“Đừng Vượt Quá Những Gì Đã Chép” (1 Cô-rinh-tô 4:6)
Trong hành trình đức tin, một trong những cám dỗ nguy hiểm nhất mà Cơ Đốc nhân và cả Hội Thánh có thể đối diện không phải là sự bách hại từ bên ngoài, mà là sự sai lệch trong chính nội bộ – sự kiêu ngạo thuộc linh, sự tôn sùng cá nhân, và việc xây dựng giáo lý trên nền tảng ý kiến chủ quan thay vì Lời Đức Chúa Trời khách quan. Chính trong bối cảnh đó, sứ đồ Phao-lô đã đưa ra một nguyên tắc nền tảng, một “la bàn” cho sự hiểu biết và hành xử của Hội Thánh: “Đừng vượt quá những gì đã chép.” (1 Cô-rinh-tô 4:6). Câu Kinh Thánh ngắn gọn này hàm chứa một nguyên lý thần học sâu sắc, có sức mạnh định hình niềm tin và thực hành Cơ Đốc giáo suốt hai thiên niên kỷ.
I. Bối Cảnh Lịch Sử và Văn Hóa của 1 Cô-rinh-tô 4:6
Để hiểu thấu đáo ý nghĩa của một câu Kinh Thánh, chúng ta phải đặt nó vào bối cảnh trực tiếp. Thư tín 1 Cô-rinh-tô được viết cho một Hội Thánh non trẻ nhưng đầy rẫy những vấn đề: sự chia rẽ bè đảng (1:12), sự kiêu ngạo về tri thức (8:1), sự hỗn loạn trong nhóm họp (chương 11, 14), và thậm chí sai lầm trong giáo lý về sự sống lại (chương 15). Đặc biệt, ở đầu thư tín, Phao-lô đề cập đến tình trạng người thì nói “Ta là của Phao-lô”, kẻ thì “Ta là của A-bô-lô”, người thì “Ta là của Sê-pha”, kẻ thì “Ta là của Đấng Christ” (1:12). Đây là hiện tượng “sùng bái lãnh tụ”, đặt các sứ đồ lên một bệ cao và dùng danh của họ để tạo ra phe cánh, so sánh hơn thua.
Đến chương 4, Phao-lô giải quyết trực tiếp thái độ này. Ông nhắc nhở rằng các sứ đồ – kể cả ông và A-bô-lô – chỉ là “đầy tớ của Đấng Christ” và “kẻ quản lý các sự mầu nhiệm của Đức Chúa Trời” (4:1). Tiêu chuẩn đánh giá họ không phải là của loài người, mà là của Chúa (4:3-5). Rồi ông kết luận phân đoạn này bằng câu 6: “Hỡi anh em, tôi đã vì cớ anh em làm ứng nghiệm những điều nầy cho chính mình tôi và A-bô-lô, hầu cho anh em học nơi hai chúng tôi cái lệ: Đừng vượt quá những gì đã chép, hầu cho không ai vì cớ một người nầy mà lên mình kiêu ngạo, chống lại kẻ khác.” (1 Cô-rinh-tô 4:6, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).
Phao-lô dùng chính mình và A-bô-lô làm ví dụ minh họa. Ông muốn họ học bài học từ thái độ của các sứ đồ – những người không tìm vinh quang cho mình – và áp dụng nguyên tắc “Đừng vượt quá những gì đã chép” để chấm dứt sự kiêu ngạo và chia rẽ.
II. Phân Tích Nguyên Văn và Giải Nghĩa: “Đừng Vượt Quá Những Gì Đã Chép”
Chúng ta cần đi sâu vào nguyên văn Hy Lạp để nắm bắt sắc thái đầy đủ. Cụm từ then chốt là “μὴ ὑπὲρ ἃ γέγραπται” (mē hyper ha gegraptai).
- “ὑπέρ” (hyper): Giới từ này có nghĩa là “trên”, “vượt trên”, “vượt quá”, “hơn”. Nó diễn tả sự vượt ra ngoài một ranh giới, một giới hạn đã được xác định.
- “γέγραπται” (gegraptai): Là thể hoàn thành thụ động của động từ “γράφω” (graphō) – “viết”. Thể hoàn thành nhấn mạnh đến một hành động đã hoàn tất trong quá khứ nhưng kết quả vẫn còn hiệu lực đến hiện tại. “Những gì đã chép” ở đây ám chỉ trực tiếp nhất là Kinh Thánh Cựu Ước, là Lời Đức Chúa Trời đã được ghi chép lại và có thẩm quyền tuyệt đối. Vào thời Tân Ước, đây là bộ Kinh điển được Chúa Giê-xu và các sứ đồ công nhận (xem Lu-ca 24:27, 44; Giăng 10:35). Về sau, nguyên tắc này cũng áp dụng cho toàn bộ Kinh Thánh Tân Ước đã được hoàn tất và công nhận (2 Phi-e-rơ 3:15-16).
