Việc Hội Thánh được ghép vào thay thế cho Y-sơ-ra-ên có ý nghĩa gì?

Chủ đề về mối quan hệ giữa Y-sơ-ra-ên (dân tộc Do Thái) và Hội Thánh (Hội chúng của Đấng Christ) là một trong những chủ đề quan trọng và đôi khi gây tranh luận trong thần học Kinh Thánh. Cụm từ "ghép vào thay thế" thường được nghe, nhưng nó có chính xác theo sự dạy dỗ của Kinh Thánh không? Bài nghiên cứu này sẽ phân tích sâu sắc dựa trên nền tảng Kinh Thánh, giải nghĩa các từ ngữ gốc Hy Lạp và Hê-bơ-rơ, để làm sáng tỏ kế hoạch cứu rỗi vĩ đại của Đức Chúa Trời dành cho nhân loại.

Để hiểu đúng, chúng ta phải bắt đầu từ quan điểm của toàn bộ Kinh Thánh. Đức Chúa Trời chỉ có một kế hoạch cứu rỗi duy nhất, được bày tỏ qua nhiều giai đoạn và giao ước. Y-sơ-ra-ên là dân tộc được Đức Chúa Trời kêu gọi đặc biệt, lập giao ước tại núi Si-na-i (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:5-6) để trở nên "một nước thầy tế lễ, cùng một dân tộc thánh," làm cầu nối phước hạnh cho các dân tộc khác (Sáng Thế Ký 12:3). Tuy nhiên, vì sự không trung tín của Y-sơ-ra-ên, Đức Chúa Trời đã bày tỏ một giao ước mới qua Chúa Giê-xu Christ. Vậy, Hội Thánh có phải là "Y-sơ-ra-ên thuộc linh" thay thế cho Y-sơ-ra-ên theo xác thịt không? Hay là một thực thể mới được tạo nên? Kinh Thánh dùng hình ảnh "ghép vào" (Rô-ma 11:17-24) một cách rất tinh tế để giải thích mối quan hệ này.

Y-sơ-ra-ên (ישראל - Yisra'el) nghĩa là "người tranh đấu với Đức Chúa Trời" (Sáng Thế Ký 32:28). Họ là con cháu của Áp-ra-ham, Y-sác, và Gia-cốp, được Đức Chúa Trời chọn không phải vì sự vĩ đại của họ, nhưng vì tình yêu và lời hứa của Ngài (Phục Truyền Luật Lệ Ký 7:7-8). Giao ước với Y-sơ-ra-ên mang tính chất quốc gia, chính trị, và nghi lễ, với Luật Pháp (Torah - תורה) làm trung tâm. Mục đích của Luật Pháp là để bày tỏ bản chất thánh khiết của Đức Chúa Trời và sự bất lực của con người trong việc tự cứu mình (Rô-ma 3:20).

Tuy nhiên, lịch sử Y-sơ-ra-ên là một chuỗi dài của sự bội nghịch, thờ hình tượng, và từ chối các tiên tri. Các tiên tri như Giê-rê-mi và Ê-xê-chi-ên đã loan báo về một Giao Ước Mới sẽ đến. Giê-rê-mi 31:31-34 chép: "Đức Giê-hô-va phán: Này, những ngày đến, bấy giờ ta sẽ lập một giao ước mới với nhà Y-sơ-ra-ên và với nhà Giu-đa... Ta sẽ đặt luật pháp ta trong bụng chúng nó và chép vào lòng..." Giao ước mới này không phải hủy bỏ lời hứa với Áp-ra-ham, nhưng là làm ứng nghiệm và mở rộng nó.

Chúa Giê-xu Christ, là hậu tự của Áp-ra-ham (Ga-la-ti 3:16), đã đến như là Đấng Mê-si (Mashiach - משיח) của Y-sơ-ra-ên. Ngài tuyên bố: "Sự cứu rỗi bởi người Giu-đa mà đến" (Giăng 4:22). Tuy nhiên, sứ mạng của Ngài vượt ra ngoài biên giới dân tộc. Cái chết và sự sống lại của Ngài đã lập nên Giao Ước Mới trong huyết Ngài (Lu-ca 22:20).

Một khái niệm then chốt là "dân Y-sơ-ra-ên của Đức Chúa Trời" (Ga-la-ti 6:16). Sứ đồ Phao-lô, một người Do Thái chính thống, đã làm sáng tỏ rằng phép cắt bì thật là phép cắt bì của lòng, bởi Thánh Linh (Rô-ma 2:28-29). Điều này không phủ nhận người Do Thái theo huyết thống, nhưng mở rộng định nghĩa về "dân sự của Đức Chúa Trời" cho bất cứ ai, bất kể chủng tộc, tin nhận Chúa Giê-xu. Trong tiếng Hy Lạp, từ ἐκκλησία (ekklēsia) - Hội Thánh, có nghĩa là "những người được kêu gọi ra" (called-out ones). Đây không phải là một tổ chức địa lý hay chủng tộc, mà là một cộng đồng của những người được cứu chuộc bởi đức tin nơi Đấng Christ.

Đoạn Kinh Thánh then chốt nhất cho chủ đề này là Rô-ma 11. Ở đây, Phao-lô dùng hình ảnh cây ô-liu để minh họa. Ông mô tả Y-sơ-ra-ên như một cây ô-liu tốt (cội rễ là các tổ phụ và lời hứa). Vì cớ sự cứng lòng tin (ἀπιστία - apistia), một số cành (người Do Thái không tin) đã bị chặt bỏ. Và những người ngoại bang (Dân Ngoại) tin Chúa, vốn như cây ô-liu hoang, đã được ghép vào (ἐγκεντρίζω - *engkentrizō*) cây ô-liu tốt ấy, để cùng hút nhựa từ gốc rễ (Rô-ma 11:17-18).

