Con người đã biết đến Chúa thế nào trước khi có Kinh Thánh?

Trong thời đại chúng ta, Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời được viết ra, là nguồn mặc khải đầy đủ và trọn vẹn về Ngài cho nhân loại. Nhưng một câu hỏi thần học quan trọng được đặt ra: Trước khi bộ sách 66 quyển này được hình thành, trước khi Môi-se cầm bút viết Sáng-thế Ký, bằng cách nào con người có thể biết được Đức Chúa Trời? Câu trả lời không chỉ nằm trong lịch sử cổ đại, mà còn là nền tảng cho sự hiểu biết về bản tính Đức Chúa Trời, bản chất tội lỗi, và ân điển cứu rỗi của Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá sâu sắc các phương cách Đức Chúa Trời đã bày tỏ chính mình Ngài cho con người trước thời kỳ Kinh Thánh được ghi chép, dựa trên chính sự dạy dỗ của Kinh Thánh.

Thần học Tin Lành phân biệt rõ giữa "Sự mặc khải chung" (General Revelation) và "Sự mặc khải đặc biệt" (Special Revelation). Sự mặc khải đặc biệt là những hành động trực tiếp và cụ thể của Đức Chúa Trời để bày tỏ ý muốn và sự cứu rỗi của Ngài (như qua các tổ phụ, tiên tri, và tột đỉnh là Chúa Giê-xu Christ và Kinh Thánh). Trong khi đó, sự mặc khải chung là sự bày tỏ về sự hiện hữu, quyền năng và bản tính thần linh của Đức Chúa Trời cho mọi người, ở mọi nơi, qua công trình sáng tạo và trong lương tâm con người. Đây chính là phương tiện chính yếu cho nhân loại trước khi có Kinh Thánh viết.

1. Qua Công Trình Sáng Tạo (Vũ Trụ Vạn Vật): Sứ đồ Phao-lô, trong thư gửi cho Hội thánh Rô-ma – những người chưa hề có Cựu Ước – đã trình bày chân lý này cách rõ ràng:

"Vì từ buổi sáng thế, những sự trọn lành của Đức Chúa Trời, tức là quyền phép đời đời và bổn tánh Ngài, đều được thấy rõ ràng, khi người ta xem xét công việc của Ngài; nên họ không thể chữa mình được" (Rô-ma 1:20).

Từ ngữ Hy Lạp được dùng cho "được thấy rõ ràng" là καθοράω (kathoraō), mang nghĩa nhìn thấu suốt, nhận thức rõ ràng. Sự sáng tạo không phải là một dấu hiệu mơ hồ, mà là một sự bày tỏ rõ ràng và hiển nhiên về quyền năng (δύναμις, dynamis) và thần tính (θειότης, theiotēs) của Đấng Tạo Hóa. Thi Thiên 19:1-4 cũng đồng thanh tuyên bố: "Các từng trời rao truyền sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, bầu trời giãi tỏ công việc tay Ngài. Ngày nầy giảng cho ngày kia, đêm nầy tỏ sự tri thức cho đêm nọ." Trước khi có một chữ Kinh Thánh nào được viết, bầu trời, mặt trăng, muôn thú, và chính sự sống kỳ diệu trong con người đã là một "quyển sách mở" rao báo về một Đấng Tạo Hóa đầy quyền năng và khôn ngoan.

2. Qua Lương Tâm Và Luật Pháp Tự Nhiên Trong Lòng Người: Không chỉ bên ngoài, sự mặc khải của Đức Chúa Trời còn được Ngài đặt để bên trong mỗi con người. Điều này giải thích tại sao mọi nền văn hóa, dù xa cách về địa lý và lịch sử, đều có những khái niệm về đạo đức, tội lỗi, sự thưởng phạt, và một đấng thần linh nào đó.

"Hễ người ngoại nào không có luật pháp, theo lẽ tự nhiên làm những việc của luật pháp, thì những người ấy dầu không có luật pháp, cũng là luật pháp cho mình. Họ tỏ ra rằng việc mà luật pháp dạy biểu đã ghi trong lòng họ: Lương tâm mình làm chứng cho mình..." (Rô-ma 2:14-15).

Từ "lương tâm" trong tiếng Hy Lạp là συνείδησις (syneidēsis), nghĩa là "sự hiểu biết cùng với", chỉ về nhận thức đạo đức nội tại. Đức Chúa Trời đã đặt để trong lòng người một bản sao của luật pháp đạo đức Ngài – thường được gọi là "luật tự nhiên". Điều này lý giải tại sao ngay cả những bộ tộc xa xôi nhất cũng biết rằng giết người, trộm cắp, ngoại tình là sai trái. Sự hiểu biết này không đến từ văn hóa hay giáo dục, mà là từ Đấng Tạo Hóa. Tuy nhiên, Phao-lô cũng chỉ rõ: lương tâm có thể bị phai mờ, bị đốt cháy (1 Ti-mô-thê 4:2), hoặc bị ô uế bởi tội lỗi (Tít 1:15).

