Prolegomena là gì?

Trong hành trình tìm hiểu chân lý của Đức Chúa Trời, người nghiên cứu Kinh Thánh không thể nhảy ngay vào những giáo lý phức tạp như ân điển, sự cứu rỗi, hay thần tính của Đấng Christ mà không có một nền tảng vững chắc. Đó chính là lý do Prolegomena tồn tại – nó là cửa ngõ, là bản đồ định hướng, và là nền móng cho mọi công trình thần học. Bài viết này sẽ khám phá chuyên sâu ý nghĩa, tầm quan trọng, và ứng dụng của Prolegomena trong đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân.

Thuật ngữ Prolegomena bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp προλεγόμενα (prolegomena), có nghĩa đen là “những điều được nói trước”. Trong lĩnh vực thần học hệ thống, Prolegomena đề cập đến phần dẫn nhập hoặc nghiên cứu về các nguyên tắc nền tảng, các giả định, và các phương pháp cần được thiết lập trước khi một người có thể bước vào việc nghiên cứu có hệ thống về Đức Chúa Trời và chân lý của Ngài.

Nói cách khác, Prolegomena trả lời những câu hỏi căn bản như: Chúng ta có thể biết gì về Đức Chúa Trời? Nguồn mặc khải đáng tin cậy của Ngài là gì? Thẩm quyền tối cao của chúng ta trong đức tin nằm ở đâu? Làm thế nào chúng ta, là những con người hữu hạn và tội lỗi, có thể hiểu được Đấng vô hạn và thánh khiết? Việc bỏ qua Prolegomena giống như xây một tòa nhà chọc trời mà không đào móng – công trình có thể đổ sụp bất cứ lúc nào khi đối mặt với những cơn gió của triết lý trần gian hay sự nghi ngờ.

Quan điểm Tin Lành về Prolegomena được xây dựng vững chắc trên ba trụ cột chính, phản ánh những nguyên tắc của Cải Chánh Giáo:

1. Kinh Thánh Là Lời Đức Chúa Trời (Sola Scriptura): Đây là nền tảng tối thượng. Prolegomena khẳng định rằng Kinh Thánh không phải là sản phẩm của tư tưởng nhân loại, nhưng là sự mặc khải đặc biệt từ chính Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô viết: “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình” (2 Ti-mô-thê 3:16). Từ “soi dẫn” trong nguyên văn Hy Lạp là θεόπνευστος (theopneustos), có nghĩa “được Đức Chúa Trời hà hơi”. Điều này xác lập thẩm quyền duy nhất và tối cao của Kinh Thánh trong mọi vấn đề đức tin và nếp sống.

2. Đấng Christ Là Trung Tâm Của Mặc Khải: Prolegomena Tin Lành luôn hướng về Chúa Giê-xu Christ như là trung tâm điểm của toàn bộ Kinh Thánh và là sự mặc khải tối cao của Đức Chúa Trời. Chính Chúa Giê-xu phán: “Các ngươi dò xem Kinh Thánh, vì tưởng bởi đó được sự sống đời đời; ấy là Kinh Thánh làm chứng về ta vậy” (Giăng 5:39). Sứ đồ Giăng cũng gọi Ngài là “Lời” (Λόγος - Logos) đã trở nên xác thịt (Giăng 1:14). Mọi nghiên cứu thần học phải quy về Đấng Christ, vì chỉ trong Ngài, sự mặc khải của Đức Chúa Trời mới được bày tỏ trọn vẹn.

3. Đức Tin Cá Nhân Và Sự Cần Thiết Của Thánh Linh: Prolegomena thừa nhận sự giới hạn của lý trí thuần túy trong việc nhận biết chân lý thuộc linh. Sự hiểu biết thật về Đức Chúa Trời đến bởi đức tin và qua sự soi sáng của Đức Thánh Linh. Phao-lô giải thích: “Vả, người có xác thịt thì không nhận được những sự thuộc về Thánh Linh của Đức Chúa Trời; bởi chưng người đó coi sự đó như là sự dồ dại, và không có thể hiểu được, vì phải xem xét cách thiêng liêng” (1 Cô-rinh-tô 2:14). Do đó, một thái độ khiêm nhường, cầu nguyện và lệ thuộc vào Thánh Linh là điều kiện tiên quyết cho việc nghiên cứu thần học đúng đắn.

Phần này sẽ đi sâu vào các chủ đề mà Prolegomena thảo luận:

a) Nguồn Mặc Khải: Prolegomena phân biệt giữa Mặc khải tổng quát (General Revelation) và Mặc khải đặc biệt (Special Revelation).
- Mặc khải tổng quát là sự bày tỏ về quyền năng, thần tính và sự sáng tạo của Đức Chúa Trời qua thiên nhiên và lương tâm con người. Thi Thiên 19:1 chép: “Các từng trời rao truyền sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, Bầu trời giãi tỏ công việc tay Ngài làm.” Rô-ma 1:20 cũng khẳng định điều này. Tuy nhiên, mặc khải tổng quát không đủ để con người biết về kế hoạch cứu rỗi.
- Mặc khải đặc biệt là sự bày tỏ trực tiếp và rõ ràng của Đức Chúa Trời, đạt đến đỉnh điểm nơi Chúa Giê-xu Christ và được ghi chép thành văn trong Kinh Thánh. Đây là nguồn duy nhất cho sự hiểu biết về ân điển và sự cứu chuộc.

