Có phải Giăng Báp-tít thật sự là Ê-li đầu thai?

Trong hành trình tìm hiểu Kinh Thánh, một câu hỏi thần học thú vị và quan trọng thường được đặt ra là mối quan hệ giữa Giăng Báp-tít, vị tiên tri cuối cùng của Giao Ước Cũ, với Ê-li, đấng tiên tri quyền năng thời Cựu Ước. Có phải Giăng Báp-tít thật sự là Ê-li đầu thai, hay đây chỉ là một cách nói biểu tượng về chức vụ và tinh thần? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát lời Kinh Thánh, phân tích ngôn ngữ gốc và bối cảnh để làm sáng tỏ vấn đề, từ đó rút ra những bài học thiết thực cho đời sống đức tin của chúng ta ngày nay.

Để hiểu trọn vẹn, chúng ta phải bắt đầu từ lời tiên tri cuối cùng trong Cựu Ước. Sách Ma-la-chi, sách tiên tri cuối cùng, kết thúc với lời hứa về một sứ giả đi trước:

“Nầy, ta sẽ sai tiên tri Ê-li đến cùng các ngươi, trước ngày lớn và đáng sợ của Đức Giê-hô-va chưa đến. Người sẽ làm cho lòng cha trở lại cùng con cái, lòng con cái trở lại cùng cha, kẻo ta đến lấy sự rủa sả mà đánh đất nầy.” (Ma-la-chi 4:5-6, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)

Trong nguyên bản Hê-bơ-rơ, từ được dùng là **"Ê-li" (אֵלִיָּהוּ, 'Eliyahu)**. Lời tiên tri này đã khắc sâu vào tâm trí người Do Thái qua nhiều thế hệ, tạo nên sự trông đợi rằng chính tiên tri Ê-li, người đã được cất lên trời trong một cơn gió lốc (2 Các Vua 2:11), sẽ trở lại theo nghĩa đen để dọn đường cho ngày của Đức Giê-hô-va. Sự trông đợi này trở nên mãnh liệt vào thời kỳ giữa hai Giao Ước và thời Tân Ước.

Phân đoạn then chốt nhất nằm trong lời của chính Chúa Giê-xu Christ. Sau khi các môn đồ của Giăng Báp-tít đi rồi, Ngài phán với đoàn dân về Giăng:

“Và nếu các ngươi muốn chịu hiểu, thì ấy là Ê-li, là đấng phải đến.” (Ma-thi-ơ 11:14)

Trong một dịp khác, sau khi hiện ra với Chúa Giê-xu trên núi hóa hình, Môi-se và Ê-li biến đi, các môn đồ hỏi Ngài:

“Vậy thì sao các thầy thông giáo nói rằng Ê-li phải đến trước?” Đức Chúa Jêsus đáp rằng: Thật Ê-li phải đến trước để sửa lại mọi việc. Nhưng ta phán cùng các ngươi rằng: Ê-li đã đến rồi, người ta không nhận biết, mà lại đãi người theo ý muốn mình; Con người cũng sẽ phải chịu khổ bởi họ như vậy. Môn đồ bèn hiểu rằng Ngài nói đó là về Giăng Báp-tít. (Ma-thi-ơ 17:10-13)

Rõ ràng, Chúa Giê-xu chính thức xác nhận rằng **Giăng Báp-tít chính là sự ứng nghiệm của lời tiên tri về Ê-li phải đến**. Từ Hy Lạp được dùng ở đây là **"estin" (ἐστίν)**, nghĩa là "là", chỉ về bản chất, chức vụ. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải hiểu Ngài muốn nói gì. Chúa Giê-xu không nói Giăng là Ê-li tái sanh theo nghĩa thể xác (đầu thai), nhưng trong **chức vụ, tinh thần và quyền năng**, Giăng chính là "Ê-li" mà lời tiên tri nói đến.

