Các Thuật Ngữ Thần Học Phổ Biến
Lời Chúa không chỉ là câu chuyện lịch sử hay lời răn dạy đạo đức; đó là sự mặc khải chân lý thần thượng. Để thấu hiểu sâu sắc hơn về Đức Chúa Trời, ý muốn Ngài và kế hoạch cứu rỗi của Ngài, việc nắm bắt các thuật ngữ thần học cốt lõi là vô cùng quan trọng. Những thuật ngữ này như những viên đá góc nền, giúp chúng ta xây dựng nên một nền tảng đức tin vững chắc, tránh khỏi những giáo lý sai lạc. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào định nghĩa, bối cảnh Kinh Thánh và ứng dụng thực tiễn của một số thuật ngữ thần học nền tảng trong truyền thống Tin Lành.
Trọng tâm của Phúc Âm chính là Ân điển. Từ Hy Lạp "charis" (χάρις) mang ý nghĩa là ân huệ, sự tốt lành nhưng không, sự ban cho mà người nhận không xứng đáng. Khái niệm này đối lập hoàn toàn với nguyên tắc "làm công đền nghĩa" của con người.
Kinh Thánh định nghĩa: "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình."
(Ê-phê-sô 2:8-9). Ân điển là động lực khởi đầu và duy trì sự cứu rỗi của chúng ta. Sứ đồ Phao-lô cũng khẳng định: "Nhưng tôi nay là người thể nào, ấy là nhờ ơn Đức Chúa Trời, và ơn Ngài ban cho tôi không phải là vô ích đâu."
(I Cô-rinh-tô 15:10a).
Ứng dụng thực tiễn: Hiểu về ân điển giải phóng chúng ta khỏi gánh nặng tự cứu lấy mình. Đời sống Cơ Đốc không phải là nỗ lực để "được yêu thương" mà là đáp ứng tình yêu đã được ban cho cách nhưng không. Điều này dẫn đến lòng biết ơn sâu sắc và ước muốn vâng lời Chúa, không phải để được nhận, mà vì đã được nhận rồi.
Đức tin (pistis) trong Tân Ước không chỉ là sự tin tưởng trí óc, mà là sự tín thác, phó thác, và trung tín. Đó là công cụ qua đó chúng ta đón nhận Ân điển. "Vả, đức tin là sự biết chắc vững vàng của những điều mình đang trông mong, là bằng cớ của những điều mình chẳng xem thấy."
(Hê-bơ-rơ 11:1).
Sự cứu rỗi (soteria) là thuật ngữ bao quát mô tả công việc của Đức Chúa Trời trong việc giải cứu con người khỏi tội lỗi, sự chết đời đời và quyền lực của Sa-tan, để đưa họ vào mối tương giao phục hòa với Ngài và ban cho sự sống đời đời. Nó bao hàm cả quá khứ (được cứu khỏi án phạt của tội), hiện tại (được cứu khỏi quyền lực của tội) và tương lai (được cứu khỏi sự hiện diện của tội). "Vì ai kêu cầu danh Chúa thì sẽ được cứu."
(Rô-ma 10:13).
Ứng dụng thực tiễn: Đức tin chân thật sẽ tự bày tỏ qua đời sống biến đổi và công việc lành (Gia-cơ 2:17). Hiểu rằng cứu rỗi là một tiến trình (đã được cứu, đang được cứu, sẽ được cứu) giúp chúng ta kiên nhẫn trong hành trình tăng trưởng thuộc linh, vừa vững vàng trong sự bảo đảm, vừa cố gắng theo đuổi sự thánh khiết.
Đây là một trong những học thuyết then chốt của Cải Chánh. Sự công chính hóa là hành động pháp lý của Đức Chúa Trời, bởi đó Ngài tuyên bố tội nhân có tội trở nên công bình trước mặt Ngài, dựa trên công lao của Chúa Giê-xu Christ, được cá nhân tiếp nhận bởi đức tin. Đây không phải là Chúa "làm cho" chúng ta trở nên công bình về mặt đạo đức ngay lập tức (đó là thánh hóa), mà là Ngài "kể như" (logizomai - λογίζομαi) sự công bình của Christ cho chúng ta. "Vậy chúng ta đã được xưng công bình bởi đức tin, thì được hòa thuận với Đức Chúa Trời, bởi Đức Chúa Giê-xu Christ chúng ta."
(Rô-ma 5:1).
Từ Hê-bơ-rơ tương đương là "tsedeq" (צֶדֶק), mang nghĩa sự ngay thẳng, công lý. Sự công chính hóa giải quyết vấn đề tội lỗi (hamartia - ἁμαρτία) - vốn là sự trật mục tiêu, phản loạn chống lại Đức Chúa Trời.
Ứng dụng thực tiễn: Sự bảo đảm này xóa tan mặc cảm tội lỗi và sự nghi ngờ. Chúng ta có thể đến gần Chúa với sự tự tin (Hê-bơ-rơ 4:16), không dựa trên sự hoàn hảo của bản thân, mà dựa trên địa vị công bình đã được ban cho trong Đấng Christ. Đây là nền tảng cho sự bình an thật.
