Phong trào Cội Nguồn Hê-bơ-rơ là gì?

Trong bối cảnh đa dạng của đời sống Cơ Đốc đương đại, nhiều tín hữu khao khát tìm về những nền tảng nguyên thủy và phong phú của đức tin. Một trong những hiện tượng thu hút sự chú ý là “Phong trào Cội Nguồn Hê-bơ-rơ” (Hebrew Roots Movement). Phong trào này nhấn mạnh việc khôi phục sự hiểu biết và thực hành đức tin dưới lăng kính Do Thái giáo thế kỷ thứ nhất, nơi Hội Thánh đầu tiên được sinh ra. Bài viết này sẽ nghiên cứu chuyên sâu về nguồn gốc, giáo lý trung tâm, những điểm tương đồng và khác biệt so với thần học Tin Lành truyền thống, cùng với những áp dụng cân bằng trong đời sống hằng ngày của Cơ Đốc nhân.

Phong trào Cội Nguồn Hê-bơ-rơ là một phong trào tôn giáo đa dạng, chủ yếu trong vòng các Cơ Đốc nhân (thường là từ các hệ phái Tin Lành), tin rằng đức tin Cơ Đốc đã bị “Hi Lạp hóa” hoặc “La Mã hóa” qua nhiều thế kỷ, tách rời khỏi những cội rễ Do Thái nguyên thủy. Mục tiêu của phong trào là trở về với những tập tục, lễ nghi, cách hiểu Kinh Thánh, và thậm chí danh xưng (như dùng Yeshua thay cho Jesus, Yahweh thay cho Đức Giê-hô-va) của Hội Thánh đầu tiên – vốn hoàn toàn là một cộng đồng Do Thái tin nhận Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si.

Phong trào này không đồng nhất mà có nhiều nhánh, từ những nhóm chỉ đơn thuần nghiên cứu văn hóa và bối cảnh Do Thái để làm sáng tỏ Tân Ước, cho đến những nhóm cực đoan hơn cho rằng việc tuân giữ Luật pháp Môi-se (Torah), bao gồm các ngày lễ, thức ăn thanh sạch (Kashrut), và ngày Sa-bát, là điều bắt buộc cho mọi tín đồ, kể cả Dân Ngoại (người không phải gốc Do Thái) để được cứu rỗi hoặc để sống đẹp lòng Đức Chúa Trời trọn vẹn.

Phong trào thường dựa trên một số phân đoạn then chốt để xây dựng quan điểm:

1. Tính Liên Tục của Giao Ước và Luật Pháp: Họ nhấn mạnh rằng Chúa Giê-xu (Yeshua) không đến để hủy bỏ Luật pháp nhưng để làm trọn (Ma-thi-ơ 5:17). Từ ngữ Hy Lạp “plēroō” (πληρόω) ở đây có nghĩa là “làm cho đầy trọn,” “làm tròn,” hoặc “bày tỏ ý nghĩa trọn vẹn”. Họ lập luận rằng điều này có nghĩa Torah vẫn có giá trị ràng buộc. Họ cũng trích dẫn Khải Huyền 14:12, ca ngợi “sự nhịn nhục của các thánh đồ, là những người vẫn giữ các điều răn của Đức Chúa Trời và giữ lòng tin Đức Chúa Jêsus.”

2. Sự Cứu Rỗi Cho Mọi Người, Kể Cả Dân Ngoại, Trong Khuôn Khổ Israel: Phong trào thường giải thích rằng qua đức tin nơi Đấng Mê-si, Dân Ngoại được “tháp vào” cây ô-liu Israel (Rô-ma 11:17), trở nên một phần của “Y-sơ-ra-ên thuộc linh” (Ga-la-ti 6:16) và do đó, cũng phải sống theo các điều lệ của Giao Ước. Họ xem Cựu Ước và Tân Ước là một câu chuyện liền mạch, không bị phân chia.

3. Tầm Quan Trọng Của Các Lễ và Ngày Sa-bát: Các ngày lễ như Lễ Vượt Qua (Passover), Lễ Ngũ Tuần (Shavuot), Lễ Lều Tạm (Sukkot), và đặc biệt là ngày Sa-bát (thứ Bảy) được xem là những kỳ lễ đời đời (Lê-vi Ký 23) và là “bóng của các sự sẽ đến” mà thực chất là Đấng Christ (Cô-lô-se 2:16-17). Tuy nhiên, phong trào thường lập luận rằng vì chúng là “bóng”, nên việc giữ chúng giúp tín đồ hiểu sâu sắc hơn về Đấng Christ, và do đó không nên bỏ. Ngày Sa-bát (thứ Bảy) được xem là dấu chỉ đời đời của giao ước giữa Đức Chúa Trời và dân sự Ngài (Xuất Ê-díp-tô Ký 31:16-17).

