Kinh Thánh Mô Tả Một Kẻ Ngu Ngốc
Trong văn hóa hiện đại, từ “ngu ngốc” thường mang nghĩa đơn giản là thiếu thông minh hoặc kém cỏi về trí tuệ. Tuy nhiên, trong ngôn ngữ và văn hóa Kinh Thánh, đặc biệt là trong tiếng Hê-bơ-rơ, khái niệm về sự ngu ngốc mang một chiều sâu đạo đức và thuộc linh nghiêm trọng hơn nhiều. Nó không chỉ là vấn đề của chỉ số IQ, mà chủ yếu là vấn đề của tấm lòng, ý chí và mối tương giao với Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào cách Kinh Thánh, đặc biệt là sách Châm Ngôn, mô tả chân dung, đặc điểm, hậu quả và con đường thoát khỏi tình trạng của một kẻ ngu ngốc.
Để hiểu đầy đủ, chúng ta cần phân biệt ba từ Hê-bơ-rơ chính thường được dịch là “ngu,” “ngu dại,” hay “ngu xuẩn”:
- “Kesil” (כְּסִיל): Đây là từ phổ biến nhất trong sách Châm Ngôn, chỉ về người ngu dại về mặt đạo đức và thuộc linh. Kẻ “kesil” cứng lòng, kiêu ngạo, khinh dể sự khuyên dạy và khước từ kính sợ Đức Giê-hô-va. Sự ngu dại này là một sự lựa chọn có chủ ý chống lại sự khôn ngoan (Châm Ngôn 1:22).
- “Evil” (אֱוִיל): Chỉ người ngu muội, thiếu suy xét, cả tin và dễ bị dắt dẫn sai lầm. Họ thiếu sự thận trọng và phân biệt (Châm Ngôn 14:15).
- “Nabal” (נָבָל): Đây là từ mạnh nhất, chỉ sự ngu xuẩn tột độ, đồng nghĩa với sự vô luân và vô đạo. Trong tâm trí của kẻ “nabal”, “chẳng có Đức Chúa Trời” (Thi Thiên 14:1). Họ phủ nhận nền tảng đạo đức và phạm những tội ác gớm ghiếc.
Sự phân biệt này cho thấy Kinh Thánh xem sự ngu ngốc như một tình trạng tâm linh suy đồi hơn là một khiếm khuyết trí tuệ.
Sách Châm Ngôn vẽ nên một bức tranh sống động và đầy cảnh báo về kẻ ngu ngốc. Dưới đây là những đặc điểm nổi bật:
Đây là đặc điểm cốt lõi. “Sự khinh bỉ khôn ngoan và lời khuyên dạy thuộc về ai? Kẻ ngu muội khinh điều trách phạt” (Châm Ngôn 1:7b, 1:22). Kẻ ngu ngốc xem lời khuyên của cha mẹ, người lớn tuổi, hay Lời Chúa là vô ích, lỗi thời hoặc là sự ràng buộc. Họ tin vào sự hiểu biết hạn hẹp của riêng mình. “Có một con đường coi dường chánh đáng cho loài người; nhưng cuối cùng nó thành ra nẻo sự chết” (Châm Ngôn 14:12).
“Miệng kẻ ngu muội là sự bại hoại của nó, và môi nó là cái bẫy hồn nó” (Châm Ngôn 18:7). Lời nói của kẻ ngu ngốc thường:
- Nhiều lời và vội vàng: “Kẻ ngu muội tin hết các lời; nhưng người khôn khéo xem xét các bước mình” (Châm Ngôn 14:15). “Kẻ nào đáp trước khi nghe, ấy là sự điên dại và hổ thẹn cho mình” (Châm Ngôn 18:13).
- Gây tranh cãi và sỉ nhục: “Một câu đáp lành lặn khiến cơn thạnh nộ lui đi; nhưng lời xẳng xớm trêu chọc giận dữ” (Châm Ngôn 15:1). “Đốt than để sưởi, chụm lửa để sưởi ấm, cũng như cãi cọ để nóng giận” (Châm Ngôn 26:21).
“Sự ngu dại của người nào cũng bày tỏ ra trong cơn giận của nó” (Châm Ngôn 12:16a BVN). Kẻ ngu ngốc không kiểm soát được cảm xúc, để cơn thịnh nộ bùng phát ngay lập tức và công khai. “Người khôn ngoan kính sợ và tránh khỏi điều ác; song kẻ ngu muội nóng giận và tự tin” (Châm Ngôn 14:16). Trong khi đó, “Người chậm nóng giận có thông sáng lớn; nhưng kẻ hay nóng nảy tôn lên sự điên cuồng” (Châm Ngôn 14:29).
