Tại Sao Ê-li Lại Sợ Giê-sa-bên?
Trong lịch sử Kinh Thánh Cựu Ước, tiên tri Ê-li (Ê-li-gia) nổi bật như một cột trụ của đức tin, một người của quyền năng và hành động. Ông đã can đảm tuyên bố hạn hán trước mặt vua A-háp (1 Các Vua 17:1), được nuôi dưỡng cách siêu nhiên bên khe Kê-rít (1 Các Vua 17:2-6), và đặc biệt, ông đã đứng một mình đối đầu với 450 tiên tri của Ba-anh trên núi Cạt-mên trong một chiến thắng vinh quang, khi lửa từ trời giáng xuống đáp lời cầu nguyện của ông (1 Các Vua 18:20-40). Thế nhưng, ngay sau đỉnh cao thuộc linh vĩ đại ấy, chúng ta chứng kiến một cảnh tượng đáng kinh ngạc: vị tiên tri quyền năng ấy lại "chổi dậy chạy trốn để cứu mạng mình" khi chỉ nghe lời đe dọa từ một người phụ nữ – Giê-sa-bên, hoàng hậu của Y-sơ-ra-ên (1 Các Vua 19:1-3). Sự tương phản này đặt ra một câu hỏi sâu sắc: Tại sao Ê-li, người vừa thấy phép lạ vĩ đại của Đức Giê-hô-va, lại sợ hãy Giê-sa-bên đến thế? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, tâm lý thuộc linh, và bài học từ sự kiện này.
Để hiểu nỗi sợ của Ê-li, trước hết phải hiểu bản chất của kẻ thù ông đang đối diện. Giê-sa-bên không phải là một mối đe dọa cá nhân thông thường. Bà là con gái của Ết-ba-anh, vua dân Si-đôn, và là tư tế của thần Át-tạc-tê (Astarte) – một nữ thần sinh sản và chiến tranh trong hệ thống thờ lạy Ba-anh (1 Các Vua 16:31). Khi kết hôn với A-háp, bà đã trở thành kiến trúc sư chính cho cuộc cách mạng tôn giáo tai hại tại Y-sơ-ra-ên.
Theo Kinh Thánh ghi lại, A-háp và Giê-sa-bên đã:
“Làm điều ác trước mặt Đức Giê-hô-va hơn hết các người đi trước,” và “lấy sự hầu việc Ba-anh mà chọc giận Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên hơn hết thảy các vua Y-sơ-ra-ên trước mình.” (1 Các Vua 16:33)
Giê-sa-bên không chỉ khuyến khích sự thờ lạy hình tượng; bà chủ động tiêu diệt tiên tri của Đức Giê-hô-va. 1 Các Vua 18:4 cho biết bà đã “giết các tiên tri của Đức Giê-hô-va,” khiến Áp-đia, quan cai đền, phải đem một trăm tiên tri đi giấu trong hang để cứu mạng họ. Hành động này cho thấy Giê-sa-bên là hiện thân của một hệ thống quyền lực độc tài, tôn giáo độc ác, sẵn sàng dùng bạo lực và chính trị để tiêu diệt đức tin chân chính. Bà không chỉ là một hoàng hậu; bà là đại diện cho toàn bộ thế lực tối tăm của sự thờ lạy hình tượng và sự bách hại có tổ chức.
Sau sự kiện núi Cạt-mên, Ê-li ở trong trạng thái tâm lý đặc biệt:
- Kiệt Sức Thể Xác và Cảm Xúc: Ông vừa trải qua một ngày cực kỳ căng thẳng: đối đầu với vua, đối đầu với đám đông, đối đầu với 450 tiên tri giả, cầu nguyện tha thiết, và chạy trước xe vua A-háp từ Cạt-mên về tận Gít-rê-ên (khoảng 30km) dưới cơn mưa lớn (1 Các Vua 18:46). Sự kiệt sức thể xác làm suy yếu khả năng phòng vệ tinh thần và thuộc linh.
- Sự Cô Đơn Trong Chức Vụ: Dù chiến thắng vang dội, Ê-li vẫn cảm thấy mình là người còn sót lại duy nhất. Lời ông than thở sau đó với Đức Chúa Trời chứng tỏ điều này: “Chỉ còn một mình tôi là kẻ tiên tri của Đức Giê-hô-va, mà họ lại tìm giết tôi nữa.” (1 Các Vua 19:10, 14). Ông tin rằng mình đơn độc chiến đấu.
