Người Ấy Được Sum Họp Với Tổ Tiên
Cụm từ "người ấy được sum họp với tổ tiên" (hoặc "người ấy an giấc cùng tổ phụ mình") là một cách diễn đạt quen thuộc và đầy ẩn ý trong các sách lịch sử của Kinh Thánh Cựu Ước. Đối với độc giả hiện đại, cách nói này có thể gợi lên nhiều thắc mắc: Đây chỉ là một lối nói hoa mỹ về cái chết, hay nó chứa đựng một giáo lý sâu xa về thân phận con người và tương lai sau sự chết? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát cụm từ này trong bối cảnh nguyên bản Hê-bơ-rơ, ý nghĩa thần học của nó, và sự liên hệ mạch lạc với niềm hy vọng trọn vẹn được bày tỏ trong Tân Ước.
Cụm từ này xuất hiện nhiều lần, đặc biệt trong các sách 1 & 2 Các Vua và 1 & 2 Sử Ký, thường dùng để mô tả sự qua đời của các vua, cả vua kính sợ Đức Chúa Trời lẫn vua gian ác. Ví dụ tiêu biểu:
- "Đa-vít an giấc cùng các tổ phụ mình, và được chôn trong thành Đa-vít" (1 Các Vua 2:10).
- "Sa-lô-môn an giấc cùng các tổ phụ mình, được chôn trong thành Đa-vít, cha người..." (1 Các Vua 11:43).
- "A-háp an giấc cùng các tổ phụ mình" (1 Các Vua 22:40).
- "Chúng chôn người cùng các tổ phụ người trong thành Đa-vít" (2 Sử Ký 32:33 - nói về vua Ê-xê-chia).
Trong nguyên bản Hê-bơ-rơ, cụm từ được dùng là "wayyishkav ‘im-’avotav" (וַיִּשְׁכַּב עִם־אֲבֹתָיו). Động từ "shakhav" (שָׁכַב) có nghĩa cơ bản là "nằm xuống", "nghỉ ngơi", và trong bối cảnh này thường được hiểu là "an giấc", "qua đời". Giới từ "‘im" (עִם) nghĩa là "với". Danh từ "’avot" (אָבוֹת) là số nhiều của "‘av" (אָב), nghĩa là "cha", và ở dạng số nhiều thường được hiểu là "tổ phụ", "tổ tiên". Vậy, nghĩa đen của cụm từ là "và người ấy nằm xuống với các tổ phụ của mình".
Cách diễn đạt này hầu như luôn đi kèm với một câu tiếp theo mô tả việc chôn cất ("và được chôn trong thành..."). Điều này cho thấy nó có liên hệ chặt chẽ với thực tế thể xác được chôn cất trong phần mộ gia tộc, nối tiếp truyền thống của các thế hệ trước. Nó nhấn mạnh đến sự kết nối trong sự chết – cá nhân không bị tách rời khỏi cộng đồng, dân tộc, và đặc biệt là khỏi giao ước mà Đức Chúa Trời đã lập với tổ phụ họ (Áp-ra-ham, Y-sác, Gia-cốp).
Cụm từ "sum họp với tổ tiên" không đơn thuần là một uyển ngữ. Nó hàm chứa nhiều tầng ý nghĩa thần học quan trọng:
1. Sự An Nghỉ Khỏi Công Việc và Sự Khổ Nhọc: Động từ "nằm xuống" (shakhav) gợi ý về sự nghỉ ngơi. Sau một đời sống, đặc biệt với các vua là những người gánh vác trách nhiệm nặng nề, cái chết được mô tả như một sự an giấc. Sứ đồ Phao-lô sau này cũng dùng hình ảnh "an giấc" cho những tín hữu đã qua đời trong Chúa (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:13-14). Cụm từ này, vì vậy, mang một sắc thái bình an nhất định, chỉ về sự chấm dứt những lao khổ đời này.