Đây là điểm then chốt để đánh giá lành mạnh về phong trào. Có một sự khác biệt lớn giữa:

A. Việc Nghiên Cứu Cội Nguồn Hê-bơ-rơ để Làm Giàu Sự Hiểu Biết: Đây là điều vô cùng quý giá và được khuyến khích. Hiểu biết về văn hóa, ngôn ngữ (tiếng Hê-bơ-rơ/Hy Lạp), phong tục Do Thái thế kỷ thứ nhất có thể mở ra những tầng ý nghĩa sâu sắc trong Kinh Thánh. Ví dụ:

- Hiểu “phước lành” (barakh, בָּרַךְ) không chỉ là lời chúc tốt đẹp mà còn mang nghĩa quỳ xuống, trao quyền năng để sinh sản.
- Hiểu các ẩn dụ về đám cưới, người chăn chiên, cây nho.
- Thấy được sự liên kết chặt chẽ giữa sự kiện trong Cựu Ước và sự ứng nghiệm trong Tân Ước.

Công tác của các học giả Kinh Thánh Tin Lành chân chính luôn bao gồm việc nghiên cứu này. Nó giúp chúng ta thấy được sự vĩ đại, thống nhất và sâu nhiệm của Lời Đức Chúa Trời.

B. Việc Dạy Rằng Dân Ngoại Phải Tuân Giữ Luật Pháp Môi-se Để Được Công Bình Hóa Hoặc Nên Thánh: Đây là điểm mà thần học Tin Lành chính thống, dựa trên Tân Ước, phải phân biệt rõ ràng. Sứ đồ Phao-lô đã chiến đấu quyết liệt chống lại điều này trong thư Ga-la-ti. Ông gọi đây là “một tin lành khác” (Ga-la-ti 1:6-9). Lập luận trọng tâm của Tân Ước là:

• Chúa Giê-xu là Sự Trọn Vẹn Của Luật Pháp: Ngài không chỉ giữ luật cách hoàn hảo thay cho chúng ta, mà còn là hiện thân và mục tiêu của luật pháp. Mọi lễ nghi, nghi thức đều chỉ về Ngài. “Vả, sự cuối cùng của luật pháp ấy là Đấng Christ, hầu cho bất cứ ai tin đến Ngài đều được xưng công bình” (Rô-ma 10:4).
• Chúng Ta Được Công Bình Hóa Bởi Đức Tin, Không Bởi Việc Làm Của Luật Pháp: Đây là nền tảng của Tin Lành (Rô-ma 3:28; Ga-la-ti 2:16). Luật pháp bày tỏ tội lỗi và dẫn chúng ta đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24). Sau khi đến với Đấng Christ, chúng ta sống dưới chế độ của ân điển (Rô-ma 6:14).
• Giao Ước Mới Thay Thế Giao Ước Cũ: Sứ đồ chỉ rõ rằng Giao Ước cũ (dựa trên luật pháp) đã “trở nên cũ kỹ và gần đỗ tiêu” (Hê-bơ-rơ 8:13). Chúa Giê-xu là Đấng Trung Bảo của một Giao Ước Mới tốt hơn (Hê-bơ-rơ 8:6). Điều răn mới của Giao Ước Mới là yêu thương (Giăng 13:34), được viết trên lòng bởi Thánh Linh (Hê-bơ-rơ 8:10).
• Tự Do Cơ Đốc và Vấn đề Yếu Đuối: Phao-lô dạy rằng ngày nào cũng như ngày nào (Rô-ma 14:5), và không nên xét đoán nhau về đồ ăn thức uống, ngày lễ (Cô-lô-se 2:16). Ông cảnh báo về việc trở lại “vòng nô lệ” của luật pháp (Ga-la-ti 4:9-10).

Làm thế nào để tiếp nhận những hiểu biết quý giá từ bối cảnh Hê-bơ-rơ mà vẫn đứng vững trong ân điển và tự do của Tin Lành?

