Sự khôn ngoan theo ý Chúa là gì?

Trong một thế giới đề cao tri thức, thông tin và sự nhạy bén thế tục, khái niệm về sự khôn ngoan thường bị thu hẹp và bóp méo. Người ta coi khôn ngoan là sự khéo léo để đạt được thành công, sự sắc sảo để tranh giành lợi ích, hoặc sự thông thái tích lũy từ học vấn và kinh nghiệm. Thế nhưng, Kinh Thánh trình bày một chân lý hoàn toàn khác biệt và siêu việt: “Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự tri thức; Còn kẻ ngu muội khinh sự khôn ngoan và lời khuyên dạy.” (Châm-ngôn 1:7). Bài viết này sẽ đi sâu nghiên cứu về bản chất, nguồn gốc, biểu hiện và ứng dụng của sự khôn ngoan thật – sự khôn ngoan đến từ ý muốn và bản tính của Đức Chúa Trời.

Sứ đồ Gia-cơ, dưới sự cảm thúc của Đức Thánh Linh, đã đưa ra một sự phân tích sắc bén và rõ ràng nhất về hai loại khôn ngoan đối nghịch nhau:

“Song nếu anh em có sự ghen tương cay đắng và sự tranh cạnh trong lòng mình, thì chớ khoe mình và nói dối nghịch cùng lẽ thật. Sự khôn ngoan đó không phải từ trên mà xuống đâu; trái lại, nó thuộc về đất, về xác thịt và về ma quỉ. Vì ở đâu có những điều ghen tương tranh cạnh ấy, thì ở đó có sự lộn lạo và đủ mọi thứ ác. Nhưng sự khôn ngoan từ trên mà xuống thì trước hết là thanh sạch, sau lại hòa thuận, tiết độ, nhu mì, đầy dẫy lòng thương xót và bông trái lành, không có sự hai lòng và giả hình.” (Gia-cơ 3:14-17).

Phân đoạn này là chìa khóa để hiểu toàn bộ đề tài. Sự khôn ngoan “thuộc về đất” (tiếng Hy Lạp: epigeios) có nguồn gốc từ bản ngã, từ thế gian và thậm chí từ ma quỉ. Nó được biểu lộ qua sự ghen tương cay đắng và tranh cạnh, dẫn đến lộn lạo và mọi thứ ác. Đây là thứ “khôn ngoan” mà con người tự nhiên sở hữu, nhằm mục đích tôn vinh bản thân, thỏa mãn dục vọng và giành lấy lợi thế. Trái lại, sự khôn ngoan “từ trên mà xuống” (tiếng Hy Lạp: anōthen) có nguồn gốc từ chính Đức Chúa Trời. Nó không phải là kỹ năng có thể thuần thục, mà là bông trái của mối tương giao với Ngài.

Sứ đồ Phao-lô cũng đồng quan điểm khi so sánh sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời với sự khôn ngoan của thế gian: “Đức Chúa Trời đã chọn sự điên dại của thế gian để làm xấu hổ kẻ khôn, và Ngài đã chọn sự yếu đuối của thế gian để làm xấu hổ kẻ mạnh.” (1 Cô-rinh-tô 1:27). Khôn ngoan của thế gian xem thập tự giá là sự điên dại, nhưng đối với những người được cứu, đó lại là “quyền phép của Đức Chúa Trời và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời.” (1 Cô-rinh-tô 1:24).

Gia-cơ 3:17 liệt kê bảy đặc tính của sự khôn ngoan thiên thượng, cho chúng ta một bức tranh toàn diện về bản chất của nó:

