Luca 16:19-31 là một dụ ngôn hay thuật lại sự việc có thật?

Đoạn Kinh Thánh trong Luca 16:19-31, thường được biết đến với tên gọi “Người giàu và La-xa-rơ,” là một trong những phân đoạn sống động và gây ám ảnh nhất trong Tân Ước. Nó mô tả hai số phận trái ngược sau khi chết: một người ăn mày tên La-xa-rơ được đem vào lòng Áp-ra-ham, còn một người giàu vô danh phải chịu khổ hình trong âm phủ. Câu hỏi thần học then chốt thường được đặt ra là: Đây có phải là một dụ ngôn (parable) do Chúa Giê-su kể, hay đây là thuật lại một sự việc có thật, lịch sử? Câu trả lời không chỉ mang tính học thuật mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến sự hiểu biết của chúng ta về thế giới bên kia, sự phán xét, và trách nhiệm của con người đối với Lời Đức Chúa Trời.

Để tiếp cận câu hỏi này, trước hết chúng ta phải xem xét văn mạch trực tiếp. Đoạn 16 của sách Luca bắt đầu bằng dụ ngôn người quản gia bất trung (Luca 16:1-13), tiếp theo là lời quở trách của Chúa Giê-su với những người Pha-ri-si, “là kẻ ham tiền tài” (câu 14), và sau đó Ngài phán về Luật pháp và Nước Đức Chúa Trời (câu 16-18). Ngay sau đó, câu 19 bắt đầu: “Vả, có một người giàu kia...”.

Trong nguyên ngữ Hy Lạp, từ được dùng để mở đầu câu chuyện này không phải là từ chuyên biệt chỉ “dụ ngôn” (παραβολή – *parabolē*), như trong Luca 15:3 (“Ngài bèn phán dụ ngôn nầy…”). Tuy nhiên, điều này không quyết định tuyệt đối, vì có những câu chuyện được Chúa Giê-su kể mà không có từ “dụ ngôn” đi trước nhưng vẫn được hiểu là dụ ngôn (ví dụ: Người Cha Nhân Từ trong Luca 15:11-32).

Quan trọng hơn, chúng ta thấy cấu trúc và mục đích giáo huấn rõ ràng. Câu chuyện được kể cho đối tượng cụ thể: “Các ngươi Pha-ri-si… hay xưng mình là công bình” (Luca 16:15). Mục đích là để vạch trần sự mù quáng thuộc linh, sự tự mãn và việc họ đặt của cải lên trên Lời Đức Chúa Trời. Điều này phù hợp với đặc điểm của một dụ ngôn mang tính tiên tri/cảnh cáo.

“Họ đã có Môi-se và các đấng tiên tri; chúng hãy nghe lời các đấng ấy!” (Luca 16:29, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)

Câu kết này là điểm nhấn thần học của toàn bộ câu chuyện, nhấn mạnh thẩm quyền đủ của Kinh Thánh Cựu Ước và sự cứng lòng của những kẻ không chịu tin.

1. Đặc Điểm Văn Học: Câu chuyện mang những nét đặc trưng của dụ ngôn Chúa Giê-su: có nhân vật đối lập (người giàu/người nghèo), bước ngoặt đột ngột (cái chết), và một bài học luân lý/thần học rõ ràng. Việc sử dụng tên riêng “La-xa-rơ” (trong Hy Lạp: Λάζαρος – *Lazaros*, phiên âm từ tiếng Hê-bơ-rơ “Elazar” nghĩa là “Đức Chúa Trời giúp đỡ”) là điểm duy nhất trong tất cả các dụ ngôn. Điều này có thể là để nhấn mạnh nhân tính và phẩm giá của người nghèo khổ, biến ông từ một “vật dụng” trong câu chuyện thành một con người có danh tính, có giá trị trong mắt Đức Chúa Trời.

