Kháng Cách Là Gì?
Trong dòng chảy lịch sử Cơ Đốc giáo, thuật ngữ “Kháng Cách” (Protestantism) không chỉ đơn thuần là tên gọi của một hệ phái, mà còn đại diện cho một cuộc chuyển mình thần học sâu sắc, một lời kêu gọi quay trở về với nền tảng thuần túy của Phúc Âm. Bài viết này sẽ khảo cứu chuyên sâu về nguồn gốc, ý nghĩa thần học, các nguyên tắc nền tảng và ứng dụng thực tiễn của đạo Kháng Cách (hay còn gọi là Tin Lành) dưới ánh sáng của Kinh Thánh.
I. Khái Niệm Và Nguồn Gốc Lịch Sử: “Cuộc Cải Chính”
Danh xưng “Kháng Cách” bắt nguồn từ sự kiện lịch sử năm 1529 tại Hội nghị Speyer (Đức). Khi ấy, một số hoàng thân và đại diện các thành phố “phản kháng” (protest) lại sắc lệnh của Hoàng đế La Mã Thần thánh, đòi hỏi sự tự do tôn giáo và bảo vệ các cải cách thần học đang diễn ra. Hành động “phản kháng” này không nhằm chống đối vì mục đích chính trị thuần túy, mà là một lời tuyên xưng (protestatio) đức tin vào những chân lý Kinh Thánh mà họ tin rằng đã bị che khuất. Do đó, “Kháng Cách” mang ý nghĩa tích cực của việc “khẳng định lại” và “làm chứng cho” Phúc Âm thật.
Cuộc Cải chính (Reformation) thế kỷ 16, với nhân vật tiêu biểu là Mục sư Martin Luther, không phải là nỗ lực tạo ra một tôn giáo mới, mà là một phong trào kêu gọi “cải cách lại” (re-form) Giáo hội đang có, đưa nó trở về với mẫu mực nguyên thủy của Kinh Thánh. Sự kiện khởi phát mang tính biểu tượng là việc Luther đóng 95 Luận đề lên cửa nhà thờ Wittenberg vào ngày 31 tháng 10 năm 1517, chất vấn các học thuyết và hành vi sai lệch của Giáo hội lúc bấy giờ, đặc biệt là việc bán “ân xá” (indulgences).
Vì trong Tin Lành nầy có bày tỏ sự công bình của Đức Chúa Trời, bởi đức tin mà được, lại dẫn đến đức tin nữa, như có chép rằng: Người công bình thì sống bởi đức tin. (Rô-ma 1:17, Kinh Thánh Tân Ước 1925).
Câu Kinh Thánh trên chính là “chìa khóa” mở ra sự hiểu biết mới cho Luther. Ông nhận ra rằng sự công bình mà con người cần không phải là thứ công bình tự thân có được từ việc tuân giữ luật pháp hay các nghi lễ, mà là sự công bình “bởi Đức Chúa Trời mà đến” (Phi-líp 3:9), được Đức Chúa Trời ban cho một cách nhưng không, và con người chỉ nhận lãnh bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ mà thôi.
II. Năm Nguyên Tắc Nền Tảng (Solas) Của Đạo Kháng Cách
Thần học Kháng Cách có thể được tóm gọn qua năm nguyên tắc “Sola” (trong tiếng Latinh có nghĩa là “chỉ” hoặc “duy nhất”). Đây không phải là những khẩu hiệu chống đối, mà là những khẳng định tích cực về nguồn gốc, phương tiện và mục đích tối hậu của sự cứu rỗi.
1. Sola Scriptura – Duy Kinh Thánh
Đây là nguyên tắc nền tảng nhất, khẳng định Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao và duy nhất cho đức tin và sự thực hành của Cơ Đốc nhân. Kháng Cách bác bỏ thẩm quyền ngang hàng của truyền thống giáo hội hoặc lời tuyên bố của giáo sĩ, nếu những điều đó mâu thuẫn với Kinh Thánh. Kinh Thánh là Lời được Đức Chúa Trời hà hơi, đầy đủ và rõ ràng trong những điều căn bản cho sự cứu rỗi.
Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành. (II Ti-mô-thê 3:16-17).
Từ “soi dẫn” trong nguyên văn Hy Lạp là theopneustos (θεόπνευστος), ghép từ theos (Đức Chúa Trời) và pneustos (hơi thở), mang nghĩa “được Đức Chúa Trời hà hơi”. Điều này xác quyết nguồn gốc thần thượng của Kinh Thánh.
2. Sola Fide – Duy Đức Tin
Con người được xưng công bình (được tuyên bố là vô tội trước mặt Đức Chúa Trời) chỉ bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, chứ không bởi bất kỳ công đức, việc lành hay nghi lễ nào của bản thân. Đức tin không phải là một “công việc” tốt của con người, mà là phương tiện để tiếp nhận ân điển cứu rỗi mà Đấng Christ đã hoàn tất.
Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình. (Ê-phê-sô 2:8-9).
3. Sola Gratia – Duy Ân Điển
Sự cứu rỗi trọn vẹn là món quà nhưng không đến từ ân điển (ơn) của Đức Chúa Trời. Không một ai xứng đáng được cứu; tất cả đều đáng bị hình phạt. Nhưng vì tình yêu thương, Đức Chúa Trời đã ban Con Ngài chịu chết thay, và ban Đức Thánh Linh để cảm động lòng người tin nhận. Ân điển này loại trừ mọi sự khoe khoang của con người.
