Sự gian trá trong Kinh Thánh là gì?

Khi nghiên cứu đề tài “sự gian trá” trong Kinh Thánh, chúng ta phải bước đi thận trọng với sự kính sợ và tinh thần tìm kiếm chân lý. Kinh Thánh, là Lời hằng sống của Đức Chúa Trời chân thật (Giăng 17:17), không hề tán thành hay dung thứ cho sự gian trá. Tuy nhiên, Kinh Thánh là một bức tranh chân thực về lịch sử loài người sa ngã, và vì vậy, nó trung thực ghi lại những hành vi gian trá của con người cùng với những hậu quả thảm khốc của chúng. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bản chất của sự gian trá dưới góc nhìn Kinh Thánh, khảo sát các trường hợp cụ thể, phân tích ngôn ngữ gốc Hê-bơ-rơ và Hy Lạp, và rút ra những bài học thiết thực cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân ngày nay.

Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ thông dụng nhất cho sự gian trá, dối trá là sheqer (שֶׁקֶר). Từ này mang ý nghĩa về sự giả dối, hư không, vô ích, phản nghịch lại sự thật. Nó thường được đặt đối lập với ’emet (אֱמֶת) – có nghĩa là chân lý, sự chắc chắn, sự thành tín. Châm ngôn 12:22 tuyên bố rõ ràng: “Môi miệng nói dối (sheqer) lấy làm gớm ghiếc cho Đức Giê-hô-va; Song ai ăn ở trung thành (’emet) được đẹp lòng Ngài.”

Trong Tân Ước Hy Lạp, từ then chốt là pseudos (ψεῦδος), có nghĩa là lời nói dối, sự giả mạo. Kinh Thánh dạy rằng nguồn gốc tối hậu của mọi sự dối trá là ma quỷ. Chúa Giê-xu phán về kẻ cám dỗ: “Vì nó vốn là kẻ nói dối (pseustes) và là cha sự nói dối” (Giăng 8:44). Ngược lại, bản chất của Đức Chúa Trời là Chân Lý: “Đức Chúa Trời là sự sáng, trong Ngài chẳng có sự tối tăm đâu” (1 Giăng 1:5). Chúa Giê-xu tự xưng Ngài là “Đường đi, Chân Lý (aletheia), và Sự Sống” (Giăng 14:6).

Do đó, sự gian trá, dưới góc nhìn Kinh Thánh, là bất cứ hành vi, lời nói, tư tưởng hoặc thái độ nào cố ý làm sai lệch sự thật, nhằm mục đích lừa dối người khác để mang lại lợi ích cho bản thân hoặc gây tổn hại cho người khác. Nó là sản phẩm của tội lỗi, phản ánh bản chất của ma quỷ và đi ngược lại trọn vẹn với bản tính thánh khiết và chân thật của Đức Chúa Trời.

Kinh Thánh Cựu Ước ghi lại nhiều ví dụ về sự gian trá, không phải để chúng ta bắt chước, mà để cảnh tỉnh về hậu quả nghiêm trọng của nó.

1. Tổ phụ A-bra-ham và Sa-ra (Sáng Thế Ký 12:10-20; 20:1-18): Trong hai lần vì sợ hãi cho mạng sống, A-bra-ham đã nói nửa sự thật rằng Sa-ra là em gái mình (mà giấu đi việc bà cũng là vợ ông). Hành động này, dù xuất phát từ yếu đuối và sợ hãi, đã đặt vợ ông vào tình huống nguy hiểm về mặt đạo đức và khiến các vua ngoại bang phạm tội. Đức Chúa Trời đã can thiệp trực tiếp để bảo vệ Sa-ra và sửa chữa hậu quả. Câu chuyện này cho thấy ngay cả người được kính trọng cũng có thể sa ngã vào sự dối trá, và nó luôn kéo theo những hệ lụy phức tạp.

