Chủ Nghĩa Tương Thích (Compatibilityism)
Trong một thế giới ngày càng đa dạng và phức tạp, áp lực để Cơ Đốc nhân “hòa nhập” và được xã hội chấp nhận trở nên mãnh liệt hơn bao giờ hết. Một tư tưởng ngấm ngầm len lỏi vào Hội Thánh, thường không được gọi tên rõ ràng, nhưng có sức ảnh hưởng sâu rộng đến niềm tin và nếp sống: đó là Chủ nghĩa Tương Thích. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá bản chất, sự nguy hiểm của chủ nghĩa này dưới ánh sáng Kinh Thánh, và tìm kiếm con đường trung tín cho con cái Chúa trong thời đại ngày nay.
Chủ nghĩa Tương Thích (Compatibilityism), trong bối cảnh Cơ Đốc, là một khuynh hướng tư tưởng và hành động nhằm điều chỉnh, làm cho niềm tin Cơ Đốc “tương thích” một cách tối đa với các giá trị, chuẩn mực, triết lý và lối sống thống trị của thế gian. Nó không phải là sự phủ nhận trắng trợn các giáo lý cốt lõi, mà là một quá trình “mài giũa” những góc cạnh sắc bén của Phúc Âm để chúng không còn gây khó chịu, vấp phạm hay tạo ra xung đột với văn hóa đương thời.
Bản chất của nó là sự thỏa hiệp. Trong tiếng Hy Lạp, từ liên quan là συγκατάθεσις (sygkatathesis), mang nghĩa “đồng ý, tán thành, cùng đặt để với”. Chủ nghĩa này tìm cách xây dựng một “sygkatathesis” giữa đức tin và thế gian. Sứ đồ Phao-lô cảnh báo rõ ràng về điều này: “Chớ mang ách chung với kẻ chẳng tin. Bởi vì công bình với gian ác có hội hiệp nhau được chăng? Sự sáng với sự tối có thông đồng nhau được chăng?” (2 Cô-rinh-tô 6:14). Ở đây, “hội hiệp” (κοινωνία, *koinōnia*) và “thông đồng” (συμφώνησις, *symphōnēsis*) chính là những hình thức của sự “tương thích” bị cấm đoán.
Chủ nghĩa này không xuất hiện công khai, mà thường ngụy trang dưới những ngôn từ tích cực như “hội nhập”, “cập nhật”, “có liên quan” (relevant), hay “yêu thương không phán xét”. Hãy xem xét một số biểu hiện cụ thể:
1. Trong Giáo Lý & Sự Dạy Dỗ:
- Giảm nhẹ tội lỗi: Tội lỗi được định nghĩa lại như những “sai lầm”, “khiếm khuyết” hoặc chỉ là sản phẩm của môi trường, di truyền, loại bỏ trách nhiệm cá nhân và nhu cầu cấp thiết về sự ăn năn. Khái niệm “thập tự giá” và “huyết Đấng Christ” trở nên xa lạ, thô bạo, và được thay thế bằng thông điệp về tiềm năng con người và sự tự cải thiện.
- Biến đổi sứ điệp Phúc Âm: Phúc Âm trọn vẹn—về tội lỗi, sự phán xét, thập tự giá, sự phục sinh, và ăn năn—bị thay thế bằng “Phúc Âm thịnh vượng” (Prosperity Gospel) hoặc “Phúc Âm trị liệu” chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu cảm xúc, vật chất mà thiếu đi quyền năng biến đổi.
2. Trong Đạo Đức & Luân Lý:
- Tương thích với chủ nghĩa tương đối: Chân lý tuyệt đối của Đức Chúa Trời bị hòa tan vào dòng chảy của chủ nghĩa tương đối (“chân lý của bạn, chân lý của tôi”). Các tiêu chuẩn đạo đức Kinh Thánh về hôn nhân, giới tính, sự sống, công lý... được điều chỉnh để phù hợp với các “giá trị tiến bộ” của xã hội.