Vì chưng mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, và họ nhờ ân điển Ngài mà được xưng công bình nhưng không, bởi sự chuộc tội đã làm trọn trong Đức Chúa Giê-xu Christ. (Rô-ma 3:23-24).
4. Solus Christus – Duy Christ
Chúa Giê-xu Christ là Đấng Trung Bảo duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người. Sự cứu rỗi chỉ có được qua công lao cứu chuộc của Ngài trên thập tự giá. Không một thánh nhân, thiên sứ, hay giáo sĩ nào có thể làm trung gian cho sự cứu rỗi.
Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung Bảo ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Giê-xu Christ, là người. (I Ti-mô-thê 2:5).
Danh hiệu “Christ” trong tiếng Hy Lạp (Christos) tương đương với “Mê-si” (Mashiach) trong tiếng Hê-bơ-rơ, nghĩa là “Đấng được xức dầu”. Ngài là Vua, Thầy Tế Lễ, và Nhà Tiên Tri duy nhất được Đức Chúa Trời xức dầu để hoàn thành công cuộc cứu chuộc.
5. Soli Deo Gloria – Duy Sự Vinh Hiển Thuộc Về Đức Chúa Trời
Mục đích tối hậu của sự cứu rỗi và toàn bộ cuộc sống Cơ Đốc nhân là làm vinh hiển Đức Chúa Trời. Mọi vinh quang, sự tôn trọng và sự thờ phượng chỉ thuộc về một mình Đức Chúa Trời Ba Ngôi, không chia sẻ cho bất kỳ thụ tạo nào.
Vì muôn vật đều là từ Ngài, bởi Ngài, và hướng về Ngài. Vinh hiển cho Ngài đời đời, vô cùng! A-men. (Rô-ma 11:36).
III. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Tinh thần của Kháng Cách không chỉ là một di sản lịch sử, mà là một nguyên lý sống động cho Hội Thánh và mỗi tín hữu hôm nay.
1. Sống Với Thẩm Quyền Tối Cao Của Kinh Thánh: Mỗi tín hữu được khuyến khích và có trách nhiệm cá nhân trong việc “tra xem Kinh Thánh” (Công vụ 17:11) để kiểm chứng mọi lời dạy. Điều này đòi hỏi thói quen đọc, học hỏi, suy ngẫm và vâng theo Lời Chúa mỗi ngày. Chúng ta không phó thác sự hiểu biết thuộc linh của mình hoàn toàn cho bất kỳ người dạy dỗ nào, nhưng dùng Kinh Thánh làm tiêu chuẩn để đánh giá.
2. Sống Bằng Đức Tin Nơi Christ Mỗi Ngày: Nguyên tắc Sola Fide nhắc nhở chúng ta rằng, không chỉ lúc mới tin Chúa, mà mỗi ngày trong đời sống, chúng ta vẫn phải sống bởi đức tin nơi sự thành tín và ân điển của Chúa. Sự bình an, sự xưng công bình và địa vị con cái Đức Chúa Trời của chúng ta đều dựa trên công lao của Christ, không dựa trên cảm xúc hay thành tích thiêng liêng bất nhất của bản thân.
3. Truyền Giáo Với Trọng Tâm Là Christ: Sứ điệp của chúng ta cho thế giới phải tập trung vào Chúa Giê-xu Christ – sự chết, sự sống lại và ân điển cứu rỗi của Ngài. Chúng ta không rao giảng một hệ thống luật lệ, một triết lý đạo đức hay lời hứa về sự thịnh vượng vật chất, mà là “Đấng Christ bị đóng đinh trên cây thập tự” (I Cô-rinh-tô 1:23).
4. Thờ Phượng Với Tấm Lòng Hướng Về Sự Vinh Hiển Của Đức Chúa Trời: Mọi sinh hoạt của Hội Thánh – từ bài giảng, thờ phượng, cho đến sự phục vụ – đều phải được thực hiện với mục tiêu tối thượng là tôn cao Đức Chúa Trời. Thờ phượng không phải là để thỏa mãn sở thích cá nhân, mà là để dâng lên Đức Chúa Trời sự vinh hiển xứng đáng với Ngài.
Kết Luận
Đạo Kháng Cách, xét về cốt lõi, là lời kêu gọi không ngừng của Đức Thánh Linh cho Hội Thánh phải luôn luôn được cải chính (semper reformanda) theo tiêu chuẩn của Kinh Thánh. Đó không phải là di sản của một nhóm người ở thế kỷ 16, mà là một nguyên lý sống động: quay về với Lời Chúa, đặt đức tin nơi Christ, sống bởi ân điển, và dâng mọi vinh hiển cho Đức Chúa Trời.
Là những tín hữu Tin Lành ngày nay, chúng ta được đứng trên nền tảng vững chắc mà các nhà Cải chính đã dày công khôi phục lại từ Lời Chúa. Trách nhiệm của chúng ta là tiếp tục gìn giữ, sống và truyền rao những chân lý quý báu này cho thế hệ tiếp theo, luôn nhớ rằng Hội Thánh chân chính được xây dựng trên nền tảng của các sứ đồ và tiên tri, chính Đức Chúa Jêsus Christ là đá góc nhà (Ê-phê-sô 2:20).