- Kỳ Vọng Tan Vỡ: Có lẽ Ê-li kỳ vọng rằng sau phép lạ lửa từ trời và cơn mưa lớn, toàn dân và ngay cả cung đình sẽ ăn năn ngay lập tức, và quyền lực của Giê-sa-bên sẽ sụp đổ. Thay vào đó, phản ứng từ hoàng cung không phải là sự đầu phục, mà là một lời đe dọa chết chóc không chút nao núng từ Giê-sa-bên. Sự cứng lòng này có lẽ đã khiến ông choáng váng và thất vọng sâu sắc.
Nỗi sợ của Ê-li cần được hiểu vượt trên nỗi sợ thể xác thông thường. Từ ngữ Hê-bơ-rơ được dùng trong 1 Các Vua 19:3 là “yare” (יָרֵא), có thể mang nghĩa “kính sợ” hoặc “sợ hãi.” Trong ngữ cảnh này, nó thể hiện sự khiếp đảm. Nhưng điều gì thực sự làm ông khiếp đảm?
Có thể lập luận rằng Ê-li không sợ chết. Ông đã đứng trước mặt A-háp và đám đông thù nghịch. Điều ông sợ là sự vô nghĩa của cái chết. Chết trên núi Cạt-mên vì danh Đức Giê-hô-va thì có ý nghĩa. Nhưng chết bởi mưu kế ám sát của Giê-sa-bên trong cung điện thì có vẻ như một sự kết thúc nhục nhã, không anh hùng, và có thể làm lu mờ chiến thắng thuộc linh vừa đạt được. Ông sợ rằng sứ mạng của mình thất bại, rằng mọi nỗ lực của ông rốt cuộc chẳng thay đổi được gì từ trung tâm quyền lực thực sự là Giê-sa-bên.
Nỗi sợ này còn là nỗi sợ về sự vắng mặt của Đức Chúa Trời trong giây phút nguy nan. Trên núi Cạt-mên, ông thấy Đức Chúa Trời hành động cách rõ ràng. Nhưng trong lời đe dọa của Giê-sa-bên, ông chỉ thấy sự tàn bạo và trả thù của con người. Ông tạm thời đánh mất sự nhìn biết về Đấng ngự trị trên mọi quyền lực trần gian.
Câu chuyện không dừng ở nỗi sợ của Ê-li. Đức Chúa Trời đã đáp lời ông không phải bằng sự quở trách, mà bằng sự chăm sóc dịu dàng và đúng lúc:
- Chăm Sóc Thể Chất Trước: Đầu tiên, Ngài sai một thiên sứ cung cấp bánh và nước cho ông, cho ông ngủ, và rồi cung cấp lần nữa (1 Các Vua 19:5-8). Đức Chúa Trời hiểu rằng sự kiệt sức thể xác cần được giải quyết trước khi có thể chữa lành tâm linh.
- Lắng Nghe Lời Than Thở: Khi Ê-li đến núi Hô-rếp, Đức Chúa Trời hỏi ông: “Hỡi Ê-li, ngươi làm chi ở đây?” (câu 9). Câu hỏi này mở ra cơ hội để Ê-li bày tỏ nỗi lòng cay đắng và cảm giác cô đơn của mình. Đức Chúa Trời lắng nghe.
- Bày Tỏ Quyền Năng, Nhưng Phán Dạy Trong Tiếng Nói Nhỏ Nhẹ: Đức Chúa Trời cho ông thấy quyền năng qua gió lớn, động đất, lửa, nhưng Ngài không ở trong những hiện tượng ấy. Sau cùng, Ngài phán với Ê-li qua “tiếng nói nhỏ nhẹ êm ái” (câu 12). Điều này cho thấy phương cách làm việc của Đức Chúa Trời không phải lúc nào cũng là sự biểu hiện kịch tính, mà thường là sự hướng dẫn yên tĩnh, bền bỉ trong lòng.
- Điều Chỉnh Quan Điểm và Trao Sứ Mạng Mới: Đức Chúa Trời sửa lại nhận thức sai lầm của Ê-li: “Ta đã để sót lại cho ta bảy ngàn người trong Y-sơ-ra-ên, là những kẻ chưa hề quì gối xuống trước mặt Ba-anh” (câu 18). Ê-li không cô đơn! Hơn nữa, Ngài còn trao cho ông ba nhiệm vụ cụ thể: xức dầu cho Ha-xa-ên, Giê-hu, và Ê-li-sê – chứng tỏ công việc của Đức Chúa Trời vẫn tiếp tục và Ê-li vẫn là một phần trong kế hoạch ấy.
