Kinh Thánh nói gì về tình trạng vô gia cư / người vô gia cư?

Trong xã hội hiện đại, hình ảnh những người vô gia cư là một thách thức đối với lương tâm nhân loại. Đối với Cơ Đốc nhân, đây không chỉ là vấn đề xã hội mà còn là cơ hội để thể hiện tình yêu và đức tin thực tiễn. Kinh Thánh, từ Sáng-thế Ký đến Khải-huyền, cung cấp một cái nhìn sâu sắc, đầy lòng trắc ẩn và những mạng lệnh rõ ràng về cách chúng ta nhìn nhận và đối xử với những người không có nơi cư trú ổn định. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát giáo lý Kinh Thánh về chủ đề này, khám phá nguyên nhân, thần học về sự đồng cảm của Đức Chúa Trời, các mạng lệnh cụ thể và ứng dụng cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Trong Kinh Thánh, khái niệm "vô gia cư" thường được mô tả qua các từ như "khách lạ" (stranger), "kẻ lữ hành" (sojourner), hay "người nghèo khó" (poor/needy). Từ Hê-bơ-rơ "ger" (גֵּר) thường được dịch là "khách lạ" hoặc "ngoại kiều", chỉ về người sống trong một vùng đất không phải quê hương mình, thường không có quyền sở hữu đất đai và dễ bị tổn thương. Tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân được Kinh Thánh đề cập:

• Nghèo đói và nợ nần: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Luật pháp Môi-se công nhận rằng nghèo đói có thể dẫn đến mất tài sản, thậm chí bán mình làm nô lệ (Lê-vi Ký 25:35, 39).
• Bất công xã hội và áp bức: Các tiên tri thường lên án việc cướp đất của người nghèo, khiến họ mất chỗ ở (Ê-sai 5:8; Mi-chê 2:2).
• Chiến tranh và tai ương: Dân Y-sơ-ra-ên từng là nô lệ và sau đó là dân lữ hành không nhà trong đồng vắng. Những biến cố lớn tạo ra làn sóng tị nạn và vô gia cư.
• Tự nguyện vì mục đích thuộc linh: Chính Chúa Giê-xu đã tuyên bố: "Con cáo có hang, chim trời có ổ; song Con người không có chỗ mà gối đầu" (Ma-thi-ơ 8:20). Sứ đồ Phao-lô và các nhà truyền giáo cũng sống đời lữ hành.

Như vậy, Kinh Thánh nhìn nhận tình trạng vô gia cư như một sự thiếu thốn nghiêm trọng về phương diện vật chất và xã hội, làm suy yếu phẩm giá con người được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời.

Nền tảng quan trọng nhất cho thái độ của Cơ Đốc nhân là sự nhận diện của chính Đức Chúa Trời với những người thiếu thốn. Trong phân đoạn nổi tiếng về sự phán xét cuối cùng, Chúa Giê-xu tuyên bố:

"Vì ta đói, các ngươi đã cho ta ăn; ta khát, các ngươi đã cho ta uống; ta là khách lạ, các ngươi tiếp rước ta; ta trần truồng, các ngươi mặc cho ta; ta đau, các ngươi thăm ta; ta ở tù, các ngươi viếng ta... Quả thật, ta nói cùng các ngươi, hễ các ngươi đã làm việc đó cho một người trong những người rất hèn mọn nầy của anh em ta, ấy là đã làm cho chính mình ta vậy." (Ma-thi-ơ 25:35-36, 40).

Ở đây, từ "khách lạ" (ξένος - xenos trong tiếng Hy Lạp) được đặt ngang hàng với chính Chúa. Thần học về sự nhập thể được mở rộng: Đức Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã từ bỏ sự vinh hiển trên trời để trở nên "khách lạ" trong thế gian của chính Ngài, tiếp tục đồng hóa mình với những người không nhà cửa, không nơi nương tựa. Điều này biến mọi hành động phục vụ người vô gia cư từ một việc làm xã hội thông thường thành một hành động thờ phượng và phục vụ chính Chúa.

Luật pháp Môi-se đưa ra nhiều quy định cụ thể để bảo vệ những người dễ bị tổn thương, trong đó có "khách lạ" (ger).

1. Nguyên Tắc Năm Sa-bát và Năm Hân Hỉ: Luật quy định mỗi năm thứ bảy (năm sa-bát), đất đai được nghỉ ngơi và sản vật tự mọc sẽ là thức ăn cho người nghèo và khách lạ (Xuất Ê-díp-tô Ký 23:10-11). Đến năm thứ năm mươi (năm hân hỉ), mọi tài sản đất đai phải được hoàn trả cho chủ gia tộc nguyên thủy, phá vỡ chu kỳ nghèo đói triền miên (Lê-vi Ký 25:8-10).