2. Gia-cốp lừa dối cha là Y-sác (Sáng Thế Ký 27): Đây là một ví dụ kinh điển về sự gian trá có chủ ý và được lập kế hoạch. Gia-cốp, với sự xúi giục của mẹ là Rê-bê-ca, đã dùng da dê để giả làm anh là Ê-sau, lừa cha mình đang mù lòa để chiếm lấy lời chúc phước đầu lòng. Hậu quả là ông phải chạy trốn suốt 20 năm, bị cậu mình là La-ban lừa lại, và gia đình ông chìm trong sự bất hòa, nghi kỵ. Sự gian trá đã phá vỡ mọi mối quan hệ trong gia đình.

3. Sự gian trá của A-can (Giô-suê 7): Sau chiến thắng Giê-ri-cô, A-can đã vi phạm mệnh lệnh của Đức Giê-hô-va bằng cách lấy trộm những vật đáng diệt và “giấu” (một hình thức của sự dối trá) trong trại mình. Sự gian trá và bất tuân này không chỉ là tội cá nhân, mà đã “khiến cả Y-sơ-ra-ên phải phạm tội” (câu 11), dẫn đến thất bại tại thành A-hi và cái chết của nhiều người. Sự gian trá của một người có thể ảnh hưởng tai hại đến cả cộng đồng.

Tân Ước, dưới ánh sáng của Đấng Christ, càng lên án sự gian trá một cách mạnh mẽ và rõ ràng hơn.

1. A-na-nia và Sa-phi-ra (Công Vụ 5:1-11): Đây là sự kiện nghiêm trọng nhất về hậu quả tức thời của sự gian trá trong Hội Thánh ban đầu. Vợ chồng này đã đồng lừa dối Đức Thánh Linh bằng cách giữ lại một phần tiền bán đất nhưng lại khai là dâng hết. Sứ đồ Phi-e-rơ đã phán: “A-na-nia, sao quỉ Sa-tan đầy dẫy lòng ngươi, đến nỗi ngươi nói dối cùng Đức Thánh Linh mà giữ lại một phần giá ruộng đó?... Chẳng phải ngươi nói dối loài người, bèn là nói dối Đức Chúa Trời” (câu 3-4). Họ đã bị đoán phạt bằng cái chết. Sự kiện này nhấn mạnh rằng gian trá trong Hội Thánh không phải là lỗi nhỏ với con người, mà là tội nghiêm trọng chống lại chính Đức Chúa Trời – Đấng Thánh Linh chân thật.

2. Lời dạy của Sứ đồ Phao-lô: Ông liệt kê sự gian trá là một trong những biểu hiện của xác thịt sa ngã (Ga-la-ti 5:19-21) và khuyên các tín hữu: “Vậy hãy liệu bỏ sự nói dối (pseudos), và mỗi người trong anh em hãy nói thật với kẻ lân cận mình, vì chúng ta là chi thể của nhau” (Ê-phê-sô 4:25). Lý do là vì chúng ta đã “mặc lấy người mới… được tạo nên theo ảnh tượng của Đức Chúa Trời, trong sự công bình và sự thánh sạch của lẽ thật” (Ê-phê-sô 4:24). Sự gian trá thuộc về con người cũ, còn sự chân thật là đặc tính của con người mới trong Christ.

3. Lời cảnh báo trong sách Khải Huyền: “Còn những kẻ hèn nhát, kẻ chẳng tin, kẻ đáng gớm ghét, kẻ giết người, kẻ dâm loạn, kẻ phù phép, kẻ thờ hình tượng, và phàm kẻ nào nói dối (pseustes), phần của chúng nó ở trong hồ có lửa và diêm cháy bừng bừng: đó là sự chết thứ hai” (Khải Huyền 21:8). Sự nghiêm trọng của tội nói dối được đặt ngang hàng với những tội ác ghê gớm khác, cho thấy Đức Chúa Trời cực kỳ ghét sự giả dối.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để trở nên người của lẽ thật. Dưới đây là một số nguyên tắc ứng dụng:

1. Xưng Nhận Và Từ Bỏ: Trước hết, chúng ta phải thành thật với chính mình và với Chúa. Nếu có thói quen nói dối, thêm mắm dặm muối, hay phóng đại sự thật để tô vẽ bản thân, hãy xưng nhận đó là tội. “Nếu chúng ta xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho chúng ta, và làm cho chúng ta sạch mọi điều gian ác” (1 Giăng 1:9). Xin Chúa ban sức mạnh để từ bỏ thói quen cũ.