1. Thanh sạch (tiếng Hy Lạp: hagnē): Đây là đặc tính đầu tiên và nền tảng. Sự khôn ngoan từ Chúa luôn trong sạch về mặt đạo đức, không pha tạp động cơ xấu xa, tội lỗi hay sự giả hình. Nó gắn liền với sự thánh khiết của Đức Chúa Trời.
2. Hòa thuận (tiếng Hy Lạp: eirēnikē): Nó tạo ra sự hòa bình, chứ không gây ra tranh cạnh, chia rẽ. Nó tìm kiếm sự hiệp một và xây dựng, không phải để thỏa mãn cái tôi. “Vả, sự công bình mà ra bởi đức tin thì nói như vầy: Chớ nói trong lòng ngươi rằng: Ai sẽ lên trên trời? Ấy là để đem Đấng Christ xuống; hay là: Ai sẽ xuống vực sâu? Ấy là để đem Đấng Christ từ trong kẻ chết lên.” (Rô-ma 10:6-7).
3. Tiết độ (tiếng Hy Lạp: epieikēs): Còn được dịch là ôn hòa, dịu dàng, biết nhường nhịn. Đây là thái độ sẵn sàng từ bỏ quyền lợi cá nhân một cách đúng mực, không cứng nhắc hay nóng nảy.
4. Nhu mì (tiếng Hy Lạp: eupeithēs): Dễ dạy, sẵn sàng vâng phục chân lý và lẽ phải, không cố chấp, kiêu ngạo. Chúa Giê-xu phán: “Hãy học theo ta; vì ta nhu mì, khiêm nhường trong lòng.” (Ma-thi-ơ 11:29).
5. Đầy dẫy lòng thương xót và bông trái lành: Sự khôn ngoan này luôn hướng đến việc làm điều lành cho người khác, thể hiện lòng nhân từ, cảm thông và hành động thực tế, như được mô tả trong Ma-thi-ơ 25:35-40.
6. Không có sự hai lòng (tiếng Hy Lạp: adiakritos): Không phân biệt đối xử, không thiên vị. Nó công bằng và nhất quán, không dựa trên thành kiến hay vẻ bề ngoài (Gia-cơ 2:1-4).
7. Không có giả hình (tiếng Hy Lạp: anypokritos): Chân thật, không đóng kịch, không có sự mâu thuẫn giữa bên trong và bên ngoài.

Như vậy, sự khôn ngoan theo ý Chúa không phải là một khái niệm trừu tượng về tri thức, mà là một thực tại sống động được biểu lộ qua tính cách và hành động, phản chiếu chính bản tính của Đức Chúa Trời.

1. Bắt Đầu Với Sự Kính Sợ Chúa: Như đã nói, đây là nguyên tắc nền tảng (Châm-ngôn 1:7, 9:10). “Kính sợ” ở đây không mang nghĩa sợ hãi kinh khiếp, mà là lòng tôn kính, thần phục, và vâng phục tuyệt đối đối với uy quyền, sự thánh khiết và tình yêu của Đức Chúa Trời. Nó là thái độ của một tạo vật nhận biết vị trí của mình trước Đấng Tạo Hóa.

2. Đến Từ Chính Đấng Christ: Chúa Giê-xu Christ không chỉ là Đấng Cứu Rỗi, Ngài còn là hiện thân của sự khôn ngoan Đức Chúa Trời. Phao-lô rao giảng về “Đấng Christ, là quyền phép của Đức Chúa Trời và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời.” (1 Cô-rinh-tô 1:24). Sứ đồ cũng xác nhận trong Cô-lô-se 2:3 rằng trong Đấng Christ “đã giấu kín mọi sự quí báu về khôn ngoan thông sáng.” Do đó, nhận biết Chúa Giê-xu và sống kết hiệp với Ngài chính là tiếp nhận nguồn khôn ngoan vô tận.

3. Được Ban Cho Qua Lời Cầu Xin Đức Tin: Đây là một lời hứa rõ ràng và quý báu: “Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho.” (Gia-cơ 1:5). Đức Chúa Trời là Cha nhân từ, Ngài “ban cho mọi người cách rộng rãi”, không phải miễn cưỡng hay hạn chế. Điều kiện là phải cầu xin “bởi đức tin, không chút nghi ngờ” (Gia-cơ 1:6).