- Im lặng trước tội lỗi công khai: Vì sợ bị gắn mắc “cố chấp”, “không khoan dung”, nhiều Cơ Đốc nhân và cả những người lãnh đạo chọn im lặng trước những tội lỗi mà Kinh Thánh lên án rõ ràng. Lời tiên tri Ê-sê-chi 33:6 cảnh báo về người canh gác thấy gươm mà không thổi kèn.
3. Trong Nếp Sống & Văn Hóa Cá Nhân:
- Đồng hóa với thế gian: Sự khác biệt căn bản giữa con cái Chúa và thế gian (1 Phi-e-rơ 2:9) bị xóa nhòa trong cách ăn mặc, giải trí, ngôn ngữ, và ưu tiên cuộc sống. Mục đích sống trở nên giống hệt thế gian: theo đuổi sự giàu có, thành công, khoái lạc và sự thỏa mãn bản ngã.
Kinh Thánh không ủng hộ chủ nghĩa tương thích, mà trái lại, liên tục kêu gọi dân sự Ngài phải “nên thánh” và “tách biệt”.
1. Giao Ước Cũ: Dân Tộc Được Biệt Riêng
Đức Chúa Trời phán với Y-sơ-ra-ên: “Ta là Giê-hô-va Đức Chúa Trời các ngươi, đã biệt các ngươi riêng ra khỏi các dân... Các ngươi phải nên thánh, vì ta là thánh” (Lê-vi Ký 20:24, 26). Từ “thánh” trong tiếng Hê-bơ-rơ là קָדוֹשׁ (qādôš), mang nghĩa căn bản là “được biệt riêng ra, tách biệt”. Sự tách biệt này không nhằm mục đích kiêu ngạo, mà để họ có thể phản chiếu bản tính của Đức Chúa Trời và hoàn thành sứ mạng Ngài giao.
2. Chúa Giê-xu Christ: Sự Xung Đột Tất Yếu
Chính Chúa Giê-xu, Đấng đầy dẫy ân điển và lẽ thật, đã tạo ra sự xung đột với thế gian. Ngài phán: “Nếu các ngươi thuộc về thế gian, thì thế gian sẽ yêu kẻ thuộc về mình; nhưng vì các ngươi không thuộc về thế gian, và ta đã lựa chọn các ngươi khỏi thế gian, bởi cớ đó thế gian ghen ghét các ngươi” (Giăng 15:19). Sứ điệp và con người Ngài là “đá vấp phạm” và “sự điên dại” (1 Cô-rinh-tô 1:23). Chúa Giê-xu không tìm cách làm cho sứ điệp của Ngài “dễ chấp nhận” hơn với người Pha-ri-si hay các triết gia; Ngài rao giảng lẽ thật cách trọn vẹn.
3. Các Sứ Đồ: Lời Kêu Gọi Không Đồng Hóa
Sứ đồ Giăng cảnh báo: “Chớ yêu thế gian, cũng đừng yêu các vật ở thế gian. Nếu ai yêu thế gian, thì sự kính mến Đức Chúa Cha chẳng ở trong người ấy” (1 Giăng 2:15). Sứ đồ Gia-cơ gọi việc kết bạn với thế gian là “tình nghịch cùng Đức Chúa Trời” (Gia-cơ 4:4). Phao-lô khuyên: “Đừng làm theo đời nầy” (Rô-ma 12:2a). Động từ Hy Lạp được dùng là συσχηματίζομαι (syschēmatizomai), có nghĩa “nặn ra theo cùng một khuôn mẫu”. Chủ nghĩa tương thích chính là hành động “syschēmatizomai” với thế gian.
Phao-lô tiếp tục: “Nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình” (Rô-ma 12:2b). “Biến hóa” ở đây là μεταμορφόω (metamorphoō) – sự biến đổi từ bên trong ra ngoài, bởi quyền năng Thánh Linh, chứ không phải sự điều chỉnh bên ngoài để hòa hợp.