2. Tính Biểu Tượng Cao: Nhiều chi tiết mang tính biểu tượng:
“Chó đến liếm ghẻ chốc” (câu 21): Không chỉ mô tả sự khốn khổ cùng cực, mà trong văn hóa Do Thái, chó thường là loài ô uế, điều này càng làm nổi bật sự ô nhục và bị xã hội bỏ rơi của La-xa-rơ.
“Lòng Áp-ra-ham” (câu 22): Là cách nói hình tượng về nơi an nghỉ của những người công bính thời Cựu Ước, chờ đợi sự cứu chuộc trọn vẹn qua Đấng Christ (xem thêm Luca 13:28).
“Một vực sâu” (câu 26): Biểu thị sự chia cách vĩnh viễn và không thể vượt qua giữa hai số phận sau sự phán xét cuối cùng.

3. Mục Đích Giáo Huấn, Không Phải Mô Tả Địa Lý: Chúa Giê-su không nhằm cung cấp một “bản đồ địa ngục” hay mô tả chi tiết về trạng thái trung gian của linh hồn. Ngài dùng hình ảnh quen thuộc trong tư tưởng Do Thái đương thời (như quan niệm về âm phủ – *Sheol/Hades*, nơi có sự phân chia) để truyền đạt một chân lý cấp bách: Sự lựa chọn ở đời này quyết định số phận đời đời, và con người đã có đủ Lời Đức Chúa Trời để ăn năn.

1. Việc Sử Dụng Tên Riêng: Như đã nói, đây là dụ ngôn duy nhất Chúa Giê-su đặt tên cho nhân vật. Một số nhà giải kinh cho rằng điều này chỉ ra Ngài đang đề cập đến một con người có thật. La-xa-rơ là một cái tên phổ biến, và việc Chúa nhắc đến tên ông cho thấy đây không phải là một nhân vật hư cấu thuần túy.

2. Sự Mô Tả Chi Tiết: Các cuộc đối thoại giữa Áp-ra-ham và người giàu rất cụ thể, bao gồm cả cảm xúc, lý lẽ và những yêu cầu cá nhân. Sự mô tả này mang tính “báo cáo” hơn là phong cách dụ ngôn thông thường.

3. Tính Nhất Quán Với Các Giáo Lý Khác: Những khái niệm trong câu chuyện (linh hồn tồn tại ý thức sau khi chết, sự thưởng phạt tức thì, sự cách biệt vĩnh viễn) không mâu thuẫn mà còn tương hợp với các giáo lý khác trong Tân Ước về sự phán xét (ví dụ: 2 Tê-sa-lô-ni-ca 1:9, Khải Huyền 20:11-15).

Sau khi phân tích, phần lớn các nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành đi đến kết luận rằng đây chính xác là một dụ ngôn. Tuy nhiên, điều này không làm giảm đi tính chân thật hay thẩm quyền của nó. Chúa Giê-su, là Đấng sáng tạo và là Chúa của sự sống và sự chết, hoàn toàn có thẩm quyền để mô tả chính xác thực tại của thế giới bên kia thông qua hình thức dụ ngôn. Ngài không tạo ra một “câu chuyện giả tưởng” về những điều không có thật.

Chúng ta có thể hiểu Luca 16:19-31 là một dụ ngôn mang tính mặc khải. Nó sử dụng ngôn ngữ và hình ảnh mà thính giả đương thời có thể hiểu được, để mặc khải những chân lý thuộc linh vĩnh cửu và có thật:
- Thực tại của thiên đàng và địa ngục.
- Tính nghiêm trọng và vĩnh viễn của sự phán xét.
- Sự đảo ngược vị thế trong cõi đời đời.
- Trách nhiệm không thể chối cãi của con người trước Lời Đức Chúa Trời đã được ban cho.

Việc Chúa dùng tên “La-xa-rơ” có thể là một sự chơi chữ tiên tri. Trong Giăng 11, Chúa Giê-su thực sự khiến một người tên La-xa-rơ sống lại từ kẻ chết. Phép lạ ấy là lời đáp trả mạnh mẽ cho lời cầu xin “nếu có kẻ chết sống lại thì họ sẽ ăn năn” của người giàu trong dụ ngôn. Thế nhưng, như Kinh Thánh ghi lại, dù La-xa-rơ Bê-tha-ni sống lại, nhiều người vẫn cứng lòng không tin (Giăng 11:45-46; 12:9-11). Điều này càng nhấn mạnh bài học then chốt của dụ ngôn: Vấn đề không phải là thiếu bằng chứng, mà là tấm lòng cứng cỏi không chịu tin theo Lời Đức Chúa Trời.