Câu chuyện của Ê-li dạy chúng ta nhiều bài học quý giá:
1. Cảnh Giác Với Sự Kiệt Sức Thuộc Linh Sau Những Cao Trào:
Sau một kỳ đại hội, một chuyến đi truyền giáo, hay một chiến thắng lớn trong đời sống thuộc linh, chúng ta dễ rơi vào trạng thái kiệt sức và dễ bị tổn thương. Ma quỷ thường tấn công mạnh mẽ nhất ngay sau những chiến thắng thuộc linh (xem thêm sự cám dỗ của Chúa Jesus sau khi chịu báp-têm). Chúng ta cần chủ động nghỉ ngơi thể chất lẫn tâm linh, tìm sự tĩnh lặng trong Chúa.
2. Đừng Đánh Giá Sự Thành Công Qua Phản Ứng Tức Thời Của Con Người:
Ê-li thất vọng vì Giê-sa-bên không thay đổi. Chúng ta cũng dễ nản lòng khi thấy người mình chứng đạo, cầu nguyện vẫn cứng lòng. Hãy nhớ: công việc của chúng ta là trung tín rao giảng và sống đạo, còn phần của Đức Thánh Linh là cảm động và biến đổi lòng người. Thành công thuộc linh không phải lúc nào cũng thấy ngay.
3. Chiến Đấu Trong Cộng Đồng, Đừng Cô Độc:
Cảm giác “chỉ còn một mình tôi” là một cạm bẫy nguy hiểm. Đức Chúa Trời luôn có một dân sót trung tín. Chúng ta cần Hội Thánh, cần những người bạn đồng công, những người cố vấn thuộc linh để chia sẻ gánh nặng, khích lệ và sửa dạy lẫn nhau (Truyền đạo 4:9-12).
4. Để Đức Chúa Trời Nuôi Dưỡng Bạn Từ Bên Trong:
Hãy học để lắng nghe “tiếng nói nhỏ nhẹ êm ái” của Chúa trong Lời Ngài (Kinh Thánh) và sự cầu nguyện. Sự vững vàng thật không đến từ những cảm xúc cao trào, mà từ mối tương ghen bền vững, thầm lặng với Đấng Christ mỗi ngày.
5. Đối Diện Với Nỗi Sợ Bằng Sự Thật Của Đức Chúa Trời:
Khi sợ hãi, hãy noi gương Ê-li: chạy đến với Chúa và thổ lộ nỗi lòng. Sau đó, hãy để Lời Chúa điều chỉnh nhận thức của bạn. Như Đức Chúa Trời đã nhắc Ê-li về 7000 người trung tín, Ngài cũng nhắc chúng ta rằng: “Chúa là sự sáng và sự cứu rỗi tôi: Tôi sẽ sợ ai? Chúa là đồn lũy của mạng sống tôi: Tôi sẽ kinh hãi ai?” (Thi Thiên 27:1).
Ê-li sợ Giê-sa-bên không phải vì ông hèn nhát, mà vì trong khoảnh khắc kiệt sức và cô đơn, ông tạm thời đánh mất tầm nhìn về quyền tể trị tuyệt đối của Đức Chúa Trời trên mọi thế lực, kể cả thế lực độc ác như Giê-sa-bên. Câu chuyện này không hạ thấp Ê-li, nhưng làm nổi bật lòng nhân từ, kiên nhẫn và sự chữa lành của Đức Chúa Trời dành cho những người phục vụ Ngài ngay trong lúc yếu đuối nhất.
Nỗi sợ của Ê-li cuối cùng đã được chữa lành không phải bởi sự tiêu diệt tức thì của Giê-sa-bên (bà vẫn còn đó), mà bởi sự mặc khải mới về Đức Chúa Trời – Đấng hành động trong sự yên lặng, Đấng có một dân sót trung tín, và Đấng vẫn đang nắm quyền tể trị. Bài học này là sự nhắc nhở đầy an ủi cho mỗi chúng ta: dù có lúc chúng ta run sợ trước những "Giê-sa-bên" của đời mình – có thể là sự chống đối, bệnh tật, khủng hoảng hay thất bại – chúng ta có một Đức Chúa Trời luôn sẵn sàng nuôi dưỡng, lắng nghe, và phục hồi chúng ta để bước tiếp trong sứ mạng Ngài giao.
“Hãy trao mọi điều lo lắng mình cho Ngài, vì Ngài hay săn sóc anh em.” (1 Phi-e-rơ 5:7)