Kinh Thánh nói gì về tính cách nhỏ nhen?

Trong hành trình đức tin, người tin Chúa không chỉ chiến đấu với những tội lỗi hiển nhiên như ngoại tình, trộm cắp, mà còn phải đối diện với những thói xấu tinh vi ngấm ngầm trong tính cách. Một trong những tính cách đó là sự “nhỏ nhen” – một trạng thái tâm hồn thu hẹp, ích kỷ, dễ bị xúc phạm và luôn soi mói, đố kỵ với người khác. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát Kinh Thánh để hiểu rõ bản chất, hậu quả và con đường giải thoát khỏi tính cách nguy hại này.

Tính nhỏ nhen, xét theo nguyên tắc Kinh Thánh, không phải là một tội riêng biệt mà là một tập hợp các thái độ tâm linh bắt nguồn từ bản ngã và xác thịt. Nó là biểu hiện của một tấm lòng chưa được tự do và đầy trọn trong ân điển Chúa.

Trong tiếng Hy Lạp, khái niệm gần nhất có thể là từ “phthonos” (φθόνος) thường được dịch là “ganh ghét” hay “đố kỵ” (Ga-la-ti 5:21), và “eritheia” (ἐριθεία) dịch là “tranh cạnh” hoặc “tư dục” xuất phát từ lòng ích kỷ (Phi-líp 2:3). Từ ngữ Hê-bơ-rơ “tsara`” (צַר) cũng mang nghĩa là “chật hẹp”, “bị ép”, mô tả trạng thái tâm hồn bị bóp nghẹt bởi sự hẹp hòi.

Kinh Thánh liệt kê các biểu hiện của lối sống nhỏ nhen như một phần của “công việc của xác thịt”: “Những việc làm của xác thịt là rõ ràng lắm: ấy là gian dâm, ô uế, luông tuồng, thờ hình tượng, phù phép, thù oán, tranh đấu, ghen ghét, buồn giận, cãi lẫy, bất bình, bè đảng, ganh gổ, say sưa, mê ăn uống, cùng các sự khác giống như vậy.” (Ga-la-ti 5:19-21). Ở đây, “ghen ghét” (phthonos), “tranh đấu” (eris), “cãi lẫy” (eritheia), “bè đảng” (dichostasiai) và “ganh gổ” (zēlos theo nghĩa xấu) đều là những biểu hiện của một tâm hồn nhỏ nhen, không thể vui với sự thành công của người khác và luôn tìm cách bảo vệ lợi ích cá nhân.

Kinh Thánh ghi lại nhiều trường hợp cảnh báo rõ ràng về tính nhỏ nhen và hệ lụy khôn lường của nó.

1. Ca-in và A-bên (Sáng-thế Ký 4): Đây là ví dụ kinh điển về sự nhỏ nhen, đố kỵ dẫn đến tội ác tày trời. Ca-in “giận lắm, và nộ sắc mình xuống” khi lễ vật của mình không được đoái xem (câu 5). Sự tức giận (“charah” - bừng cháy) này bắt nguồn từ lòng ganh ghét (“phthonos” trong bản LXX) vì em mình được Chúa chấp nhận. Thay vì sửa đổi, Ca-in để lòng nhỏ nhen dẫn dắt và phạm tội giết em. Đức Chúa Trời cảnh báo: “Tội lỗi thèm ngươi lắm; nhưng ngươi phải quản trị nó.” (câu 7). Tính nhỏ nhen, nếu không được “quản trị”, sẽ trở thành cửa ngõ cho ma quỷ hành động.

2. Các anh em của Giô-sép (Sáng-thế Ký 37): Lòng ganh ghét (“qin'ah”) của họ nổi lên vì cha yêu Giô-sép hơn và vì những giấc mơ của cậu (câu 11). Sự nhỏ nhen này khiến họ mất hết tình cảm ruột thịt, âm mưu giết em, rồi sau cùng bán em làm nô lệ. Hậu quả là cả gia đình chìm trong đau khổ suốt nhiều năm.

3. Các thầy tế lễ cả và người Pha-ri-si (Các sách Phúc Âm): Họ là hình ảnh của sự nhỏ nhen trong tôn giáo. Lòng họ đầy ganh ghét (Ma-thi-ơ 27:18) trước uy quyền và ảnh hưởng của Chúa Giê-xu. Thay vì vui mừng vì dân chúng được cứu chữa, họ lại lo sợ cho địa vị và quyền lực của mình (Giăng 11:48). Sự nhỏ nhen tôn giáo ấy đã đẩy họ đến quyết định đóng đinh Đấng Christ.

4. Các môn đồ tranh nhau về địa vị (Lu-ca 9:46, Mác 10:35-37): Ngay trong vòng các sứ đồ, tinh thần nhỏ nhen, muốn hơn người cũng xuất hiện. Họ tranh luận xem ai là lớn hơn hết. Điều này cho thấy tính nhỏ nhen có thể len lỏi vào cả những người ở gần Chúa nhất, nếu họ không tỉnh thức.

Kinh Thánh không chỉ lên án tính nhỏ nhen mà còn vẽ nên bức tranh tuyệt đẹp về một tấm lòng rộng lượng, đại lượng mà người tin Chúa phải đeo đuổi.