“Kẻ biếng nhác có lòng thèm muốn, mà chẳng được chi hết; còn lòng người siêng năng sẽ được no nê” (Châm Ngôn 13:4). Kẻ ngu ngốc thường gắn với sự lười biếng, không chịu lao động, không lo liệu cho tương lai. Họ tìm kiếm sự thoải mái tức thì mà không thấy được hậu quả lâu dài. “Kẻ biếng nhác mùa đông chẳng cày ruộng; qua mùa gặt nó sẽ đòi chi, nhưng chẳng được gì hết” (Châm Ngôn 20:4).
“Kẻ ngu dại khinh bỉ sự khuyên dạy của cha mình; còn ai giữ lời quở trách trở nên khôn khéo” (Châm Ngôn 15:5). Sự kiêu ngạo tâm linh khiến kẻ ngu ngốc không nhận ra mình đang sai. Họ là “người khôn ngoan theo mắt nó” (Châm Ngôn 26:12). Đây là tình trạng nguy hiểm nhất: một kẻ ngu ngốc không biết mình ngu ngốc, và từ chối mọi sự sửa dạy.
“Một kẻ ngu dại vặn vẹo tay và nuốt huyết mình. Người nào gởi tin bởi tay kẻ ngu dại, chặt chân mình, và uống lấy sự tổn hại” (Châm Ngôn 26:6, Truyền Đạo 10:3). Hành động của họ không chỉ hủy hoại chính mình mà còn liên lụy đến gia đình, bạn bè và cộng đồng. “Một kẻ ngu dại lặp lại sự điên cuồng mình, khác nào con chó trở lại vùng nuốt điều mình đã mửa ra” (Châm Ngôn 26:11).
Kinh Thánh luôn đặt sự ngu dại và khôn ngoan đối lập nhau. Nếu nền tảng của sự ngu dại là “lòng tự phụ” và “chẳng có Đức Chúa Trời”, thì nền tảng của sự khôn ngoan là “sự kính sợ Đức Giê-hô-va” (Châm Ngôn 1:7a, 9:10). Sự kính sợ này không phải là nỗi sợ hãi kinh khiếp, mà là lòng tôn kính, thờ phượng, vâng phục và tin cậy tuyệt đối vào Đấng Tạo Hóa. Từ nền tảng đó, người khôn ngoan:
- Lắng nghe và tiếp nhận sự sửa dạy (Châm Ngôn 12:1, 15:31).
- Giữ gìn môi miệng và nói lời hòa giải (Châm Ngôn 10:19, 15:1).
- Chậm nóng giận và làm chủ tâm linh (Châm Ngôn 16:32).
- Chăm chỉ lao động và lo xa (Châm Ngôn 6:6-8, 21:20).
- Khiêm nhường và tìm kiếm lời khuyên (Châm Ngôn 11:2, 15:22).
Sự ngu ngốc không chỉ là một tính cách xấu; nó dẫn đến những hậu quả hiển nhiên và khốc liệt:
- Sự hủy diệt về thuộc linh và đời đời: “Vậy, kẻ nghe ta và làm theo, sẽ được ở an nhiên vô sự, chẳng sợ tai họa nào” (Châm Ngôn 1:33). Ngược lại, kẻ khước từ sự khôn ngoan sẽ ăn “bông trái của đường lối mình” (Châm Ngôn 1:31), tức là sự chết (Châm Ngôn 8:36).
- Sự bần cùng và hổ thẹn: “Sự nghèo nàn và sự hổ thẹn đến cho kẻ bỏ bê lời khuyên dạy; nhưng ai giữ lời quở trách sẽ được tôn trọng” (Châm Ngôn 13:18).
- Sự cô độc và mất mối quan hệ: Tính khí thất thường và lời nói độc hại của kẻ ngu ngốc khiến người khác xa lánh. “Hãy rút lui khỏi trước mặt người ngu muội, vì tại đó ngươi chẳng tìm được môi tri thức” (Châm Ngôn 14:7).