b) Sự Linh Cảm Và Tính Vô Ngộ Của Kinh Thánh: Prolegomena nghiên cứu học thuyết về sự linh cảm, khẳng định Đức Chúa Trời là tác giả tối cao của Kinh Thánh, sử dụng tính cách, văn phong và bối cảnh của các trước giả loài người để truyền đạt Lời vô ngộ và đáng tin cậy của Ngài. Sứ đồ Phi-e-rơ viết: “Ấy chẳng phải bởi ý một người nào mà lời tiên tri nào đã đến, nhưng ấy bởi Đức Thánh Linh cảm động mà người ta đã nói bởi Đức Chúa Trời” (2 Phi-e-rơ 1:21).

c) Thẩm Quyền Và Tính Đủ Của Kinh Thánh: Prolegomena tái khẳng định nguyên tắc Sola Scriptura. Kinh Thánh là thẩm quyền tối hậu, vượt trên mọi truyền thống, kinh nghiệm cá nhân hay tiếng nói của giáo hội. Nó cũng “đủ” (ἱκανός - hikanos) để trang bị cho con cái Chúa mọi điều cần thiết cho đời sống và sự tin kính (2 Ti-mô-thê 3:16-17).

Prolegomena không phải là một môn học khô khan dành cho các học giả, nhưng có những ứng dụng sâu sắc và thiết thực cho mọi tín hữu:

1. Xây Dựng Nền Tảng Đức Tin Vững Chắc: Hiểu biết về Prolegomena giúp Cơ Đốc nhân có một nền tảng đức tin vững vàng, không dễ bị “rúng động hướng theo chiều gió của đạo lý dỗ dành” (Ê-phê-sô 4:14). Khi biết rõ tại sao mình tin Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời, người tin Chúa có thể đứng vững trước những sự tấn công của chủ nghĩa hoài nghi, thuyết tương đối, hay các giáo lý sai lầm.

2. Phát Triển Thói Quen Nghiên Cứu Kinh Thánh Có Phương Pháp: Prolegomena dạy chúng ta cách tiếp cận Kinh Thánh một cách tôn kính và đúng đắn. Nó nhắc nhở chúng ta cần sự cầu nguyện và sự soi dẫn của Thánh Linh trước khi mở Kinh Thánh. Nó cũng khuyến khích việc nghiên cứu Kinh Thánh theo ngữ cảnh, với sự hiểu biết về lịch sử và văn hóa, nhưng luôn tôn trọng thông điệp siêu nhiên mà Đức Chúa Trời muốn truyền đạt.

3. Nuôi Dưỡng Đời Sống Cầu Nguyện Và Lệ Thuộc: Bằng việc nhấn mạnh sự cần thiết của Thánh Linh trong sự hiểu biết thuộc linh, Prolegomena đưa chúng ta trở lại với đời sống cầu nguyện. Chúng ta học cách thưa với Chúa như Sa-mu-ên: “Xin hãy phán, kẻ tôi tớ Ngài đang nghe!” (1 Sa-mu-ên 3:10). Nghiên cứu Lời Chúa trở thành một cuộc đối thoại với Đấng ban Lời, chứ không chỉ là một hoạt động trí tuệ.

4. Làm Chứng Có Căn Cứ: Khi được hỏi về niềm hy vọng trong chúng ta, sự hiểu biết về các nền tảng của đức tin giúp chúng ta trình bày một cách “mềm mại, kính nhường” nhưng cũng rất “có lý” (1 Phi-e-rơ 3:15). Chúng ta có thể giải thích rõ ràng niềm tin của mình dựa trên sự mặc khải đáng tin cậy của Đức Chúa Trời, chứ không chỉ trên cảm xúc chủ quan.

5. Áp Dụng Trong Việc Dạy Dỗ Và Mục Vụ: Đối với những người giảng dạy, lãnh đạo nhóm hoặc cha mẹ Cơ Đốc, Prolegomena là kim chỉ nam. Nó nhắc nhở chúng ta phải trung thành với Lời Chúa, luôn đưa mọi lời giảng dạy về với Đấng Christ, và nuôi dưỡng đức tin của người khác trên nền tảng vững chắc của Lời Đức Chúa Trời, chứ không phải trên những câu chuyện cảm động hay phương pháp thu hút.

Chúa Giê-xu kết thúc Bài Giảng Trên Núi bằng một minh họa mạnh mẽ về hai nền móng: một trên cát, một trên đá (Ma-thi-ơ 7:24-27). Prolegomena chính là công việc xác định và xây dựng trên vầng đá vững chắc đó. Nó kêu gọi chúng ta đặt câu hỏi, xem xét, và củng cố những nền tảng đầu tiên của đức tin mình. Trong một thế giới đầy biến động về tư tưởng, nơi chân lý thường bị xem là tương đối, thì việc dành thời gian nghiên cứu những “điều được nói trước” này không phải là xa xỉ, mà là điều sống còn cho một đức tin trưởng thành, kiên định và có khả năng chịu được bão tố.

Hãy bắt đầu hành trình nghiên cứu Kinh Thánh của bạn với sự khiêm nhường, cầu nguyện, và với sự xác tín rằng bạn đang cầm trên tay chính Lời của Đấng Tạo Hóa, Lời đã trở nên xác thịt trong Chúa Giê-xu Christ. Đó chính là tinh thần của Prolegomena – một bước khởi đầu cần thiết cho một cuộc hành trình khám phá chân lý vĩnh cửu và đầy phước hạnh.

“Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi.” (Thi Thiên 119:105)