi (vì chi phái Lê-vi không được chia đất) và chăm sóc những người nghèo khó, khách lạ, kẻ mồ côi, người góa bụa (Phục-truyền Luật-lệ Ký 14:28-29).
Trong sách Ma-la-chi, Đức Chúa Trời đưa ra lời khiển trách mạnh mẽ và một lời hứa đặc biệt: “Các ngươi có ăn trộm Đức Chúa Trời… trong các phần mười và các của dâng. Các ngươi bị rủa sả, vì các ngươi, thảy cả nước, đều ăn trộm ta. Hãy đem hết thảy phần mười vào kho, hầu cho có lương thực trong nhà ta; và từ nay các ngươi khá lấy điều nầy mà thử ta, Đức Giê-hô-va vạn quân phán, xem ta có mở các cửa sổ trên trời cho các ngươi, đổ phước xuống cho các ngươi đến nỗi không chỗ chứa chăng!” (Ma-la-chi 3:8-10). Ở đây, việc không dâng phần mười bị gọi là “ăn trộm” Đức Chúa Trời, và việc trung tín dâng hiến đi đôi với lời hứa về sự chu cấp dư dật.
2. Phần Mười Trong Tân Ước: Sự Tiếp Nối Nguyên Tắc với Tấm Lòng Mới
Tân Ước không huỷ bỏ phần mười như một nguyên tắc khôn ngoan và thờ phượng. Chính Chúa Giê-xu đã xác nhận nó trong khi phê phán thái độ đạo đức giả: “Khốn cho các ngươi, thầy thông giáo và người Pha-ri-si, là kẻ giả hình! Vì các ngươi nộp một phần mười về bạc hà, hồi hương, và rau cần, mà bỏ điều hệ trọng hơn hết trong luật pháp, là sự công bình, thương xót và trung tín… ấy là những việc các ngươi phải làm, mà cũng không nên bỏ những việc kia.” (Ma-thi-ơ 23:23). Chúa Giê-xu không phủ nhận việc dâng phần mười, nhưng Ngài đặt nó vào đúng vị trí: không phải là cứu cánh của sự công bình, mà là một biểu hiện của lòng vâng phục đi kèm với những trọng lượng lớn hơn là công bình, thương xót và trung tín (trong tiếng Hy Lạp: krisis, eleos, pistis - κρίσις, ἔλεος, πίστις).
Sứ đồ Phao-lô đề cập đến nguyên tắc hỗ trợ những người phục vụ trong Phúc Âm (1 Cô-rinh-tô 9:13-14) và khẳng định nguyên tắc gieo và gặt trong sự dâng hiến: “Mỗi người nên tùy theo lòng mình đã định mà quyên ra, không phải phàn nàn hay là vì ép uổng; vì Đức Chúa Trời yêu kẻ dâng của cách vui lòng.” (2 Cô-rinh-tô 9:7). Từ Hy Lạp hilaron (ἱλαρὸν) mang nghĩa “vui vẻ, hào phóng”. Tân Ước nhấn mạnh đến tấm lòng đằng sau của dâng, vượt trên mức độ pháp lý của phần mười.
II. NỢ NẦN TRONG GÓC NHÌN KINH THÁNH: TRÁCH NHIỆM VÀ SỰ GIẢI PHÓNG
Kinh Thánh không xem nợ nần là một điều tội lỗi, nhưng nó cảnh báo rõ ràng về những hiểm nguy và ràng buộc của nó.
“Chớ mắc nợ ai chi hết, chỉ mắc nợ về sự yêu thương nhau mà thôi…” (Rô-ma 13:8a). Câu này thường được hiểu là lời khuyên nên trả nợ đúng hạn, đừng để nợ tồn đọng như một gánh nặng triền miên. Sách Châm-ngôn cho một bức tranh sống động: “Kẻ giàu cai trị trên kẻ nghèo; kẻ mượn là tôi tớ của kẻ cho mượn.” (Châm-ngôn 22:7). Nợ tạo ra mối quan hệ “chủ-tớ”, hạn chế sự tự do và có thể ảnh hưởng đến đời sống thuộc linh.
Trách nhiệm trả nợ là một vấn đề của sự trung tín và chính trực. Khi vay mượn, chúng ta đã đưa ra lời hứa. Việc không trả nợ (khi có khả năng) làm tổn hại đến chứng nhân và danh Chúa. Vì vậy, trả nợ là một nhiệm vụ quan trọng.