Trước khi có Kinh Thánh viết, Đức Chúa Trời đã trực tiếp bày tỏ mình qua các cuộc đối thoại, hiện ra, và lập giao ước với các tổ phụ. Đây là những "thủ bản sống" đầu tiên của sự mặc khải.

1. Sự Thông Công Trực Tiếp Trong Vườn Ê-đen (Sáng 1-3): A-đam và Ê-va kinh nghiệm mức độ thông công trực tiếp cao nhất với Đức Chúa Trời. Ngài "đi dạo" trong vườn lúc mát mẻ để trò chuyện với họ (Sáng 3:8). Từ ngữ Hê-bơ-rơ הָלַךְ (hālaḵ) diễn tả một sự đi lại thân mật. Họ biết ý muốn Ngài qua điều răn trực tiếp: "Ngươi được tự do ăn hoa quả các thứ cây trong vườn; nhưng về cây biết điều thiện và điều ác thì chớ hề ăn đến" (Sáng 2:16-17). Sự hiểu biết về Chúa lúc này không qua trung gian, mà là sự hiện diện và phán dạy trực tiếp.

2. Các Tổ Phụ: Nô-ê, Áp-ra-ham, Y-sác, Gia-cốp: - Nô-ê: Đức Chúa Trời phán trực tiếp với Nô-ê về cơn đại hồng thủy và chỉ dẫn ông đóng tàu (Sáng 6-9). Sau lụt, Ngài lập giao ước Nô-ê (Sáng 9:8-17), với dấu hiệu cầu vồng – một sự mặc khải hữu hình về lòng thương xót và lời hứa của Ngài cho toàn nhân loại. - Áp-ra-ham: Được gọi là "bạn của Đức Chúa Trời" (Gia-cơ 2:23), Áp-ra-ham nghe tiếng Chúa phán bảo ông rời khỏi quê hương (Sáng 12:1). Đức Chúa Trời nhiều lần hiện ra (theophany) với ông (Sáng 12:7; 17:1; 18:1), và lập giao ước Áp-ra-ham (Sáng 15, 17). Sự mặc khải cho Áp-ra-ham tập trung vào lời hứa: về dòng dõi, đất đai, và phước hạnh cho muôn dân – đó chính là phúc âm đầu tiên (Ga-la-ti 3:8). - Gia-cốp: Ông có kinh nghiệm đặc biệt tại Bê-tên, nơi thấy một cái thang bắc từ trời xuống đất, và nhận lời hứa từ Đức Chúa Trời (Sáng 28:10-17). Ông cũng vật lộn với Đức Chúa Trời và được đổi tên thành Y-sơ-ra-ên (Sáng 32:24-30).

Các tổ phụ này đã truyền lại những câu chuyện, lời hứa và kinh nghiệm về Đức Chúa Trời cho con cháu qua truyền khẩu. Đây là phương tiện bảo tồn và truyền bá sự mặc khải trong giai đoạn đầu.

Một câu hỏi then chốt: Nếu con người có thể biết Đức Chúa Trời qua sáng tạo và lương tâm, tại sao họ vẫn hư mất? Phao-lô giải đáp điều này trong Rô-ma 1:18-32. Con người biết Đức Chúa Trời (γινώσκω, ginōskō – biết qua kinh nghiệm), nhưng họ đã:

1. Không tôn vinh Ngài, cũng không tạ ơn Ngài (câu 21). 2. Đổi lẽ thật của Đức Chúa Trời lấy sự dối trá (câu 25). 3. Cố ý không nhìn biết Ngài (câu 28).

Hậu quả là tâm tư họ trở nên hư không (ματαιόω, mataioō – trở nên vô ích), lòng họ mờ tối, và họ thờ lạy loài thọ tạo thay vì Đấng Tạo Hóa. Sự mặc khải chung đủ để khiến con người không thể chữa mình được (Rô-ma 1:20) và bị phơi bày trước sự thánh khiết của Đức Chúa Trời, nhưng nó không đủ để cứu rỗi. Nó chỉ dẫn đến sự kết tội. Sự mặc khải chung cho thấy một Đấng Tạo Hóa quyền năng và thần thánh, nhưng không bày tỏ rõ ràng về một Đấng Cứu Rỗi đầy ân điển, về con đường tha tội, hay về sự chết chuộc tội của Đấng Christ.