4. Được Bày Tỏ Qua Lời Chúa (Kinh Thánh): Thánh Kinh không đơn thuần là sách lịch sử hay luân lý, mà là nơi Đức Chúa Trời bày tỏ ý muốn và sự khôn ngoan của Ngài. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình.” (2 Ti-mô-thê 3:16). Sự suy ngẫm, học hỏi và vâng giữ Lời Chúa sẽ khiến chúng ta trở nên khôn ngoan (Thi-thiên 119:98-100).

1. Trong Quyết Định và Lựa Chọn: Trước mọi quyết định lớn nhỏ (công việc, hôn nhân, đầu tư, mối quan hệ...), thay vì chỉ dựa trên phân tích lợi hại thế tục, chúng ta cần tìm kiếm sự khôn ngoan từ trên cao. Hãy tự hỏi: Lựa chọn này có “thanh sạch” không? Có đem lại “hòa thuận” và gây dựng không? Có phù hợp với Lời Chúa dạy không? Sự cầu nguyện và tìm kiếm ý Chúa phải là bước đầu tiên.

2. Trong Cách Ứng Xử và Lời Nói: Lưỡi là bộ phận nhỏ nhưng có sức tàn phá khủng khiếp (Gia-cơ 3:5-6). Sự khôn ngoan từ Chúa dạy chúng ta dùng lời nói để “nói ra những lời lành mà làm ơn cho kẻ nghe.” (Ê-phê-sô 4:29). Lời nói khôn ngoan là lời ôn hòa, đúng lúc, đầy thương xót và chân thật.

3. Trong Cách Nhìn Về Thành Công và Thất Bại: Thế gian coi thành công là giàu có, địa vị, quyền lực. Nhưng sự khôn ngoan của Chúa dạy rằng: “Sự tin kính với sự thỏa lòng ấy là một lợi lớn.” (1 Ti-mô-thê 6:6). Thành công thật là sống đẹp lòng Chúa, trung tín trong nếp sống tin kính và phục vụ, dù có thể bị thế gian xem là thất bại.

4. Trong Việc Nuôi Dạy Con Cái và Dẫn Dắt Gia Đình: Các bậc cha mẹ Cơ Đốc cần xin Chúa sự khôn ngoan để dạy dỗ con cái “theo đường nó phải đi” (Châm-ngôn 22:6), không phải bằng sự hà khắc hay nuông chiều thế tục, mà bằng tình yêu thương, kỷ luật thánh và gương mẫu của đời sống nhu mì, tiết độ.

5. Trong Sự Thử Thách và Hoạn Nạn: Khi đối diện khó khăn, sự khôn ngoan thế gian tìm cách chạy trốn, đổ lỗi, hoặc dùng mưu mẹo gian ác để thoát thân. Sự khôn ngoan từ Chúa dạy chúng ta nhìn xem “sự thử thách đức tin anh em sanh ra sự nhịn nhục” (Gia-cơ 1:3), và tin cậy rằng Đức Chúa Trời đang làm việc trong mọi sự để sinh ích cho những ai yêu mến Ngài (Rô-ma 8:28).

Sự khôn ngoan theo ý Chúa không phải là món trang sức trí tuệ để khoe khoang, mà là nền tảng thiết yếu cho một đời sống Cơ Đốc vững vàng, đẹp lòng Chúa và ích lợi cho người xung quanh. Nó bắt đầu từ mối tương giao cá nhân với Chúa Giê-xu Christ – nguồn khôn ngoan vô tận, được nuôi dưỡng bởi sự kính sợ Chúa và Lời Ngài, và được cầu xin bởi đức tin đơn sơ.

Cuối cùng, hãy nhớ lời khuyên của Chúa Giê-xu: “Vậy, kẻ nào nghe và làm theo lời ta phán đây, thì giống như một người khôn ngoan cất nhà mình trên vầng đá.” (Ma-thi-ơ 7:24). Sự khôn ngoan thật không dừng lại ở sự hiểu biết, mà phải đi đến hành động vâng phục. Ước mong mỗi chúng ta không ngừng tìm kiếm, học hỏi và sống bởi sự khôn ngoan từ trên cao, để đời sống chúng ta mỗi ngày càng phản chiếu vẻ đẹp và sự khôn ngoan của Đấng Christ.