Tin Mừng cho mọi người, kể cả kẻ ngu ngốc, là có một con đường để thoát ra. Kinh Thánh Tân Ước mặc khải rằng sự khôn ngoan tối thượng không chỉ là những nguyên tắc sống, mà là một Con Người – Chúa Giê-xu Christ. Ngài “đã trở nên sự khôn ngoan của chúng ta” (1 Cô-rinh-tô 1:30).
Sự ngu dại tột cùng của con người được bày tỏ qua việc “đã đóng đinh Chúa vinh hiển” (1 Cô-rinh-tô 2:8). Thế gian xem thập tự giá là sự điên dại, nhưng đối với những người được cứu, “Đấng Christ là quyền phép của Đức Chúa Trời và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời” (1 Cô-rinh-tô 1:24). Vì vậy, bước đầu tiên để thoát khỏi sự ngu ngốc thuộc linh là tin nhận và đầu phục Chúa Giê-xu Christ.
“Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho” (Gia-cơ 1:5). Sự khôn ngoan thật là món quà từ Đức Chúa Trời, được ban cho những ai khiêm nhường cầu xin.
Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi sống khôn ngoan giữa thế hệ gian ác và ngu dại (Ê-phê-sô 5:15-17). Dưới đây là những bài học thực tiễn:
1. Tự Kiểm Tra Tấm Lòng: Hãy thành thật trước mặt Chúa. Có phản ứng nào của tôi gần với tính khí của kẻ “kesil” không? Tôi có đang khinh thường lời dạy dỗ trong Kinh Thánh, qua các bài giảng, hay qua sự góp ý của anh em không? Hãy cầu nguyện như Đa-vít: “Xin Chúa hãy dò xét tôi, và biết lòng tôi; hãy thử thách tôi, và biết tư tưởng tôi” (Thi Thiên 139:23).
2. Trau Dồi Thói Quen Lắng Nghe và Suy Ngẫm: Trước khi đáp, hãy nghe cho trọn. Trước khi hành động, hãy suy xét dưới ánh sáng Lời Chúa. “Phàm việc gì cũng phải tươm tất và theo thứ tự mà làm” (1 Cô-rinh-tô 14:40). Hãy đọc và suy ngẫm sách Châm Ngôn mỗi ngày.
3. Học Tập Sự Làm Chủ Tâm Linh: Khi cơn giận trỗi dậy, hãy dừng lại, cầu nguyện trong thinh lặng, và nhớ rằng “sự giận của người không làm nên sự công bình của Đức Chúa Trời” (Gia-cơ 1:20). Tập thói quen “chậm nói, chậm giận” (Gia-cơ 1:19).
4. Gắn Bó Với Cộng Đồng Khôn Ngoan: “Sắt mài nhọn sắt. Cũng vậy, người bổ dưỡng diện mạo bạn hữu mình” (Châm Ngôn 27:17). Hãy ở gần những người kính sợ Chúa, sẵn sàng lắng nghe lời khuyên chân thành từ họ. Tránh xa những môi trường và bạn bẻ khích động sự ngu dại (1 Cô-rinh-tô 15:33).
5. Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan Tối Cao Nơi Chúa Giê-xu: Mọi sự khôn ngoan và tri thức đều được chứa đựng trong Ngài (Cô-lô-se 2:3). Mỗi quyết định lớn nhỏ, hãy tìm kiếm ý muốn Ngài qua Lời Chúa và sự dẫn dắt của Thánh Linh.
Kinh Thánh mô tả kẻ ngu ngốc không phải bằng chỉ số thấp, mà bằng một tấm lòng kiêu ngạo, một đôi tai bịt kín, một cái miệng phá hoại, và một đời sống xa cách Đức Chúa Trời. Sự ngu dại là một lựa chọn chống lại sự khôn ngoan thần thượng. Tin Mừng là Chúa Giê-xu Christ, sự khôn ngoan nhập thể của Đức Chúa Trời, đã đến để giải cứu chúng ta khỏi sự ngu dại và tội lỗi của mình. Ngài ban Thánh Linh và Lời Ngài để dạy dỗ, sửa trị chúng ta, hầu cho chúng ta “được đầy dẫy sự hiểu biết về ý muốn của Ngài, với mọi thứ khôn ngoan và hiểu biết thiêng liêng nữa” (Cô-lô-se 1:9). Ước nguyện mỗi chúng ta, trong sự kính sợ Chúa, sẽ từ bỏ con đường ngu dại để bước đi trong con đường khôn ngoang của Ngài mỗi ngày.