Đây chính là lý do Đức Chúa Trời đã bước vào lịch sử với sự mặc khải đặc biệt, dẫn đến sự nhập thể của Chúa Giê-xu Christ – Lời sống động (Giăng 1:1, 14), và sau đó là Kinh Thánh – Lời được viết ra, để bày tỏ trọn vẹn ý muốn cứu rỗi của Ngài.

Hiểu biết về cách Đức Chúa Trời bày tỏ chính Ngài trước khi có Kinh Thánh đem lại nhiều bài học quý báu cho đời sống đức tin của chúng ta hôm nay:

1. Căn Cứ Cho Truyền Giáo Và Bày Tỏ Lẽ Thật: Khi rao giảng Phúc Âm cho người chưa biết Chúa, chúng ta có thể bắt đầu từ "sự mặc khải chung" mà họ đã có. Giống như Phao-lô tại Athens (Công vụ 17:22-31), chúng ta có thể chỉ ra: sự sáng tạo kỳ diệu bạn thấy, lương tâm bạn cảm biết về đúng/sai, chính là dấu chỉ về một Đấng Tạo Hóa. Từ đó, dẫn họ đến sự mặc khải đặc biệt nơi Chúa Giê-xu Christ. Sự mặc khải chung tạo ra những câu hỏi lớn (Tôi là ai? Ý nghĩa cuộc đời? Có Chúa không?), và Phúc Âm chính là câu trả lời trọn vẹn.

2. Trân Quý Và Tìm Kiếm Sự Mặc Khải Đặc Biệt Trong Kinh Thánh: Nếu chỉ với sự mặc khải chung, con người vẫn hư mất, thì chúng ta càng phải trân quý vô cùng Kinh Thánh – sự mặc khải đặc biệt, đầy đủ và cứu rỗi mà chúng ta đang có. Chúng ta được đặc ân biết đến Danh Chúa Giê-xu, biết về thập tự giá và sự phục sinh – những điều các tổ phụ chỉ thấy trong lời hứa mờ ảo. Mỗi lần đọc Kinh Thánh, chúng ta đang tiếp nhận sự mặc khải trực tiếp từ Đức Chúa Trời, điều mà cả thế giới ngoài kia đang khao khát mà không có.

3. Nuôi Dưỡng Lòng Biết Ơn Và Sự Kính Sợ: Hãy tập nhìn thế giới tự nhiên qua lăng kính của Thi Thiên 19 và Rô-ma 1. Một bông hoa, một vì sao, trật tự của các mùa... tất cả đều đang rao giảng về vinh quang Đức Chúa Trời. Điều này thúc đẩy chúng ta sống với lòng biết ơn và kính sợ Ngài mỗi ngày. Đồng thời, hãy nhạy bén với tiếng nói của lương tâm được Chúa Thánh Linh hướng dẫn, vì Ngài vẫn phán với chúng ta qua phương tiện đó (Rô-ma 9:1).

4. Thấu Hiểu Bản Chất Tội Lỗi: Sự sa ngã của con người không phải vì thiếu bằng chứng về Đức Chúa Trời, mà là vì sự cố ý phản loạn và đổi lẽ thật lấy sự dối trá. Điều này nhắc nhở chúng ta về sự tuyệt vọm của thân phận tội nhân và sự cần thiết tuyệt đối của ân điển. Không ai có thể nói "Tôi không biết" để bào chữa.

Trước khi có Kinh Thánh, Đức Chúa Trời chưa bao giờ bỏ mặc nhân loại trong bóng tối. Ngài đã không ngừng bày tỏ chính mình: qua tiếng nói hùng vĩ của vũ trụ, qua tiếng thì thầm của lương tâm, và qua những cuộc gặp gỡ trực tiếp với các tổ phụ. Sự mặc khải chung này đủ để làm chứng về một Đấng Tạo Hóa quyền năng và thánh khiết, khiến mọi người không thể bào chữa. Tuy nhiên, để biết được ý muốn cứu rỗi đầy yêu thương của Ngài, để gặp được Đấng Christ là Con đường, Lẽ thật và Sự sống, nhân loại cần đến sự mặc khải đặc biệt.

Hôm nay, chúng ta là những người được đặc ân sở hữu cả hai: chúng ta thấy Đức Chúa Trời trong công trình sáng tạo, và quan trọng hơn, chúng ta gặp Ngài cách cá nhân và rõ ràng trong trang sách Kinh Thánh và trong mối tương giao với Chúa Giê-xu Christ. Hãy sống với lòng biết ơn sâu sắc về điều đó, siêng năng nghiên cứu Lời Ngài, và dùng nó như đèn soi đường, để chúng ta không chỉ biết về Chúa, mà còn biết Chúa một cách thân mật và trọn vẹn.

"Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi." (Thi Thiên 119:105)