Thuyết chiến tranh chính nghĩa là gì?

Trong một thế giới đầy rẫy bạo lực, xung đột và chiến tranh, Cơ Đốc nhân thường phải đối mặt với những câu hỏi đạo đức sâu sắc: Có khi nào việc sử dụng vũ lực là chính đáng không? Làm thế nào để dung hòa giữa mệnh lệnh “chớ giết người” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:13) với trách nhiệm bảo vệ người vô tội và chống lại sự ác? “Thuyết Chiến Tranh Chính Nghĩa” (Just War Theory) ra đời như một nỗ lực của tư duy thần học và triết học Cơ Đốc để trả lời cho những câu hỏi hóc búa này. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát học thuyết này dưới ánh sáng của Kinh Thánh, phân tích các nguyên tắc của nó, và tìm kiếm sự hướng dẫn thiết thực cho đời sống đức tin của chúng ta ngày nay.

I. Khái Niệm Và Nguồn Gốc Lịch Sử Của Thuyết Chiến Tranh Chính Nghĩa

Thuyết Chiến Tranh Chính Nghĩa không phải là một giáo lý có sẵn trong Kinh Thánh, mà là một khuôn khổ đạo đức được phát triển bởi các nhà thần học và triết gia Cơ Đốc, nổi bật nhất là Augustine thành Hippo (354-430 SCN) và Thomas Aquinas (1225-1274 SCN). Học thuyết này cố gắng định nghĩa các điều kiện mà dưới đó việc tham gia vào chiến tranh có thể được xem là có đạo đức, đồng thời đặt ra các giới hạn về cách tiến hành chiến tranh. Mục đích tối hậu không phải là biện minh cho chiến tranh, mà là hạn chế tối đa sự tàn bạo của nó, bảo vệ người vô tội, và khôi phục hòa bình – một trạng thái công lý hơn so với trước khi xung đột.

Sự phát triển của học thuyết này bắt nguồn từ sự căng thẳng trong tư tưởng Cơ Đốc giáo sơ kỳ giữa giáo huấn yêu thương, hòa bình của Chúa Giê-xu và thực tế phải đối mặt với các đế chế xâm lược và nhu cầu bảo vệ trật tự xã hội. Trước Augustine, nhiều giáo phụ nhấn mạnh đến chủ nghĩa hòa bình (pacifism) dựa trên Bài Giảng Trên Núi. Tuy nhiên, khi Cơ Đốc giáo trở thành tôn giáo chính thức của Đế chế La Mã, các nhà tư tưởng bắt đầu tìm kiếm một quan điểm cân bằng hơn.

II. Các Nguyên Tắc Cốt Lõi Của Thuyết Chiến Tranh Chính Nghĩa

Học thuyết này thường được chia thành hai phần chính: Jus ad Bellum (Quyền tiến hành chiến tranh) và Jus in Bello (Quy tắc ứng xử trong chiến tranh).

A. Jus ad Bellum – Khi Nào Chiến Tranh Là Chính Đáng?

• Nguyên nhân chính đáng (Just Cause): Mục đích duy nhất được chấp nhận là để chống lại sự xâm lược, bảo vệ người vô tội khỏi sự tàn bạo lớn, hoặc khôi phục quyền lợi chính đáng bị tước đoạt. Đây không phải là sự trả thù hay mở rộng lãnh thổ.
• Thẩm quyền hợp pháp (Legitimate Authority): Chiến tranh phải được tuyên bố bởi một chính quyền hợp pháp, không phải bởi các cá nhân hay nhóm phi chính phủ.
• Ý hướng đúng đắn (Right Intention): Mục tiêu phải là thiết lập hòa bình công chính, chứ không phải vì lòng tham, thù hận hay danh vọng.
• Cơ hội cuối cùng (Last Resort): Mọi biện pháp hòa bình, ngoại giao phải đã được áp dụng và thất bại.
• Triển vọng thành công (Probability of Success): Không được tiến hành các cuộc chiến vô vọng, tránh gây đổ máu vô ích.
• Tính tương xứng (Proportionality): Lợi ích dự kiến từ chiến tranh phải lớn hơn cái giá tổn thất và tàn phá mà nó gây ra.