2. Sự Tiếp Nối Di Sản và Giao Ước: Việc "được chôn cùng tổ phụ" là một dấu chỉ vật chất quan trọng. Nó khẳng định rằng người đó vẫn thuộc về cộng đồng dân sự Đức Chúa Trời, vẫn là một phần của dòng dõi mà lời hứa giao ước được truyền lại. Dù vua đó sống công bình hay gian ác (như A-háp), câu này vẫn được dùng, cho thấy nó trước hết nói về thân phận chung của con người trong sự chết, và vị thế của họ trong lịch sử dân tộc. Tuy nhiên, Kinh Thánh luôn phân biệt rõ ràng số phận đời đời của họ sau đó, thông qua những lời đánh giá như "người làm điều ác trước mặt Đức Giê-hô-va".
3. Quan Niệm về Sự Chết và Sheol (Âm Phủ): Trong thần học Cựu Ước, khái niệm về sự sống sau khi chết chưa được mặc khải đầy đủ như trong Tân Ước. Sự chết thường được nhìn là sự đi vào Sheol (שְׁאוֹל), một nơi âm u, là cõi của người chết, nơi mọi người – dù công bình hay gian ác – đều "sum họp" lại trong một trạng thái yếu ớt, không còn có thể ngợi khen Chúa cách trọn vẹn (Thi Thiên 6:5, 88:10-12; Truyền Đạo 9:10). Việc "sum họp với tổ tiên" có thể mang ý nghĩa đi vào cõi Sheol chung này. Tuy nhiên, quan trọng hơn, niềm hy vọng đã bắt đầu hé lộ. Một số trước giả (như Gióp - Gióp 19:25-27, Đa-vít - Thi Thiên 16:10, 49:15) bày tỏ đức tin rằng Đức Chúa Trời sẽ không bỏ linh hồn họ trong Sheol mãi mãi, và sẽ có sự cứu chuộc khỏi quyền lực của nó.
Cụm từ "sum họp với tổ tiên" đại diện cho một giai đoạn trong sự mặc khải tiệm tiến của Đức Chúa Trời về thân phận con người và sự cứu rỗi. Nó là một mảnh ghép quan trọng nhưng chưa phải là bức tranh toàn cảnh.
1. Sự Thay Đổi Trong Tân Ước: Trong Tân Ước, với sự phục sinh vinh hiển của Chúa Giê-xu Christ, ánh sáng trọn vẹn đã chiếu rọi vào cõi chết. Chúa Giê-xu đã "cất lấy sự chết" và "rọi sự sống và sự không hề chết bởi Tin Lành" (2 Ti-mô-thê 1:10). Giờ đây, sự chết của một tín đồ không còn được mô tả là "sum họp với tổ tiên" trong ý nghĩa mơ hồ của Sheol, mà là:
- "Ở với Christ" (Phi-líp 1:23), là "sự đi đó là rất tốt hơn" (Phi-líp 1:21).
- "An giấc trong Chúa" (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:14-15).
- Được đưa vào "thiên đàng" cùng với người trộm cướp trên thập tự giá (Lu-ca 23:43).
Đấng Christ chính là "Trưởng Tử từ trong những kẻ chết sống lại" (Cô-lô-se 1:18), Ngài đã mở đường vào sự sống đời đời. Các "tổ tiên" trong đức tin (như được liệt kê trong Hê-bơ-rơ 11) giờ đây đang chờ đợi sự trọn vẹn chung với chúng ta (Hê-bơ-rơ 11:39-40). Sự "sum họp" vĩ đại nhất không phải trong cõi chết, mà trong sự phục sinh cuối cùng, khi "Chúa ở trên trời giáng xuống... kẻ chết trong Đấng Christ sẽ sống lại trước hết" (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16).