Vậy, nghĩa đen của câu là: “Đừng [suy nghĩ, nói năng, hành động] vượt ra ngoài (hay vượt quá) những điều đã được viết [trong Kinh Thánh].”
Điều này bao hàm nhiều lớp nghĩa:
- Giới Hạn về Sự Hiểu Biết và Giáo Lý: Chúng ta không được phép đưa ra những giáo lý, tín điều, hay sự suy đoán vượt quá hoặc đi ngược lại những gì Kinh Thánh dạy dứt khoát. Đây là nền tảng của nguyên tắc Sola Scriptura (Duy Kinh Thánh) – Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao cho đức tin và sự thực hành.
- Giới Hạn về Thái Độ và Hành Vi: Trong các mối quan hệ, đặc biệt là trong Hội Thánh, không ai được phép “lên mình kiêu ngạo” (câu 6) hay đánh giá người khác dựa trên tiêu chuẩn vượt quá tiêu chuẩn Kinh Thánh. Chúng ta không được đòi hỏi nơi người khác nhiều hơn những gì Chúa đòi hỏi, hoặc tự đề cao mình hơn mức Kinh Thánh cho phép.
- Lời Cảnh Báo Chống Lại Sự Thêm Thắt: Đây là lời cảnh báo nghiêm khắc chống lại việc thêm thắt truyền thống, triết lý, hoặc ý kiến cá nhân có thẩm quyền ngang bằng hoặc cao hơn Lời Đức Chúa Trời. Châm ngôn 30:6 cũng đồng vọng: “Chớ thêm chi vào các lời Ngài, e Ngài quở trách ngươi, và ngươi bị cầm nói dối chăng.”
III. Áp Dụng Nguyên Tắc Này Trong Các Lĩnh Vực Cụ Thể
1. Trong Sự Thờ Phượng và Đời Sống Hội Thánh: Kinh Thánh phải là tiêu chuẩn tối cao cho mọi hình thức thờ phượng và sinh hoạt Hội Thánh. Mọi tập tục, nghi lễ, hay cấu trúc đều phải được kiểm chứng và đánh giá dưới ánh sáng của Lời Chúa đã chép, chứ không phải dựa trên “truyền thống”, “cảm xúc”, hay “hiệu quả” một cách mù quáng. Sự dạy dỗ từ bục giảng phải luôn quy phục thẩm quyền của Kinh Thánh, giải nghĩa Lời Chúa cách trung thực (2 Ti-mô-thê 2:15), chứ không phải là nơi để rao giảng ý tưởng cá nhân, triết lý thế gian, hay những “sự mặc khải mới” mâu thuẫn với Kinh Thánh.
2. Trong Việc Xây Dựng Giáo Lý và Thần Học: Nguyên tắc này kêu gọi chúng ta xây dựng hệ thống tín lý một cách khiêm nhường và cẩn trọng trên nền tảng Kinh Thánh. Chúng ta phải phân biệt rõ giữa những giáo lý rõ ràng, căn bản (như sự chết chuộc tội của Đấng Christ, sự sống lại) với những sự suy luận thần học hay quan điểm thứ yếu. Chúng ta không được phép biến một suy luận (dù hợp lý) thành một giáo điều bắt buộc, hay đòi hỏi người khác phải tin điều mà Kinh Thánh không dạy minh nhiên. Sự hiệp một trong Hội Thánh được xây dựng trên những lẽ thật căn cốt của Phúc Âm (Ê-phê-sô 4:3-6), chứ không phải trên sự đồng nhất trong mọi chi tiết giải kinh.
3. Trong Đời Sống Cá Nhân và Đạo Đức: Là Cơ Đốc nhân, chúng ta thường đối diện với những quyết định đạo đức phức tạp. Nguyên tắc “Đừng vượt quá những gì đã chép” hướng dẫn chúng ta tìm kiếm ý muốn Đức Chúa Trời từ trong Kinh Thánh. Chúng ta không được đặt ra những luật lệ khắc nghiệt, những gánh nặng tôn giáo mà Chúa không hề đặt lên (xem Ma-thi-ơ 23:4), đồng thời cũng không được nới lỏng các tiêu chuẩn đạo đức thánh khiết của Ngài. Ví dụ, Kinh Thánh cấm say sưa (Ê-phê-sô 5:18), nhưng không cấm uống rượu. Việc đòi hỏi mọi người phải kiêng tuyệt đối rượu bia có nguy cơ “vượt quá” điều đã chép. Ngược lại, việc cho rằng uống say cũng không sao thì lại là “hạ thấp” tiêu chuẩn của Kinh Thánh. Sự khôn ngoan là tìm hiểu nguyên tắc nền tảng (làm mọi sự cho sáng danh Chúa, 1 Cô-rinh-tô 10:31) và áp dụng trong sự kính sợ Chúa.