Nếu công chính hóa là *địa vị* thay đổi trong khoảnh khắc, thì sự thánh hóa là *tiến trình* biến đổi đời sống theo chiều hướng thánh khiết suốt cả đời. Đây là công việc của Đức Thánh Linh, giúp chúng ta ngày càng trở nên giống Chúa Giê-xu Christ hơn, tách biệt khỏi tội lỗi và dâng mình cho Đức Chúa Trời. "Ấy chính Đức Chúa Trời của sự bình an khiến anh em nên thánh trọn vẹn, và nguyện xin tâm thần, linh hồn, và thân thể của anh em đều được giữ vẹn, không chỗ trách được, khi Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta đến!"
(I Tê-sa-lô-ni-ca 5:23).
Nền tảng cho cả công chính hóa lẫn thánh hóa là sự chuộc tội của Chúa Giê-xu. Từ hilasterion trong Rô-ma 3:25 thường được dịch là "of-lễ chuộc tội", mang ý nghĩa nơi mà cơn thịnh nộ của Đức Chúa Trời được làm cho nguôi đi, sự hòa giải được thực hiện. Chúa Giê-xu là Đấng gánh thay án phạt tội lỗi thay cho chúng ta. "Ngài đã vì tội lỗi chúng ta hiến chính mình Ngài... hầu cho chúng ta nhờ ân điển Ngài được xưng công bình."
(Ga-la-ti 1:4a, Tít 3:7).
Ứng dụng thực tiễn: Hiểu về thánh hóa giúp chúng ta kiên nhẫn với bản thân và người khác trong hành trình tăng trưởng, đồng thời tích cực cộng tác với Đức Thánh Linh qua việc học Lời Chúa, cầu nguyện và vâng lời. Hiểu về sự chuộc tội khiến chúng ta không bao giờ xem nhẹ tội lỗi, và càng kinh ngạc hơn về tình yêu hy sinh của Chúa.
Đấng Christ (Christos) là dịch từ "Mê-si" (Mashiach - מָשִׁיחַ) trong tiếng Hê-bơ-rơ, nghĩa là "Đấng được xức dầu". Chúa Giê-xu không chỉ là một bậc thầy vĩ đại; Ngài là Đấng Mê-si được hứa ban, Con Đức Chúa Trời nhập thể. Sự nhập thể (Ngôi Lời trở nên xác thịt - Giăng 1:14) là mầu nhiệm Chúa Giê-xu Christ vừa trọn vẹn là Đức Chúa Trời (thần tính), vừa trọn vẹn là con người (nhân tính) trong một Ngôi vị.
Thần học Tin Lành nhấn mạnh sự thay thế của Christ. Ngài là Chiên Con của Đức Chúa Trời, gánh tội lỗi thế gian (Giăng 1:29). Ngài chết thay cho chúng ta, Đấng công bình thay cho kẻ không công bình (I Phi-e-rơ 3:18). Sự phục sinh của Ngài xác nhận sự chiến thắng của Ngài trên tội lỗi và sự chết, và bảo đảm sự sống lại của chúng ta.
Ứng dụng thực tiễn: Đấng Christ là trung tâm của đức tin và sự thờ phượng. Mọi lời cầu nguyện, giảng dạy và suy ngẫm phải quy về Ngài. Hiểu về thần nhân tính của Chúa Giê-xu cho chúng ta một Đấng Cứu Rỗi có thể cảm thông với những yếu đuối của chúng ta (Hê-bơ-rơ 4:15), đồng thời là Đức Chúa Trời quyền năng để cứu chúng ta đến cùng.
Các thuật ngữ thần học không phải là những khái niệm khô khan, trừu tượng dành cho các học giả. Chúng là những viên ngọc quý trong kho tàng Lời Chúa, chiếu sáng chân lý về Đấng đã yêu thương và hiến mình vì chúng ta. Hiểu biết rõ ràng về ân điển, đức tin, sự cứu rỗi, công chính hóa, thánh hóa và chính Con Người của Chúa Giê-xu Christ sẽ củng cố đức tin, bảo vệ chúng ta khỏi sự lừa dối, và làm sâu sắc mối tương giao với Đức Chúa Trời.
Hãy tiếp tục đào sâu vào Lời Chúa với lòng khao khát. "Hãy đem hết tâm trí mình ra tập tành cho có sự tin kính."
(I Ti-mô-thê 4:7b). Khi chúng ta gắn bó với những lẽ thật nền tảng này, đời sống chúng ta sẽ được biến đổi, trở nên vững vàng như người xây nhà khôn ngoan trên vầng đá (Ma-thi-ơ 7:24), và có khả năng trình bày Phúc Âm cách rõ ràng và đầy quyền năng cho thế hệ chúng ta.