B. Jus in Bello – Ứng Xử Thế Nào Trong Chiến Tranh?

• Tính tương xứng (Proportionality): Mức độ vũ lực sử dụng phải tương xứng với mục tiêu quân sự. Cấm sử dụng các phương tiện hủy diệt vô hạn độ.
• Phân biệt (Discrimination): Phải phân biệt rõ ràng giữa chiến binh và thường dân. Cố ý tấn công thường dân vô tội là bất hợp pháp về mặt đạo đức.

III. Quan Điểm Kinh Thánh Về Chiến Tranh Và Bạo Lực

Kinh Thánh trình bày một bức tranh phức tạp về chiến tranh, phản ánh sự mặc khải tiệm tiến của Đức Chúa Trời và sự cứu chuộc sau cùng trong Chúa Cứu Thế Giê-xu.

A. Cựu Ước: Đức Chúa Trời Là Chúa Vạn Quân Và Quan Xét

Trong Cựu Ước, chúng ta thấy Đức Chúa Trời trực tiếp chỉ đạo các cuộc chiến của Y-sơ-ra-ên (ví dụ: Giô-suê 6, 1 Sa-mu-ên 15). Danh xưng “Đức Giê-hô-va vạn quân” (YHWH Sabaoth – יהוה צבאות) xuất hiện hơn 200 lần, nhấn mạnh uy quyền tối cao của Ngài trên mọi đạo binh trên trời và dưới đất. Các cuộc chiến này thường mang tính hình phạt (herem – חֵרֶם) đối với sự gian ác cùng cực của các dân tộc Ca-na-an (Phục truyền 9:4-5) và bảo vệ giao ước với dân sự Ngài. Tuy nhiên, ngay trong Cựu Ước, chúng ta đã thấy khát vọng hòa bình: “Sẽ có ngày các nước lấy lưỡi cày của mình mà đổi lại gươm, lấy giáo đổi lại cuốc; nước nầy chẳng còn giá gươm lên nghịch cùng nước kia, và người ta chẳng còn tập sự chiến tranh nữa” (Ê-sai 2:4).

B. Tân Ước: Vương Quốc Của Sự Bình An Và Nguyên Tắc Yêu Thương

Tân Ước đem đến một sự chuyển hướng căn bản. Chúa Giê-xu, Đấng Mê-si, không đến như một chiến binh chính trị để lật đổ La Mã, mà như “Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi” (Giăng 1:29). Ngài dạy:

Sứ đồ Phao-lô cũng dạy: “Chớ bị ác thắng, nhưng hãy lấy thiện thắng ác” (Rô-ma 12:21). Chính Chúa Giê-xu khi bị bắt đã quở Phi-e-rơ: “Hãy nạp gươm người vào vỏ; vì hễ ai cầm gươm thì sẽ bị chết về gươm” (Ma-thi-ơ 26:52).

Tuy nhiên, Tân Ước cũng công nhận thẩm quyền của nhà cầm quyền trong việc duy trì trật tự và trừng phạt kẻ làm ác. Phao-lô viết: “Vì quan quyền là chức việc của Đức Chúa Trời để làm ích cho ngươi. Song nếu ngươi làm ác, thì hãy sợ, vì người cầm gươm chẳng phải là vô cớ... người là chức việc của Đức Chúa Trời để làm ra sự công bình và hình phạt kẻ làm dữ” (Rô-ma 13:4). Điều này cho thấy một sự phân biệt giữa vai trò cá nhân của Cơ Đốc nhân (không báo thù, yêu thù địch) và trách nhiệm công lý của nhà nước (sử dụng vũ lực để ngăn chặn sự ác).