III. XUNG ĐỘT GIỮA PHẦN MƯỜI VÀ TRẢ NỢ: PHÂN TÍCH NGUYÊN TẮC ƯU TIÊN
Vậy, khi đứng trước hai trách nhiệm – dâng phần mười cho Chúa và trả nợ cho người – chúng ta nên xếp đặt ưu tiên thế nào? Có một số nguyên tắc Kinh Thánh có thể hướng dẫn chúng ta:
1. Nguyên Tắc “Trước Hết”: Chúa Giê-xu dạy: “Nhưng trước hết, hãy tìm kiếm nước Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài, thì Ngài sẽ cho thêm các ngươi mọi điều ấy nữa.” (Ma-thi-ơ 6:33). “Các điều ấy” ở đây chỉ về nhu cầu vật chất (đồ ăn, thức uống, áo mặc – câu 31). Nguyên tắc “trước hết” đặt vương quốc Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài lên hàng đầu trong mọi quyết định, kể cả tài chính. Việc dâng phần mười là một hành động cụ thể của “tìm kiếm nước Đức Chúa Trời trước hết”, nó là sự thừa nhận quyền tể trị của Chúa trên toàn bộ đời sống, bao gồm tài chính. Đặt phần mười ra khỏi thu nhập đầu tiên là một hành động đức tin, tuyên bố rằng Chúa là chủ, chứ không phải chủ nợ.
2. Nguyên Tắc Trung Tín Trong Điều Nhỏ: “Ai trung tín trong việc rất nhỏ, cũng trung tín trong việc lớn; ai bất nghĩa trong việc rất nhỏ, cũng bất nghĩa trong việc lớn. Vậy nếu các ngươi không trung tín về của cải bất nghĩa, ai sẽ đem của thật giao cho các ngươi?” (Lu-ca 16:10-11). Phần mười có thể được xem là “việc rất nhỏ” trong mắt người đời, nhưng đó là bài kiểm tra về sự trung tín của chúng ta đối với Chúa. Nếu chúng ta không trung tín với “của cải bất nghĩa” (tiền bạc) ngay cả khi khó khăn, làm sao Chúa có thể tin cậy giao cho chúng ta những của cải thuộc linh thật sự?
3. Lời Hứa Chu Cấp và Bài Toán Đức Tin: Lời hứa trong Ma-la-chi 3:10 là một lời mời “thử” Chúa. Khi gặp nợ nần, bản năng tự nhiên là giữ lại mọi thứ để xoay sở. Nhưng đức tin kêu gọi chúng ta vâng lời trước, tin rằng Chúa sẽ chu cấp và mở đường cho việc trả nợ. Nhiều chứng nghiệm cho thấy khi tín hữu trung tín dâng phần mười dù trong hoàn cảnh khó khăn, Chúa mở ra những cách thức không ngờ để họ quản lý phần còn lại cách khôn ngoan hơn, tìm được thêm thu nhập, hoặc được giảm bớt chi tiêu không cần thiết.
4. Phân Biệt Giữa “Không Thể” và “Không Muốn”: Cần phân biệt rõ giữa việc thực sự không có khả năng trả nợ nếu dâng phần mười (một tình huống hiếm khi xảy ra nếu quản lý chặt chẽ) với việc muốn trả nợ nhanh hơn nên tạm ngừng dâng hiến. Động cơ là then chốt. Nếu dâng phần mười khiến bạn không thể trả những khoản nợ tối thiểu và ảnh hưởng đến sự sống cơ bản của gia đình, đó là một tình huống cần xem xét đặc biệt và cầu nguyện. Nhưng nếu đó chỉ là để rút ngắn thời gian trả nợ vài tháng, thì có lẽ đây là cơ hội để thể hiện đức tin và sự ưu tiên.
IV. HƯỚNG DẪN THỰC TẾ VÀ ỨNG DỤNG CHO ĐỜI SỐNG
1. Đánh Giá Toàn Diện và Lập Ngân Sách: Trước khi quyết định bất cứ điều gì, hãy ngồi xuống, liệt kê tất cả các khoản thu nhập, nợ (gốc, lãi, thời hạn) và chi phí thiết yếu. Sử dụng công cụ ngân sách. Bạn có thể ngạc nhiên khi thấy rằng 10% thu nhập thực ra không phải là yếu tố then chốt khiến bạn không trả nợ được. Vấn đề thường nằm ở các khoản chi tiêu không cần thiết khác.