Hãy chú ý: Gốc rễ thánh (Rô-ma 11:16) vẫn là Y-sơ-ra-ên, là lời hứa với các tổ phụ. Hội Thánh từ Dân Ngoại không thay thế gốc rễ, nhưng được ghép vào để tham dự vào những phước hạnh của gốc rễ đó. Đây là hành động của ân điển bởi đức tin (Rô-ma 11:20). Quan trọng hơn, Phao-lô khẳng định đây không phải là sự thay thế vĩnh viễn. Ông tiên tri rằng một ngày nào đó, "cả Y-sơ-ra-ên sẽ được cứu" (Rô-ma 11:26), khi họ nhận ra Đấng Mê-si của mình là Giê-xu. Vì vậy, thuyết "thay thế" (Replacement Theology) cực đoan – cho rằng Hội Thánh hoàn toàn thay thế và hủy bỏ mọi lời hứa với Y-sơ-ra-ên theo xác thịt – không phù hợp với toàn bộ sự dạy dỗ của Kinh Thánh.

Trong thư Ê-phê-sô, Phao-lô tiết lộ một mầu nhiệm (μυστήριον - mystērion) đã được giấu kín từ trước: đó là qua Tin Lành, người ngoại bang được đồng kế tự, đồng một thân, và đồng dự phần lời hứa trong Đấng Christ với người Do Thái (Ê-phê-sô 3:6). Chúa Giê-xu đã phá đổ bức tường ngăn cách (bức tường của Luật Pháp với các điều răn và lệ nghi) để từ hai (người Do Thái và Dân Ngoại), Ngài tạo nên một người mới trong Ngài (Ê-phê-sô 2:14-15).

Hội Thánh, vì thế, là một thực thể mới mang tính siêu việt chủng tộc. 1 Phi-e-rơ 2:9-10 áp dụng những danh hiệu vốn dành cho Y-sơ-ra-ên (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:5-6) cho Hội Thánh: "Nhưng anh em là dòng giống được lựa chọn... là dân thuộc về Đức Chúa Trời... là kẻ ngày trước không phải là dân, mà bây giờ là dân Đức Chúa Trời." Điều này không có nghĩa Hội Thánh "ăn cắp" danh hiệu, nhưng là được thừa hưởng và ứng nghiệm những điều đó trong Đấng Christ. Tất cả mọi tín hữu, dù gốc Do Thái hay Dân Ngoại, đều trở nên con cái Áp-ra-ham bởi đức tin (Ga-la-ti 3:7, 29).

Hiểu biết thần học này phải dẫn đến sự biến đổi trong đời sống và thái độ:

1. Sự Khiêm Nhường và Biết Ơn: Cơ Đốc nhân gốc Dân Ngoại phải nhớ rằng mình được cứu chỉ bởi ân điển, được "ghép vào" chứ không phải là gốc rễ. Điều này loại bỏ mọi tinh thần tự tôn, chống Do Thái, hoặc kiêu ngạo thuộc linh (Rô-ma 11:18-20).

2. Tình Yêu và Cầu Thay cho Dân Do Thái: Thay vì thờ ơ hoặc thù ghét, chúng ta được thúc đẩy để yêu thương, cầu nguyện cho dân tộc đã mang đến cho chúng ta Kinh Thánh, các tổ phụ, và quan trọng nhất là Chúa Cứu Thế (Rô-ma 10:1).

3. Sự Hiệp Một trong Hội Thánh Địa Phương: Nếu Đấng Christ đã phá đổ bức tường ngăn cách giữa Do Thái và Dân Ngoại, thì không có chỗ cho sự chia rẽ vì chủng tộc, địa vị, hay văn hóa trong Hội Thánh chúng ta ngày nay (Ga-la-ti 3:28).

4. Xác Quyết về Giao Ước và Lời Hứa của Đức Chúa Trời: Đức Chúa Trời là Đấng thành tín. Ngài giữ lời hứa với Áp-ra-ham và Đa-vít, và Ngài cũng sẽ giữ lời hứa với Hội Thánh. Sự trung tín của Ngài với Y-sơ-ra-ên là bảo đảm cho sự trung tín của Ngài với chúng ta.

Tóm lại, Kinh Thánh không dạy rằng Hội Thánh đơn giản "thay thế" Y-sơ-ra-ên. Thay vào đó, Kinh Thánh mô tả một kế hoạch cứu rỗi tiệm tiến và mở rộng. Y-sơ-ra-ên theo xác thịt là dân tộc được chọn để mang theo lời hứa và sản sinh Đấng Cứu Thế. Qua sự chết và sống lại của Đấng Christ, Giao Ước Mới được lập, và "dân Đức Chúa Trời" được định nghĩa lại xoay quanh đức tin nơi Chúa Giê-xu, chứ không phải huyết thống hay nghi lễ. Hội Thánh, bao gồm cả tín hữu Do Thái lẫn Dân Ngoại, được ghép vào cùng một cây ô-liu tốt là lời hứa và giao ước của Đức Chúa Trời. Chúng ta cùng nhau trở nên một thân thể, một dân tộc thánh, một chức tế lễ nhà vua, để rao truyền quyền năng và ân điển của Đấng đã gọi chúng ta từ nơi tối tăm đến nơi sáng láng lạ lùng của Ngài (1 Phi-e-rơ 2:9).

Hãy sống với lòng biết ơn vì đã được ghép vào, với tinh thần khiêm nhường để không kiêu ngạo, với tình yêu để hiệp một, và với niềm hy vọng trọn vẹn vào sự thành tín của Đức Chúa Trời, Đấng làm trọn mọi lời hứa của Ngài trong Chúa Giê-xu Christ, Chúa chúng ta.