Ngôi của Môi-se
Trong hành trình tìm hiểu Kinh Thánh, cụm từ “ngôi của Môi-se” xuất hiện một cách bí ẩn và đầy uy quyền, đặc biệt trong Tân Ước. Đây không phải là một vật thể hữu hình, mà là một khái niệm thần học sâu sắc, nắm giữ chìa khóa để hiểu về sự chuyển tiếp giữa Giao Ước Cũ và Giao Ước Mới, giữa Luật Pháp và Ân Điển. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa, nền tảng Kinh Thánh và ứng dụng thiết thực của “Ngôi của Môi-se” cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
Trước hết, chúng ta cần hiểu từ “ngôi” (tiếng Hy Lạp: καθέδρα - kathedra) được sử dụng trong Kinh Thánh. Từ này nghĩa đen là “ghế ngồi”, và theo ngữ cảnh, nó mang ý nghĩa biểu trưng cho vị trí quyền uy, chức vụ giảng dạy và thẩm quyền phán xét. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, khái niệm tương đương là כִּסֵּא (kisse) - ngôi, ngai, cũng chỉ nơi của người cai trị, người xét đoán (ví dụ: Ngôi của Đa-vít).
Cụm từ “ngôi của Môi-se” được chính Chúa Giê-xu nhắc đến trong Phúc Âm Ma-thi-ơ 23:2: “Các thầy thông giáo và người Pha-ri-si đều ngồi trên ngôi của Môi-se.”
Và sau đó được Ê-tiên đề cập trong bài giảng trước mặt Sanh-hê-rin (Công vụ 7:44-50, liên hệ đến đền tạm). Tuy nhiên, sự kiện then chốt giúp chúng ta hiểu rõ nhất về uy quyền của “ngôi” này nằm ở Công vụ 6:11-14:
“Họ bèn xui giục mấy kẻ nói rằng: Chúng ta đã nghe người nói những lời phạm đến Môi-se và Đức Chúa Trời. Họ xui giục dân sự, các trưởng lão và các thầy thông giáo, rồi xông vào người, dùng sức mạnh bắt và điệu đến trước tòa công luận. Họ đặt những kẻ làm chứng dối nói rằng: Người nầy cứ luôn luôn lấy lời phạm đến nơi thánh và luật pháp. Vì chúng ta đã nghe người nói rằng Jêsus ở Na-xa-rét nầy sẽ phá nơi nầy đi, và đổi tục lệ mà Môi-se đã truyền lại cho chúng ta.”
Ở đây, lời buộc tội gian dối nhắm vào Ê-tiên chính là việc ông bị cáo buộc “nói những lời phạm đến Môi-se” và “luật pháp”. Điều này cho thấy “Ngôi của Môi-se” đại diện cho toàn bộ hệ thống Luật Pháp (Torah), các tục lệ, và sự mặc khải từ Đức Chúa Trời được truyền qua Môi-se. Nó là trung tâm của đời sống tôn giáo, đạo đức và xã hội của dân Y-sơ-ra-ên.
Để hiểu trọn vẹn, chúng ta phải khảo sát ba chức vụ then chốt mà Môi-se đã đảm nhận, hợp thành “ngôi” uy quyền của ông:
1. Ngôi Tiên Tri - Tiếng Nói Phán Truyền của Đức Chúa Trời:
Phục truyền 18:15 chép lời Đức Chúa Trời phán: “Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi sẽ lấy từ giữa vòng ngươi, từ trong anh em ngươi, dấy lên một đấng tiên tri như ta; các ngươi khá nghe theo đấng ấy.”
Môi-se là tiên tri trung gian, đứng giữa Đức Chúa Trời và dân sự, truyền đạt ý chỉ và luật lệ của Ngài (Xuất Ê-díp-tô Ký 19-20). Ông là hình bóng về Đấng Tiên Tri tối hậu – chính là Chúa Giê-xu Christ (Công vụ 3:22-23). “Ngôi” ở phương diện này đại diện cho thẩm quyền mặc khải tuyệt đối từ Đức Chúa Trời.