Làm thế nào để chống lại sức ép của chủ nghĩa tương thích và sống một đời sống trung tín?
1. Cá Nhân Mỗi Tín Hữu:
- Am hiểu Lời Chúa cách sâu sắc: Chỉ có chân lý Kinh Thánh mới là thước đo chuẩn xác. Hãy nghiên cứu Lời Chúa mỗi ngày, không chỉ đọc lướt mà suy ngẫm, tra khảo (Công vụ 17:11). Hiểu biết nông cạn là cánh cửa mở ra cho sự thỏa hiệp.
- Nuôi dưỡng đời sống cầu nguyện: Gắn bó với Chúa để được Ngài nhắc nhở, cảnh tỉnh và ban sức mạnh. Cầu xin Chúa ban cho “tấm lòng biết phân biệt” (1 Các Vua 3:9).
- Can đảm chọn lựa khác biệt: Từ chối tham gia vào những cuộc vui, những thói quen, hay những mối quan hệ khiến đức tin bị lung lay. Sống giản dị, thanh sạch và có chủ đích.
- Làm muối & ánh sáng đúng nghĩa: Muối phải mặn, ánh sáng phải chiếu rọi (Ma-thi-ơ 5:13-16). Ảnh hưởng Cơ Đốc không đến từ việc chúng ta giống thế gian, mà từ việc chúng ta sống bản tính của Vương Quốc Đức Chúa Trời cách sống động, yêu thương nhưng không thỏa hiệp.
2. Trong Gia Đình & Hội Thánh:
- Giáo dục con cái bằng Lời Chúa: Dạy chúng biết phân biệt ngay từ nhỏ, không để văn hóa thế gian thông qua phương tiện giải trí định hình thế giới quan của chúng.
- Giảng dạy trung thực & toàn vẹn: Người lãnh đạo có trách nhiệm rao giảng “cả ý muốn Đức Chúa Trời” (Công vụ 20:27), không né tránh những đề tài khó. Mục tiêu là làm đẹp lòng Đức Chúa Trời, chứ không phải làm hài lòng đám đông.
- Xây dựng cộng đồng yêu thương & gây dựng: Một Hội Thánh hiệp một, yêu thương và nâng đỡ nhau sẽ tạo ra “môi trường thuận lợi” để mỗi tín hữu đứng vững, thay vì phải tìm kiếm sự chấp nhận từ thế gian.
Chủ nghĩa tương thích là một cạm bẫy tinh vi, hứa hẹn sự an toàn, sự chấp nhận và ảnh hưởng rộng rãi, nhưng cái giá phải trả là sự đánh mất căn tính, quyền năng và chứng nhân đích thực của Phúc Âm. Lịch sử Hội Thánh cho thấy mỗi khi Hội Thánh cố gắng trở nên quá “tương thích” với thế gian, chính Hội Thánh trở nên yếu ớt và vô dụng.
Lời kêu gọi của Chúa dành cho chúng ta ngày nay vẫn y nguyên: “Hỡi anh em, ta xin anh em hãy ra sức làm cho chắc chắn về sự Chúa đã kêu gọi và chọn lựa anh em; vì hễ anh em làm điều đó thì chẳng hề vấp ngã đâu” (2 Phi-e-rơ 1:10). Sự kêu gọi của chúng ta là một sự kêu gọi ra khỏi thế gian, để thuộc về Đấng Christ.
Hãy can đảm từ chối chủ nghĩa tương thích. Thay vào đó, hãy tìm kiếm sự biến đổi sâu sắc bởi Thánh Linh và Lời Chúa. Hãy để đời sống chúng ta, dù có thể là “mùi thơm của sự chết” cho người hư mất, nhưng luôn luôn là “mùi thơm của sự sống” cho người được cứu (2 Cô-rinh-tô 2:15-16). Cuối cùng, lời hứa dành cho những người trung tín thật quý giá: “Hãy trung tín cho đến chết, rồi ta sẽ ban cho ngươi mão triều thiên của sự sống” (Khải Huyền 2:10).