Phao-lô mô tả tình yêu thương (“agapē”) – bản chất của Đức Chúa Trời – như sau: “Tình yêu thương hay nhịn nhục; tình yêu thương hay nhân từ; tình yêu thương chẳng ghen tị, chẳng khoe mình, chẳng lên mình kiêu ngạo, chẳng làm điều trái phép, chẳng kiếm tư lợi, chẳng nóng giận, chẳng nghi ngờ sự dữ, chẳng vui về điều không công bình, nhưng vui trong lẽ thật. Tình yêu thương hay dung thứ mọi sự, tin mọi sự, trông cậy mọi sự, nín chịu mọi sự.” (1 Cô-rinh-tô 13:4-7). Hãy để ý: “chẳng ghen tị”, “chẳng kiếm tư lợi”, “chẳng vui về điều không công bình” – đó chính là sự đối nghịch hoàn toàn với tính nhỏ nhen.

Chúa Giê-xu chính là hiện thân của sự đại lượng, vĩ đại thay cho sự nhỏ nhen. Ngài, “vốn có hình Đức Chúa Trời… song Ngài đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ… hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự.” (Phi-líp 2:6-8). Một Đấng toàn năng, quyền phép nhưng không hề “nhỏ nhen” giữ lấy địa vị, mà trái lại, hoàn toàn vì cớ chúng ta.

Lời khuyên thực tế là: “Đừng làm sự gì vì lòng tranh cạnh hoặc vì hư vinh, nhưng hãy khiêm nhường, coi người khác như tôn trọng hơn mình. Mỗi người trong anh em chớ chăm về lợi riêng mình, nhưng phải chăm về lợi kẻ khác nữa.” (Phi-líp 2:3-4). Đây là liều thuốc giải mạnh mẽ cho tính nhỏ nhen.

Chiến thắng tính nhỏ nhen không phải bằng nỗ lực cá nhân, mà bằng việc để cho Đức Thánh Linh và Lời Chúa biến đổi tâm trí chúng ta.

• 1. Nhận Biết Và Xưng Ra: Bước đầu tiên là thành thật với Chúa. Hãy xét lòng mình: Có phải tôi dễ bị xúc phạm? Tôi có hay đàm tiếu, soi mói lỗi người? Tôi có thầm vui khi người khác thất bại? Hãy xưng điều đó với Chúa như một tội lỗi. “Nếu chúng ta xưng tội mình, thì Ngài là thành tín công bình để tha tội cho chúng ta, và làm cho chúng ta sạch mọi điều gian ác.” (1 Giăng 1:9).


• 2. Được Lấp Đầy Bởi Tình Yêu Chúa: Tính nhỏ nhen xuất hiện khi tấm lòng trống rỗng tình yêu thật. Hãy cầu xin Chúa tuôn đổ tình yêu Ngài vào lòng chúng ta bởi Đức Thánh Linh (Rô-ma 5:5). Khi chúng ta cảm nhận sâu sắc tình yêu và sự chấp nhận vô điều kiện của Chúa dành cho mình, chúng ta sẽ không cần phải bảo vệ cái tôi nhỏ bé hay ganh đua với người khác nữa.


• 3. Tập Sống Vì Người Khác: Chủ động thực hành lời Phi-líp 2:4. Tìm cách khích lệ, giúp đỡ, và cầu thay cho người mà chúng ta dễ có ác cảm hoặc ganh tị nhất. Hành động của đức tin này sẽ phá vỡ xiềng xích của sự nhỏ nhen.


• 4. Nuôi Dưỡng Tâm Trí Bằng Lời Chúa: Hãy suy ngẫm những phân đoạn nói về lòng nhân từ, đại lượng, sự khiêm nhường của Chúa Cứu Thế. Ghi nhớ và suy ngẫm các câu như Rô-ma 12:15: “Hãy vui với kẻ vui, khóc với kẻ khóc.” Điều này đòi hỏi một tấm lòng rộng mở, không nhỏ nhen.


• 5. Bước Đi Theo Thánh Linh: Tính nhỏ nhen là “công việc của xác thịt”. Vậy thì hãy chọn bước đi theo Thánh Linh. “Tôi nói, hãy bước đi theo Thánh Linh, thì chẳng hề làm trọn những điều ưa muốn của xác thịt.” (Ga-la-ti 5:16). Mỗi khi cảm thấy lòng ganh tị, hẹp hòi nổi lên, hãy lập tức dừng lại, cầu nguyện và giao phó cho Chúa.

Tính nhỏ nhen là một nhà tù tinh thần. Nó giam hãm chúng ta trong sự so sánh, cay đắng và cô lập. Nhưng Đấng Christ đã đến để “giải thoát cho kẻ bị hà hiếp” (Công vụ 7:34). Sự chết và sống lại của Ngài đã phá tan quyền lực của tội lỗi, kể cả tội trong tính cách như sự nhỏ nhen.

Người tin Chúa được kêu gọi để sống một đời sống tự do, phóng khoáng và rộng lượng. Hãy nhìn lên Thập tự giá, nơi Chúa Giê-xu, Đấng hoàn toàn vô tội, đã tha thứ cho những kẻ hành hình Ngài (Lu-ca 23:34). Tấm lòng ấy có chỗ nào cho sự nhỏ nhen không? Chắc chắn là không.

Ước mong mỗi chúng ta, nhờ ở trong Ngài, có thể kinh nghiệm và bày tỏ một tấm lòng được mở rộng, một tâm tính được giải phóng khỏi sự hẹp hòi, để yêu thương, để chúc phước và để vui với phước lành của người khác. Đó chính là bằng chứng sống động của Phúc Âm – một tâm hồn được Chúa Cứu Thế biến đổi.