2. Nuôi Dưỡng Tấm Lòng Yêu Chuộng Lẽ Thật: Sự gian trá bắt nguồn từ lòng (Ma-thi-ơ 15:18-19). Chúng ta cần được Lời Chúa – là Chân Lý – tể trị và biến đổi tấm lòng mỗi ngày. Hãy cầu nguyện như Đa-vít: “Hỡi Đức Chúa Trời, xin hãy dựng nên trong tôi một lòng trong sạch… Chúa vui lòng về lẽ thật nơi củi lòng” (Thi thiên 51:10, 6).

3. Luyện Tập Lời Nói Có Ân Điển Và Chân Thật: Phao-lô dạy: “Lời nói anh em phải có ân điển theo luôn, và nêm thêm muối, hầu cho anh em biết nên đối đáp mỗi người là thể nào” (Cô-lô-se 4:6). “Ân điển” và “muối” ở đây chỉ về sự khôn ngoan, tế nhị, và có ích. Chúng ta không cần phải nói hết mọi sự thật một cách thô bạo (có thể gây tổn thương không cần thiết), nhưng tuyệt đối không được nói điều gì sai sự thật. Hãy tìm cách nói lẽ thật trong tình yêu thương (Ê-phê-sô 4:15).

4. Sống Minh Bạch Trong Mọi Mối Quan Hệ: Từ gia đình, Hội Thánh đến nơi làm việc, hãy là người đáng tin cậy. Điều này bao gồm việc giữ lời hứa, trung thực trong tài chính, công việc, và không tham gia vào những cuộc nói chuyện ngồi lê đôi mách, vu khống (cũng là một hình thức của sự dối trá).

5. Nhận Biết Và Chống Lại Những Sự Dối Trá Của Thế Gian: Thế giới chúng ta đang sống đầy dẫy những lời dối trá từ truyền thông, quảng cáo, triết lý sống… Chúng ta cần trang bị bằng Lẽ Thật của Kinh Thánh để “phân biệt được… sự dữ là dữ” (Hê-bơ-rơ 5:14) và không bị cuốn theo.

Kinh Thánh vẽ nên một bức tranh rõ ràng: Sự gian trá là tội lỗi xuất phát từ kẻ thù của linh hồn, phá hủy các mối quan hệ, gây tổn hại cho cá nhân và cộng đồng, và đặc biệt là xúc phạm đến Đức Chúa Trời chân thật. Những câu chuyện trong Kinh Thánh không che giấu sự yếu đuối của các đại anh hùng đức tin, nhưng cuối cùng, tất cả đều dẫn chúng ta đến với Đấng Cứu Thế Giê-xu – là hiện thân của Chân Lý.

Là những người đã được “giải thoát khỏi quyền của sự tối tăm” và được dời vào “nước của Con rất yêu dấu của Ngài” (Cô-lô-se 1:13), chúng ta được kêu gọi sống một đời sống mới trong ánh sáng. Hãy để cho Đức Thánh Linh – là Thần Chân Lý (Giăng 16:13) – tiếp tục dẫn dắt chúng ta vào mọi lẽ thật và trang bị cho chúng ta sức mạnh để sống chân thật, dù trong hoàn cảnh nào. Một đời sống chân thật không chỉ làm vinh hiển Đức Chúa Trời, mà còn là chứng nhân mạnh mẽ về ân điển và quyền năng biến đổi của Phúc Âm cho một thế giới đầy dối trá.

“Như vậy, hỡi anh em yêu dấu, vì anh em đã được biết trước, thì hãy giữ cho chắc, e anh em cũng bị sự lừa dối của kẻ ác ấy dẫn dụ, mà mất sự vững chắc của mình chăng. Nhưng hãy tấn tới trong ân điển và trong sự thông biết Chúa và Cứu Chúa chúng ta là Đức Chúa Jêsus Christ” (2 Phi-e-rơ 3:17-18).