Trước khi Giăng ra đời, thiên sứ đã báo tin cho cha của Giăng là Xa-cha-ri:

“Người sẽ đi trước mặt Chúa, trong tâm thần quyền phép Ê-li, đặng đem lòng cha trở về con cái, kẻ loạn nghịch đến sự khôn ngoan của người công bình, để sửa soạn cho Chúa một dân sẵn lòng.” (Lu-ca 1:17)

Cụm từ then chốt trong nguyên bản Hy Lạp là **"en pneumati kai dunamei Eleiou" (ἐν πνεύματι καὶ δυνάμει Ἠλίου)** – **"trong tâm thần và quyền phép của Ê-li"**. Điều này cho thấy một sự kế thừa về mặt thuộc linh, chức vụ, chứ không phải là sự đồng nhất về nhân thân. Giăng sẽ thi hành chức vụ với cùng một tinh thần thống hối mạnh mẽ, sự dạn dĩ và quyền năng như Ê-li đã từng có.

Mặt khác, khi các thầy tế lễ và người Lê-vi từ Giê-ru-sa-lem đến hỏi Giăng: **“Ông có phải là Ê-li chăng?”** Giăng đã trả lời dứt khoát: **“Ta chẳng phải là Ê-li.”** (Giăng 1:21). Thoạt nhìn, điều này dường như mâu thuẫn với lời Chúa Giê-xu. Tuy nhiên, khi đặt trong bối cảnh, chúng ta hiểu rằng những người chất vấn Giăng đang hỏi theo nghĩa đen – họ đang trông đợi chính con người Ê-li từ thời xưa trở lại. Giăng trả lời đúng theo nghĩa đó: Ông không phải là Ê-li theo nghĩa thể xác tái sanh. Nhưng về mặt chức vụ và sự ứng nghiệm lời tiên tri, Chúa Giê-xu là Đấng đến từ trời, có thẩm quyền tối cao để tuyên bố rằng Giăng chính là Ê-li đã được hứa.

Sự tương đồng:

• Chức vụ tiên phong: Cả hai đều là những tiên tri xuất hiện trong thời kỳ suy đồi thuộc linh để kêu gọi dân sự trở lại cùng Đức Chúa Trời. Ê-li đối đầu với sự thờ hình tượng Ba-anh dưới thời vua A-háp; Giăng đối đầu với sự hình thức, giả hình của các lãnh đạo tôn giáo đương thời.
• Phong cách và lối sống: Cả hai đều sống đời sống khắc khổ, tách biệt. Ê-li mặc áo lông (2 Các Vua 1:8), Giăng mặc áo lông lạc đà (Ma-thi-ơ 3:4).
• Sứ điệp thống hối: Trọng tâm chức vụ của cả hai là kêu gọi ăn năn, từ bỏ tội lỗi và quay về với Đức Chúa Trời.
• Dọn đường cho Chúa: Ê-li dọn đường cho sự phán xét và phục hưng của Đức Giê-hô-va; Giăng dọn đường trực tiếp cho Chúa Cứu Thế Giê-xu.

Sự khác biệt căn bản:

• Bản thể: Ê-li là con người thuộc chi phái nào không rõ, sống ở thế kỷ 9 TCN. Giăng là con của thầy tế lễ Xa-cha-ri, thuộc chi phái Lê-vi, sinh ra vào thế kỷ 1 SCN. Họ là hai cá nhân riêng biệt.
• Phép lạ: Kinh Thánh ghi lại nhiều phép lạ quyền năng qua Ê-li (ngăn mưa, lửa từ trời, khiến kẻ chết sống lại). Trái lại, Kinh Thánh không ghi lại bất kỳ phép lạ nào do Giăng Báp-tít thực hiện (Giăng 10:41). Quyền năng của Giăng nằm ở lời rao giảng đầy uy quyền.
• Điểm đến của chức vụ: Ê-li chỉ về Đấng Mết-si-a một cách gián tiếp; Giăng chỉ trực tiếp vào Chúa Giê-xu và tuyên bố: “Kìa, Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi!” (Giăng 1:29). Chức vụ của Giăng có tính chất chuyển tiếp trực tiếp từ Luật Pháp sang Ân Điển.