2. Luật Gặt Hái: Một trong những luật đẹp đẽ và thực tiễn nhất: "Khi các ngươi gặt lúa trong xứ mình, chớ có gặt tận đầu đồng, và chớ mót lúa sót lại... Các ngươi chớ mót nho trong vườn nho mình, và đừng nhặt trái rớt lại; hãy để những vật đó cho kẻ nghèo và cho kẻ khách ngoại bang" (Lê-vi Ký 19:9-10). Điều này không phải là "ban cho" theo kiểu bố thí, mà là tạo cơ hội để người nghèo và khách lạ làm việc để có thức ăn trong khi vẫn giữ được phẩm giá.

3. Sự Công Bằng Trong Xét Xử và Đối Xử: "Các ngươi chớ ức hiếp kẻ khách ngoại bang... nhưng phải thương yêu họ như mình" (Lê-vi Ký 19:33-34). Căn nguyên của mạng lệnh này dựa trên kinh nghiệm bản thân của dân Y-sơ-ra-ên: "vì các ngươi đã làm khách ngoại bang trong xứ Ê-díp-tô". Lòng trắc ẩn được xây dựng trên sự đồng cảm.

4. Gương Mẫu Của Ru-tơ: Sách Ru-tơ là một minh họa tuyệt đẹp về việc áp dụng luật gặt hái. Ru-tơ, một góa phụ ngoại bang nghèo khó (một "khách lạ" theo đúng nghĩa), được quyền mót lúa trong ruộng của Bô-ô. Bô-ô không chỉ tuân giữ luật pháp cách miễn cưỡng, mà còn đi xa hơn, truyền lệnh cho các đầy tớ cố ý rớt thêm những gié lúa cho nàng (Ru-tơ 2:15-16). Hành động này vượt trên công lý để thể hiện ân điển (chesed - חֶסֶד - lòng thương xót thành tín trong tiếng Hê-bơ-rơ).

Tân Ước đào sâu và làm trọn luật pháp Cựu Ước bằng tinh thần của tình yêu (agapē - ἀγάπη).

1. Lời Dạy Trực Tiếp Của Chúa Giê-xu: Ngoài Ma-thi-ơ 25, Chúa Giê-xu dạy trong Bài Giảng Trên Núi: "Ai xin, hãy cho; ai muốn mượn của ngươi, thì đừng trở mặt" (Ma-thi-ơ 5:42). Trong dụ ngôn Người Sa-ma-ri nhân lành (Lu-ca 10:25-37), Chúa định nghĩa "người lân cận" chính là bất kỳ ai đang ở trong cơn hoạn nạn, bất kể xuất thân, và bày tỏ lòng thương xót bằng những hành động thiết thực: chăm sóc vết thương, đưa đến quán trọ, và chi trả chi phí.

2. Thực Hành Của Hội Thánh Đầu Tiên: Sách Công-vụ ghi nhận: "Trong vòng các người tin đó, không một ai là thiếu thốn cả, bởi vì những người có ruộng hay nhà, đều bán đi, đem tiền bán được đặt dưới chơn các sứ đồ; rồi của ấy được phân phát cho mỗi người, tùy theo sự cần dùng của từng người" (Công-vụ 4:34-35). Đây là sự chia sẻ tự nguyện, xuất phát từ tấm lòng, nhằm loại bỏ sự thiếu thốn trong cộng đồng dân Chúa và có lẽ cả với những người bên ngoài.

3. Lời Khuyên Của Các Sứ Đồ: Sứ đồ Gia-cơ lên án đức tin không việc làm cách mạnh mẽ: "Ví bằng anh em hoặc chị em nào không quần áo mặc, thiếu của ăn uống hằng ngày, mà một kẻ trong anh em nói với họ rằng: "Hãy đi cho bình an, hãy sưởi cho ấm và ăn cho no", nhưng không cho họ đồ cần dùng về phần xác, thì có ích gì chăng? Về đức tin, cũng một lẽ ấy; nếu đức tin không sanh ra việc làm, thì tự mình nó chết" (Gia-cơ 2:15-17). Sứ đồ Giăng cũng chất vấn: "Ví có ai giàu có thế gian nầy, thấy anh em mình đương cùng túng mà đóng lòng lại, thì lẽ nào tình yêu Đức Chúa Trời ở trong người ấy được?" (I Giăng 3:17).