2. Ngôi Thầy Tế Lễ Trung Gian - Đấng Cầu Thay:
Môi-se thường xuyên đứng vào vị trí cầu thay cho dân sự bội nghịch (Xuất Ê-díp-tô Ký 32:11-14, 30-32). Ông là người vào nơi chí thánh, mặt đối diện với Đức Chúa Trời và mang sự vinh hiển của Ngài ra (Xuất 34:29-35). Chức vụ trung gian cầu thay này của ông là hình bóng về Chúa Giê-xu Christ, Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm đời đời theo ban Mên-chi-xê-đéc (Hê-bơ-rơ 3:1-6; 4:14-16). “Ngôi” ở đây đại diện cho chức vụ hòa giải, cầu thay và sự hiện diện vinh hiển của Đức Chúa Trời.
3. Ngôi Quan Xét và Lãnh Đạo - Thẩm Quyền Hành Chính và Xét Đoán:
Môi-se lãnh đạo dân sự ra khỏi Ai Cập, dẫn dắt họ trong đồng vắng, và giải quyết mọi tranh tụng (Xuất 18:13-26). Ông thiết lập hệ thống lãnh đạo và xét đoán dựa trên luật pháp của Đức Chúa Trời. Thẩm quyền này sau đó được Chúa Giê-xu làm cho trọn vẹn, vì Ngài là Quan Xét của mọi người (Giăng 5:22; Công vụ 10:42). “Ngôi” ở phương diện này đại diện cho thẩm quyền cai trị, dẫn dắt và xét đoán công bình.
Đây là điểm mấu chốt của thần học Tân Ước. Chúa Giê-xu không đến để phá hủy “ngôi của Môi-se”, nhưng để làm cho trọn (Ma-thi-ơ 5:17). Ngài xác nhận thẩm quyền của Luật Pháp (“Các thầy thông giáo và người Pha-ri-si đều ngồi trên ngôi của Môi-se. Vậy, hãy làm và giữ theo mọi điều họ đã dạy cho các ngươi” – Ma-thi-ơ 23:2-3a), nhưng đồng thời, Ngài bày tỏ chính Ngài là nguồn gốc, mục đích và sự ứng nghiệm tối hậu của mọi điều đó.
Trong Bài Giảng Trên Núi (Ma-thi-ơ 5-7), Chúa Giê-xu liên tục dùng công thức: “Các ngươi có nghe lời phán rằng… Song ta phán cho các ngươi…” (Ma-thi-ơ 5:21-22, 27-28, 33-34, 38-39, 43-44). Ở đây, Ngài không sửa đổi Luật Pháp, nhưng mặc khải ý nghĩa tối hậu và chiều sâu tâm linh của Luật Pháp, đồng thời bày tỏ thẩm quyền tuyệt đối của chính Ngài – thẩm quyền lớn hơn Môi-se. Hê-bơ-rơ 3:1-6 so sánh trực tiếp: Môi-se trung tín trong cả nhà Chúa như một đầy tớ, còn Chúa Giê-xu trung tín như một Con trai cai trị chính nhà Ngài.
Như vậy, “Ngôi của Môi-se” dẫn dắt chúng ta đến với Chúa Giê-xu Christ. Luật Pháp (Torah) qua Môi-se là “thầy giáo đưa chúng ta đến với Đấng Christ” (Ga-la-ti 3:24). Chúa Giê-xu ngồi trên một ngôi vị cao trọng hơn – Ngôi của Ân Điển và Lẽ Thật (Giăng 1:17), đồng thời Ngài cũng là Đấng ngồi trên ngôi của Đa-vít và trên ngôi Đức Chúa Trời (Khải Huyền 3:21; 22:1).