Qua sự nghiên cứu này, chúng ta rút ra được những bài học sâu sắc cho hành trình đức tin:

1. Hiểu và Tin Cậy Sự Ứng Nghiệm Của Lời Tiên Tri: Câu chuyện Giăng Báp-tít dạy chúng ta rằng Đức Chúa Trời thành tín. Lời Ngài hứa chắc chắn sẽ được thực hiện, nhưng không phải lúc nào cũng theo cách chúng ta tưởng tượng hoặc mong đợi. Người Do Thái trông đợi Ê-li thể xác trở lại, nhưng Đức Chúa Trời đã sai Giăng đến trong “tâm thần và quyền phép Ê-li”. Chúng ta cần có đôi mắt thuộc linh được Chúa Thánh Linh mở ra để nhận biết công việc Ngài đang làm, có khi qua những con người và phương cách bất ngờ.

2. Tinh Thần Và Quyền Phép Trong Chức Vụ Quan Trọng Hơn Danh Hiệu: Giăng không màng danh hiệu “Ê-li”. Ông hết lòng thi hành chức vụ với cùng tinh thần và quyền năng như Ê-li. Điều Đức Chúa Trời tìm kiếm nơi chúng ta không phải là một cái danh, một chức vụ cao, mà là một tấm lòng được đổ đầy “tâm thần” (tinh thần, linh của) và “quyền phép” (năng lực, sức mạnh) từ Ngài để làm trọn ý muốn Ngài. Chúng ta có đang khao khát được đầy dẫy Thánh Linh và năng lực của Ngài cho công việc Chúa không?

3. Vai Trò Của Người Dọn Đường: Chức vụ của Giăng nhắc nhở mỗi chúng ta về ơn gọi làm người “dọn đường”. Trong gia đình, Hội Thánh, xã hội, chúng ta được kêu gọi dọn lòng người để đón tiếp Chúa Giê-xu. Điều này đòi hỏi sự khiêm nhường như Giăng: “Ngài phải dấy lên, ta phải hạ xuống” (Giăng 3:30). Chúng ta có sẵn sàng hạ mình, không tìm vinh hiển cho riêng mình, để cho Chúa Cứu Thế được tôn cao không?

4. Trung Tín Trong Sứ Mệnh Được Giao: Giăng được sinh ra với một sứ mệnh rõ ràng (Lu-ca 1:13-17). Ông đã trung tín cho đến cuối cùng, dù phải trả giá bằng tự do và mạng sống. Dù chúng ta không phải là “Ê-li” hay “Giăng Báp-tít”, nhưng mỗi người tin Chúa đều có một sứ mệnh, một chức vụ riêng trong thân thể Đấng Christ. Sự trung tín của chúng ta trong việc nhỏ, trong hoàn cảnh khó khăn, chính là phương cách chúng ta chuẩn bị đường cho Chúa trong thế hệ này.

Vậy, có phải Giăng Báp-tít thật sự là Ê-li đầu thai? Câu trả lời của Kinh Thánh rất rõ ràng: Không, theo nghĩa thể xác tái sanh hay đầu thai luân hồi. Giăng Báp-tít là một con người hoàn toàn mới, được sinh ra bởi Xa-cha-ri và Ê-li-sa-bét. Tuy nhiên, theo nghĩa chức vụ, tinh thần và sự ứng nghiệm lời tiên tri, ông chính là “Ê-li phải đến”. Chúa Giê-xu Christ, với thẩm quyền tuyệt đối, đã xác nhận điều đó. Sự ứng nghiệm này cho thấy tính chất siêu việt, linh nghiệm của Lời Đức Chúa Trời, vượt lên trên sự hiểu biết nông cạn và mong đợi thuần túy thể xác của con người.

Giăng Báp-tít đã hoàn thành xuất sắc vai trò là tiếng kêu trong đồng vắng, là người dọn đường. Ông chỉ về Chiên Con của Đức Chúa Trời. Ngày nay, chúng ta được kêu gọi sống với cùng một “tâm thần” khiêm nhường, dạn dĩ và trung tín ấy. Hãy để đời sống chúng ta trở thành một tiếng nói, một dấu chỉ, dọn lòng người xung quanh gặp gỡ Chúa Giê-xu, Đấng đã đến, đang sống và sẽ trở lại. A-men.