2. Sự Phân Biệt Rõ Ràng: Trong khi cụm từ Cựu Ước dường như áp dụng chung cho mọi người, Tân Ước làm rõ sự phân biệt tuyệt đối sau sự chết: sự sống đời đời cho người tin (Giăng 3:16) và sự hình phạt đời đời cho kẻ chối bỏ (Khải Huyền 20:15). "Sum họp" giờ đây được xác định rõ bởi mối tương giao với Đấng Christ.
Hiểu được ý nghĩa của cụm từ "sum họp với tổ tiên" và sự thành tựu của nó trong Chúa Giê-xu đem lại cho chúng ta nhiều bài học thiết thực:
1. Sống Với Lăng Kính Di Sản Đức Tin: Chúng ta được kết nối không chỉ với tổ tiên huyết thống, mà quan trọng hơn, với một dòng dõi đức tin vĩ đại (Hê-bơ-rơ 12:1). Sống ý thức điều này giúp chúng ta kiên định, tránh những sai lầm của các vua gian ác trong lịch sử, và noi theo gương của các tổ phụ đức tin. Chúng ta sống không chỉ cho hiện tại, mà còn góp phần vào di sản đức tin cho thế hệ sau.
2. Có Cái Nhìn Đúng Đắn và Bình An Về Sự Chết: Sự chết của tín đồ là "an giấc", là "ở với Chúa". Nó không phải là một nỗi kinh hãi mù mịt như quan niệm "sum họp" trong Sheol ngày xưa. Sự bình an này cho phép chúng ta đối diện với cái chết của người thân yêu trong Chúa với hy vọng, và can đảm trong sự phục vụ Chúa cho đến cuối cùng.
3. Trân Quý và Rao Truyền Sự Mặc Khải Trọn Vẹn: Chúng ta được sống trong thời đại của sự mặc khải trọn vẹn nơi Chúa Giê-xu. Chúng ta có trách nhiệm rao truyền Tin Lành của sự sống và sự bất diệt này cho những người xung quanh, những người vẫn có thể đang xem cái chết với sự sợ hãi và mơ hồ như trong thời Cựu Ước.
4. Hướng Về Sự Sum Họp Vĩ Đại Cuối Cùng: Mục tiêu của chúng ta không phải là "sum họp với tổ tiên" trong nghĩa thể xác hay âm phủ, mà là hướng đến sự sum họp vinh quang trong ngày phục sinh, khi "chúng ta sẽ được cất lên cùng với họ trong đám mây để nghênh tiếp Chúa trên không trung, vậy thì chúng ta sẽ ở cùng Chúa luôn luôn" (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:17). Đây là niềm hy vọọng trọn vẹn và chắc chắn của chúng ta.
Cụm từ "người ấy được sum họp với tổ tiên" là một cửa ngõ dẫn chúng ta vào sự hiểu biết về quan niệm của người xưa về sự chết, sự kết nối cộng đồng và di sản. Nó phản ánh một chân lý về thân phận chung của loài người dưới ánh sự chết và sự mong manh của đời người. Tuy nhiên, trong dòng chảy của sự mặc khải Kinh Thánh, nó chỉ là một điểm khởi đầu. Chúa Giê-xu Christ, qua sự chết và sự phục sinh của Ngài, đã xé tan bức màn âm u của Sheol và ban cho cụm từ này một ý nghĩa mới, trọn vẹn và đầy vinh hiển.
Giờ đây, đối với những người tin nhận Ngài, chúng ta không chỉ "an giấc" thể xác, mà linh hồn được "ở cùng Chúa". Và quan trọng hơn hết, chúng ta trông đợi ngày phục sinh thân thể, để được sum họp thật sự và vĩnh cửu không chỉ với tổ tiên trong đức tin, mà ở trong sự hiện diện của chính Đức Chúa Trời và Chiên Con. Ước mong mỗi chúng ta sống với niềm hy vọng sống động ấy, vững vàng trong đức tin và hết lòng phục vụ Chúa cho đến ngày được sum họp trong vinh quang.