Hiểu về “Ngôi của Môi-se” không chỉ là kiến thức lịch sử, mà còn có những ứng dụng thiết thực sâu sắc:
1. Thái Độ Đối Với Lời Đức Chúa Trời (Kinh Thánh Cựu Ước và Tân Ước):
“Ngôi của Môi-se” nhắc chúng ta về sự tôn trọng và nghiêm túc khi tiếp cận Lời Đức Chúa Trời được chép lại. Các sách Luật Pháp, Tiên Tri và Văn Thơ (Cựu Ước) không phải là những văn bản lỗi thời, mà là “đều có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình” (2 Ti-mô-thê 3:16). Chúng ta học Cựu Ước với lăng kính của Tân Ước, tìm thấy Đấng Christ và Tin Mừnh được báo trước trong đó (Lu-ca 24:27).
2. Tinh Thần Phục Vụ và Lãnh Đạo Khiêm Nhường:
Môi-se được Kinh Thánh chép là người “rất khiêm nhường hơn mọi người trên thế gian” (Dân số Ký 12:3). Dù ngồi trên “ngôi” đầy uy quyền, ông luôn nhận mình là đầy tớ của Đức Giê-hô-va (Phục truyền 34:5). Đây là bài học cho mọi chức vụ trong Hội Thánh ngày nay: dù là mục sư, giảng sư, giáo sư hay trưởng lão, thẩm quyền thật sự đến từ việc trung thành truyền đạt Lời Chúa và phục vụ trong tinh thần khiêm nhường như đầy tớ, chứ không phải từ vị trí hay danh xưng.
3. Đời Sống Cầu Thay và Trung Gian:
Như Môi-se đứng trong khe hở, chúng ta được kêu gọi trở nên những người cầu thay cho Hội Thánh, gia đình và thế giới (1 Ti-mô-thê 2:1). Đồng thời, chúng ta nhận biết rằng chỉ có một Đấng Trung Gian duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người, là Chúa Giê-xu Christ (1 Ti-mô-thê 2:5). Vai trò cầu thay của chúng ta luôn dựa trên và thông qua Ngài.
4. Sống Dưới Ân Điển Nhưng Không Coi Thường Luật Pháp Thánh:
Hiểu rằng Chúa Giê-xu đã làm trọn luật pháp giải phóng chúng ta khỏi sự rủa sả và gánh nặng của nó (Ga-la-ti 3:13). Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa chúng ta sống phóng túng. Ngược lại, được đặt dưới “Ngôi của Ân Điển”, chúng ta có động lực và quyền năng từ Đức Thánh Linh để sống đẹp lòng Chúa, không phải vì sợ hãi hình phạt mà vì lòng biết ơn và yêu mến (Rô-ma 8:1-4). Các tiêu chuẩn đạo đức của Đức Chúa Trời (như Mười Điều Răn) vẫn phản ánh bản tính thánh khiết của Ngài và là kim chỉ nam cho đời sống thánh khiết.
“Ngôi của Môi-se” là một khái niệm đa diện, tóm lược toàn bộ chức vụ mặc khải, trung gian và lãnh đạo của Môi-se dưới Giao Ước Cũ. Nó đóng vai trò như người dẫn đường, người giám hộ đưa dân sự của Đức Chúa Trời đến với thời điểm trọn vẹn – khi Đấng Christ giáng thế.
Là Cơ Đốc nhân sống dưới Giao Ước Mới, chúng ta tôn trọng và học hỏi từ “Ngôi của Môi-se”, nhưng ánh mắt và lòng trung tín của chúng ta phải đặt trọn vào Chúa Giê-xu Christ. Ngài là Đấng Tiên Tri vĩ đại để chúng ta lắng nghe, là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm để chúng ta nương cậy, và là Vua công bình để chúng ta vâng phục. Cuối cùng, khải tượng của chúng ta không dừng lại ở ngôi của một đầy tớ, mà hướng đến Ngôi của Đức Chúa Trời và Chiên Con ở trời mới đất mới, nơi chúng ta sẽ hầu việc Ngài đời đời (Khải Huyền 22:3).
Hãy để hành trình từ “Ngôi của Môi-se” dẫn chúng ta vào một mối quan hệ ngày càng sâu đậm hơn với Đấng Christ, sống trong tự do của ân điển, nhưng cũng sốt sắng vâng giữ Lời Ngài bởi quyền năng của Đức Thánh Linh.