Làm thế nào để áp dụng những lẽ thật Kinh Thánh này vào bối cảnh hiện đại? Dưới đây là một số hướng dẫn thực tiễn, được phân loại theo cấp độ:

A. Ở Cấp Độ Cá Nhân và Gia Đình:

• Thay Đổi Nhận Thức: Nhìn người vô gia cư không phải là "vấn đề" hay "đối tượng", mà là những con người mang hình ảnh Đức Chúa Trời, có câu chuyện, nỗi đau và phẩm giá. Hãy cầu nguyện xin Chúa ban cho đôi mắt biết nhìn thấy như Ngài.
• Bày Tỏ Sự Tôn Trọng: Một nụ cười, cái gật đầu, gọi đúng tên (nếu biết) có thể khôi phục lại phẩm giá cho một người đã bị xã hội lãng quên.
• Giúp Đỡ Cách Khôn Ngoan và An Toàn: Có thể chuẩn bị những túi quà thiết thực (nước uống, đồ ăn không dễ hư, đồ vệ sinh cá nhân, tất mới). Hỗ trợ thông qua các tổ chức tin cậy thường là cách hiệu quả và an toàn hơn.
• Lắng Nghe: Đôi khi, điều họ cần nhất là được lắng nghe. Hãy dành thời gian trò chuyện ngắn, thể hiện sự quan tâm thật lòng.

B. Ở Cấp Độ Hội Thánh Địa Phương:

• Thành Lập/Hỗ Trợ Các Chức Vụ Thực Tế: Nhà tạm trú (shelter), chương trình cung cấp bữa ăn nóng, trung tâm tư vấn và giới thiệu việc làm, chương trình dạy kỹ năng sống.
• Áp Dụng "Nguyên Tắc Gặt Hái": Tạo cơ hội việc làm nhỏ, có trả công trong khuôn viên nhà thờ (dọn dẹp, làm vườn) để họ có thu nhập trong khi giữ được phẩm giá.
• Hợp Tác Với Các Tổ Chức Xã Hội: Hội thánh không nên hoạt động đơn lẻ. Hãy hợp tác với các tổ chức phi lợi nhuận, dịch vụ xã hội địa phương để cung cấp hỗ trợ toàn diện hơn (y tế, tư vấn tâm lý, pháp lý).
• Giáo Dục và Vận Động: Dạy dỗ hội chúng về giáo lý Kinh Thánh liên quan, phá vỡ các định kiến, và khuyến khích sự tham gia.

C. Ở Cấp Độ Xã Hội Và Công Lý:

• Ủng Hộ Các Chính Sách Nhân Đạo: Cơ Đốc nhân có trách nhiệm công dân để ủng hộ các chính sách nhà ở hợp lý, dịch vụ sức khỏe tâm thần, và các chương trình phục hồi giúp người vô gia cư tái hòa nhập xã hội.
• Lên Tiếng Chống Lại Sự Bất Công: Theo gương các tiên tri, lên tiếng chống lại những cơ chế kinh tế-xã hội đẩy người yếu thế vào tình trạng không nhà cửa (ví dụ: cho vay nặng lãi, đầu cơ đất đai đẩy giá thuê nhà lên cao).

Kinh Thánh vẽ nên một bức tranh rõ ràng và nhất quán: Đức Chúa Trời đứng về phía người nghèo khó, người bị bỏ rơi và người vô gia cư. Ngài không chỉ ra lệnh cho dân sự Ngài phải quan tâm đến họ, mà chính Ngài còn đồng nhất mình với họ trong thân vị của Chúa Giê-xu Christ. Do đó, phục vụ người vô gia cư không phải là một lựa chọn xã hội tùy ý, mà là một phần thiết yếu của đời sống đức tin chân chính—một sự đáp lại tình yêu và ân điển mà chính chúng ta đã nhận lãnh.

Thử thách đặt ra cho mỗi chúng ta là: Liệu chúng ta có đi ngang qua "bên kia đường" như thầy tế lễ và người Lê-vi, hay chúng ta dừng lại, cảm động bởi lòng thương xót, và hành động như người Sa-ma-ri nhân lành? Hành động đó có thể bắt đầu từ điều nhỏ nhất: một lời cầu nguyện, một bữa ăn, một đôi tai lắng nghe, hay một sự ủng hộ có chủ ý. Khi chúng ta làm điều đó cho "một người trong những người rất hèn mọn nầy", chúng ta đang thật sự hầu việc Chúa Giê-xu Christ (Ma-thi-ơ 25:40).

"Sự tin đạo thanh sạch không vết, trước mặt Đức Chúa Trời, Cha chúng ta, là: thăm viếng kẻ mồ côi, người góa bụa trong cơn khốn khó của họ, và giữ lấy mình cho khỏi sự ô uế của thế gian." (Gia-cơ 1:27)