2. Ưu Tiên Trả Các Khoản Nợ “Xấu” và Tái Cấu Trúc: Hãy ưu tiên trả các khoản nợ lãi suất cao (thẻ tín dụng, vay tín chấp) trước. Có thể thương lượng với chủ nợ để giảm lãi suất hoặc kéo dài kỳ hạn, giúp giảm áp lực hàng tháng. Điều này có thể giải phóng ngân sách mà không cần đụng đến phần mười.
3. Dâng Phần Mười với Tấm Lòng và Sự Linh Hoạt: Nếu tình hình thực sự nghiêm trọng, hãy thành thật trình dâng với Chúa và Hội Thánh. Có thể xem xét:
- Tiếp Tục Dâng Phần Mười: Là lựa chọn thể hiện đức tin mạnh mẽ nhất. Hãy dâng với lời cầu nguyện: “Lạy Chúa, con tín thác Ngài sẽ giúp con quản lý 90% còn lại cách khôn ngoan gấp bội để vừa sống, vừa trả nợ.”
- Dâng Một Tỷ Lệ Linh Hoạt Tạm Thời: Nếu sau khi cầu nguyện và tham khảo ý kiến người khôn ngoan, bạn cảm thấy cần giảm bớt, hãy đặt ra một tỷ lệ cụ thể (ví dụ: 5%) và một thời hạn cụ thể (3-6 tháng) với cam kết sẽ tăng dần trở lại. Điều quan trọng là đừng ngừng hẳn sự dâng hiến, vì nó dễ trở thành thói quen và đánh mất sự kết nối trong việc thờ phượng qua vật chất.
- Dâng Hiến “Bằng Công Sức”: Nếu thực sự không có tiền mặt, hãy dâng hiến thời gian, kỹ năng để phục vụ trong Hội Thánh như một sự bày tỏ lòng trung tín, trong khi vẫn cố gắng dâng một món nhỏ bằng tiền dù chỉ là biểu tượng.
4. Tìm Kiếm Sự Hướng Dẫn và Hỗ Trợ: Đừng đơn độc. Hãy chia sẻ (một cách khôn ngoan) với người lãnh đạo thuộc linh tin cậy hoặc một tín hữu trưởng thành về tài chính trong Hội Thánh. Họ có thể cho bạn lời khuyên, cầu nguyện cùng bạn, và thậm chí hỗ trợ bạn trong việc lập kế hoạch.
5. Cam Kết và Kế Hoạch Cụ Thể: Dù quyết định thế nào, hãy lập một kế hoạch trả nợ cụ thể. Xem việc trả nợ như một hành trình đức tin và trách nhiệm. Khi trả hết một khoản nợ, hãy dâng thêm một của lễ cảm tạ đặc biệt.
KẾT LUẬN: TRUNG TÍN LÀ CHÌA KHÓA
Kinh Thánh không đưa ra một câu trả lời cứng nhắc “có” hay “không” cho việc tạm ngừng phần mười để trả nợ. Thay vào đó, nó mời gọi chúng ta vào một mối quan hệ đức tin sâu sắc với Chúa, Đấng là chủ của mọi nguồn lực. Việc dâng phần mười, đặc biệt trong lúc khó khăn, không phải là gánh nặng luật pháp, mà là cơ hội để tuyên xưng rằng: “Chúa ơi, Ngài vẫn là chủ đời con, dù con có nợ nần. Con tin cậy Ngài chu cấp.”
Lời khuyên khôn ngoan nhất là: Hãy cố gắng hết sức để duy trì việc dâng phần mười, dù có thể ở mức tối thiểu. Đừng xem nó là khoản chi cuối cùng có thể cắt bỏ, mà hãy xem nó là khoản đầu tư đầu tiên và quan trọng nhất vào vương quốc Đức Chúa Trời. Hãy để Chúa tham gia vào cuộc chiến tài chính của bạn ngay từ đầu, qua hành động đức tin là dâng hiến. Bạn sẽ khám phá rằng Chúa không chỉ trung tín với lời hứa chu cấp, mà còn ban cho sự khôn ngoan để bạn quản lý, kỷ luật để chi tiêu, và bình an vượt trên hoàn cảnh. Hãy nhớ, mục tiêu cuối cùng không chỉ là “hết nợ” mà là “trung tín” trong mọi sự, để nghe được lời phán quý báu: “Hỡi đầy tớ ngay lành trung tín kia, được lắm!” (Ma-thi-ơ 25:21).