1. Nghiên Cứu Để Làm Sâu Sắc Đức Tin, Không Phải Để Gánh Thêm Gánh Nặng: Hãy tìm hiểu các lễ của Israel với tấm lòng tò mò thuộc linh để thấy Chúa Giê-xu được báo trước cách kỳ diệu thế nào. Cử hành một bữa tiệc Vượt Qua (Seder) với gia đình để nhớ về sự giải phóng khỏi tội lỗi qua huyết Chiên Con là Chúa Giê-xu. Điều này mang tính giáo dục và tưởng niệm, không phải là bổn phận mang tính cứu rỗi.

2. Tập Trung Vào Thực Chất, Không Phải Hình Bóng: Đấng Christ là thực chất của mọi hình bóng (Cô-lô-se 2:17). Thay vì chỉ tập trung giữ ngày Sa-bát cách cứng nhắc, hãy học nguyên tắc của Sa-bát: nghỉ ngơi trong sự hoàn tất công việc của Đấng Christ (Hê-bơ-rơ 4:9-10), dành thời gian biệt riêng cho Chúa và gia đình. Nguyên tắc này có thể được áp dụng mỗi ngày, không chỉ thứ Bảy.

3. Sống Dưới Luật Của Đấng Christ và Luật Yêu Thương: “Hãy mang lấy ách của ta… vì ách ta dễ chịu và gánh ta nhẹ nhàng” (Ma-thi-ơ 11:29-30). Luật pháp của Đấng Christ (Ga-la-ti 6:2) là luật yêu thương, được Thánh Linh dẫn dắt và ban năng lực. Điều này sâu sắc và đòi hỏi hơn việc chỉ tuân giữ một bộ luật bên ngoài.

4. Giữ Sự Hiệp Nhất Của Hội Thánh: Tránh xét đoán anh em chỉ giữ ngày Chúa Nhật (ngày thứ nhất) là không đúng, hoặc xem mình thuộc linh hơn vì giữ các lễ. “Người nầy tưởng ngày nầy hơn ngày khác, kẻ kia tưởng mọi ngày đều bằng nhau; ai nấy hãy tin chắc ở trí mình” (Rô-ma 14:5). Sự hiệp một trong Đấng Christ là quan trọng hơn sự đồng nhất về nghi thức.

5. Kiểm Tra Mọi Sự Dưới Ánh Sáng Của Chúa Giê-xu Christ: Bất kỳ sự dạy dỗ nào, dù hấp dẫn về sự “nguyên thủy” hay “căn cơ” thế nào, cũng phải được đem ra so với trọng tâm của Tin Lành: Con người được xưng công bình bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ mà thôi, không bởi việc làm của luật pháp. Nếu một lời dạy làm lu mờ chân lý này, làm nặng gánh cho lương tâm, hoặc đặt sự tuân thủ lễ nghi ngang hàng với thập tự giá, thì cần phải cảnh giác.

Phong trào Cội Nguồn Hê-bơ-rơ là một lời nhắc nhở quan trọng về bối cảnh Do Thái phong phú của Kinh Thánh. Việc nghiên cứu để hiểu sâu hơn về ngôn ngữ, văn hóa và tập tục thời Chúa Giê-xu và các Sứ đồ là một hành trình đáng giá, có thể thổi sinh khí mới vào sự hiểu biết Lời Chúa của chúng ta. Nó giúp chúng ta thấy bức tranh lớn về kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời một cách trọn vẹn.

Tuy nhiên, với tư cách là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta phải luôn đứng vững trên nền tảng không lay chuyển của Tin Lành: Sự cứu rỗi là bởi ân điển, qua đức tin nơi công lao trọn vẹn của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá (Ê-phê-sô 2:8-9). Mọi sự hiểu biết, mọi tập tục, mọi nghi lễ phải luôn dẫn chúng ta quy về Ngài, Đấng là “Alpha và Omega, là đầu tiên và sau hết” (Khải Huyền 22:13). Sống trong ân điển không có nghĩa là chống lại Lời Chúa, nhưng là sống dưới sự dẫn dắt của Thánh Linh, Đấng viết luật pháp của sự yêu thương và tự do lên tấm lòng chúng ta.

Hãy khôn ngoan, hãy học hỏi, nhưng trên hết, hãy cứ ở trong tình yêu và sự tự do mà Đấng Christ đã lấy giá rất cao để chuộc chúng ta (Ga-la-ti 5:1).