IV. Ứng Dụng Và Suy Ngẫm Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Vậy, thuyết Chiến Tranh Chính Nghĩa dạy chúng ta điều gì trong đời sống thực tế?

1. Ưu Tiên Tối Thượng Cho Hòa Bình Và Hòa Giải: Là những người đã được hòa thuận với Đức Chúa Trời qua huyết Chúa Giê-xu (Cô-lô-se 1:20), chúng ta được kêu gọi trở thành “sứ giả của sự hòa thuận” (2 Cô-rinh-tô 5:18-20). Trong mọi mối quan hệ cá nhân, gia đình và cộng đồng, nguyên tắc đầu tiên phải là tìm kiếm hòa bình, nhịn nhục, và giải quyết xung đột bằng tình yêu thương và lời nói chân thật (Ê-phê-sô 4:15).

2. Phân Biện Với Sự Khôn Ngoan Thiên Thượng: Trong một thế giới đầy thông tin và tuyên truyền, Cơ Đốc nhân cần cẩn trọng khi đánh giá bất kỳ cuộc xung đột nào. Chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho “các vua, cho hết thảy các bậc cầm quyền” (1 Ti-mô-thê 2:1-2), để họ có sự khôn ngoan từ Đức Chúa Trời trong những quyết định hệ trọng.

3. Lên Tiếng Bảo Vệ Người Vô Tội: Làm theo gương Đức Chúa Trời, Đấng “bênh vực quyền lợi kẻ mồ côi và người góa bụa” (Phục truyền 10:18), chúng ta có trách nhiệm đạo đức phải lên tiếng và hành động (trong phạm vi có thể) để bảo vệ những người yếu thế, người bị áp bức khỏi sự tàn bạo. Điều này có thể thông qua cầu nguyện, hỗ trợ nhân đạo, hoặc ủng hộ các chính sách công bằng.

4. Nhìn Về Sự Bình An Sau Rốt Trong Chúa Cứu Thế: Cuối cùng, chúng ta nhận ra rằng hòa bình trọn vẹn và công lý tuyệt đối chỉ đến khi Vua Hòa Bình trở lại. Sứ đồ Giăng thấy khải tượng: “Đức Chúa Trời sẽ lau hết nước mắt khỏi mắt chúng... sẽ không có sự chết, cũng không có than khóc, kêu ca, hay là đau đớn nữa” (Khải Huyền 21:4). Niềm hy vọng cánh chung này giúp chúng ta không rơi vào sự tuyệt vọng hay chủ nghĩa võ đoán, nhưng tiếp tục làm việc lành và loan báo Tin Lành hòa bình trong thời đại đầy biến động này.

Kết Luận

Thuyết Chiến Tranh Chính Nghĩa, dù là một công cụ đạo đức của con người và không hoàn hảo, đưa ra những câu hỏi quan trọng mà mọi Cơ Đốc nhân có lương tâm cần suy ngẫm khi đối diện với thực tại phức tạp của sự ác trên thế giới. Nó nhắc nhở chúng ta rằng mọi hành động, kể cả những hành động nhằm ngăn chặn sự ác lớn hơn, đều phải được xem xét dưới ánh sáng của công lý, tình yêu thương và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời.

Lời Kinh Thánh vẫn là ngọn hải đăng cho chúng ta: “Hãy tránh sự ác, làm điều lành; Tìm kiếm sự hòa bình và đeo đuổi sự ấy” (Thi Thiên 34:14). Với tư cách là công dân của Nước Trời, chúng ta sống với lòng trông cậy vào sự bình an vĩnh cửu, đồng thời trung tín thực thi ơn gọi của mình trên đất – như muối và ánh sáng – trong việc thúc đẩy hòa giải, theo đuổi công lý, và yêu thương kẻ thù, cho đến ngày mọi cuộc chiến đều chấm dứt dưới sự cai trị của Vua Muôn Vua.