4. Trong Việc Đánh Giá và Đối Xử Với Người Khác: Đây chính là ứng dụng trực tiếp từ bối cảnh 1 Cô-rinh-tô 4. Chúng ta thường có khuynh hướng đặt các lãnh đạo thuộc linh lên bệ thờ, hoặc ngược lại, chỉ trích họ cách nghiệt ngã dựa trên tiêu chuẩn không tưởng. Nguyên tắc của Phao-lô nhắc nhở: hãy đánh giá mọi người – và chính mình – theo tiêu chuẩn của Kinh Thánh, với sự khiêm nhường và ân điển. Đừng tôn vinh con người quá mức, vì “Ai khoe mình, hãy khoe trong Chúa” (1 Cô-rinh-tô 1:31). Cũng đừng tự đề cao mình bằng cách hạ thấp người anh em khác.
IV. Sự Cân Bằng: “Đừng Vượt Quá” và “Đừng Thụt Lùi”
Nguyên tắc này không cổ vũ cho sự trì trệ, thiếu sáng tạo, hay từ chối sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh. Trái lại, nó tạo ra một không gian an toàn và chính xác để Đức Thánh Linh hành động. Đức Thánh Linh, Đấng linh cảm Kinh Thánh (2 Phi-e-rơ 1:21), sẽ không bao giờ dẫn dắt chúng ta đi ngược lại hay vượt quá chính Lời Ngài đã linh cảm. Sự soi dẫn cá nhân, sự khôn ngoan ứng dụng, và sự nhạy bén thuộc linh đều phải được kiểm chứng và đặt dưới sự phán xét của “những gì đã chép”.
Đồng thời, chúng ta cũng phải cẩn thận không rơi vào thái cực ngược lại: “Thụt lùi so với những gì đã chép”. Nghĩa là làm ngơ, bỏ qua, hay giảm nhẹ những lẽ thật quan trọng và những mệnh lệnh rõ ràng trong Kinh Thánh. Nếu “vượt quá” là thêm vào, thì “thụt lùi” là bớt đi. Cả hai đều là sự bất trung với Lời Đức Chúa Trời. Khải Huyền 22:18-19 cảnh báo nghiêm trọng về cả hai tội này.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
- Trong Việc Học Kinh Thánh: Hãy tiếp cận Kinh Thánh với tinh thần “học theo sự lành thật” (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Đặt câu hỏi: “Điều Kinh Thánh thực sự nói là gì?” thay vì “Làm sao tôi có thể dùng câu này để chứng minh cho quan điểm của mình?”. Sử dụng các phương pháp giải kinh lành mạnh, xem xét bối cảnh, văn mạch, và so sánh Kinh Thánh với Kinh Thánh.
- Trong Việc Lựa Chọn Hội Thánh và Mục Sư: Hãy tìm kiếm một Hội thánh và người giảng dạy trung thành với Kinh Thánh. Hãy cảnh giác với những lời dạy chỉ dựa trên “linh cảm”, “khải tượng” không thể kiểm chứng, hoặc những lời hứa về sự thịnh vượng, chữa lành mà bỏ qua những lẽ thật về thập tự giá, sự thánh hóa và sự chịu khổ vì Phúc Âm.
- Trong Các Mối Quan Hệ: Khi xung đột xảy ra, hãy tìm trong Kinh Thánh nguyên tắc để giải quyết (ví dụ: Ma-thi-ơ 18:15-17; Ê-phê-sô 4:25-32). Đừng đòi hỏi người khác phải đáp ứng những kỳ vọng cá nhân không có cơ sở Kinh Thánh.
- Trong Chứng Đạo: Hãy rao giảng Phúc Âm thuần túy như đã được chép – tội lỗi của con người, sự chết chuộc tội của Đấng Christ, và đức tin ăn năn. Đừng thêm vào những yếu tố phụ như sự thành công, hạnh phúc cá nhân làm điều kiện trung tâm.
Kết Luận
Câu Kinh Thánh 1 Cô-rinh-tô 4:6 là một hòn đá góc vững chắc cho đời sống đức tin. “Đừng vượt quá những gì đã chép” không phải là một giới hạn chật hẹp, trái lại, nó là một hàng rào bảo vệ quý báu, giữ cho chúng ta không bị lạc lối trong cánh đồng mênh mông của ý kiến chủ quan, triết lý loài người, và sự kiêu ngạo thuộc linh. Nó đưa chúng ta trở về với nguồn cội duy nhất của mọi thẩm quyền, sự khôn ngoan và lẽ thật – chính là Lời hằng sống của Đức Chúa Trời.
Khi chúng ta cam kết sống và vâng phục dưới thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh, chúng ta không chỉ tôn vinh Đấng đã ban Lời đó, mà còn tìm thấy sự tự do đích thực (Giăng 8:32), sự hiệp một chân chính, và nền tảng vững chắc cho đức tin giữa một thế giới đầy biến động. Ước mong mỗi chúng ta, như người Bê-rê, “sẵn lòng chịu khó, ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng.” (Công vụ 17:11). Hãy để Lời Đấng Christ ở đầy trong lòng chúng ta (Cô-lô-se 3:16), và đừng bao giờ vượt quá những gì Ngài đã vì yêu thương mà bày tỏ cho chúng ta.