Dù được hiểu là dụ ngôn hay sự việc có thật, chân lý và lời cảnh cáo từ câu chuyện này là vô cùng cấp thiết cho mọi Cơ Đốc nhân.

1. Cảnh Giác Về Sự Nguy Hiểm Của Của Cải Và Sự Dửng Dưng: Tội của người giàu không phải là sự giàu có, mà là sự dửng dưng. Ông ta “mặc áo tía và áo bằng vải gai mịn, hằng ngày yến tiệp linh đình” trong khi hoàn toàn lờ đi sự đau khổ ngay trước cổng nhà mình (Luca 16:20). Bài học cho chúng ta là phải có cái nhìn tỉnh thức và lòng thương xót thực hành đối với những người đang cùng khổ xung quanh (Gia-cơ 2:15-17).

2. Xác Quyết Thẩm Quyền Đầy Đủ Của Kinh Thánh: Câu trả lời của Áp-ra-ham: “Họ đã có Môi-se và các đấng tiên tri; chúng hãy nghe lời các đấng ấy!” (câu 29) là hồi chuông cảnh tỉnh cho Hội Thánh ngày nay. Chúng ta không cần phép lạ hay khải tượng ngoạn mục để củng cố đức tin. Kinh Thánh là Lời đầy đủ và đủ quyền năng để dẫn dắt con người đến sự cứu rỗi (2 Ti-mô-thê 3:15-17). Trách nhiệm của chúng ta là “hãy nghe” và vâng theo.

3. Tầm Quan Trọng Của Quyết Định Trong Đời Này: Dụ ngôn nhấn mạnh rằng số phận đời đời được định đoạt bởi những lựa chọn và thái độ trong đời này. “Vực sâu” đã được đặt để, không thể thay đổi sau khi chết. Điều này thúc giục chúng ta sống với tinh thần khẩn trương, ăn năn tội lỗi, tiếp nhận ân điển cứu rỗi trong Đấng Christ ngay khi còn cơ hội (“ngày nay”), và sống vì những giá trị vĩnh cửu (2 Cô-rinh-tô 6:2).

4. Tập Trung Vào Sứ Điệp Cứu Rỗi, Không Phải Chi Tiết Phụ: Thay vì sa vào tranh luận về địa lý của âm phủ hay trạng thái của linh hồn, trọng tâm của chúng ta nên là sứ điệp cứu rỗi rõ ràng: Con người tội lỗi cần một Đấng Cứu Chuộc. Chúa Giê-su, Đấng đã chiến thắng sự chết và âm phủ, chính là sự đáp ứng tối hậu. Ngài là Đấng đã “xuống âm phủ” (theo lời tuyên xưng trong Bài Tín Điều Các Sứ Đồ) và đã sống lại, mang đến cho chúng ta sự sống đời đời.

Dù được phân loại thế nào đi nữa, Luca 16:19-31 vẫn là một lời tuyên bố đầy uy quyền và nghiêm túc từ chính Chúa Giê-su Christ. Nó không phải là sản phẩm của trí tưởng tượng loài người, mà là sự mặc khải từ Đấng biết rõ thực tại của sự sống, cái chết và cõi đời đời. Lời dạy này vang vọng xuyên suốt thời gian như một lời cảnh báo đầy yêu thương cho mọi thế hệ: Đừng để sự giàu có, sự tự mãn thuộc linh, hay sự dửng dưng làm mờ mắt bạn khỏi những nhu cầu thuộc linh của chính mình và của người lân cận. Hãy lắng nghe Lời Đức Chúa Trời ngay hôm nay, vì đó là phương cách duy nhất dẫn đến sự sống.

Chúng ta được kêu gọi không phải để tranh luận về thể loại văn học, mà để run sợ trước lời cảnh cáo, ăn năn trong sự khiêm nhường, tin cậy nơi sự chết và sống lại của Chúa Giê-su Christ, và sống một đời phản chiếu tình yêu và lòng thương xót của Ngài. Ân điển vẫn còn ban cho trong “ngày nay” này. Hãy tiếp nhận và rao truyền khi còn thì giờ.