Giáo hội AME Zion là gì?

Trong khu rừng rậm rạp của các hệ phái Cơ Đốc, Giáo hội AME Zion nổi lên như một cây sồi vững chãi, mang trong mình một lịch sử đầy cảm hứng về đức tin, sự giải phóng và phục vụ. Đối với nhiều tín hữu Việt Nam, cái tên này có thể còn xa lạ, nhưng di sản và những đóng góp của họ cho vương quốc Đức Chúa Trời là vô cùng sâu sắc. Là một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta sẽ không chỉ khám phá lịch sử và cấu trúc của giáo hội này, mà quan trọng hơn, là rút ra những bài học thuộc linh quý báu từ chứng nhân của họ, soi rọi dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời.

Giáo hội AME Zion (African Methodist Episcopal Zion Church) là một giáo hội Tin Lành lịch sử của người Mỹ gốc Phi, có nguồn gốc từ phong trào Giám Lý (Methodist). Tên gọi đầy đủ của nó nói lên nhiều điều: African (Châu Phi) chỉ về di sản và cộng đồng chính mà giáo hục phục vụ; Methodist Episcopal (Giám Lý Giám Nhiệm) xác định truyền thống thần học và cấu trúc giáo hội; và Zion (Si-ôn) – một từ Hê-bơ-rơ (צִיּוֹן, *Tsiyyon*) mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc trong Kinh Thánh, chỉ về nơi ở của Đức Chúa Trời, sự giải phóng và hy vọng (Thi Thiên 137:3, Khải Huyền 14:1). Sự ra đời của giáo hội này không đơn thuần là một sự phân nhánh giáo phái, mà là một lời tuyên bố mạnh mẽ về phẩm giá, quyền tự quyết tôn giáo và sự theo đuổi công lý xã hội dựa trên nền tảng Phúc Âm.

Giáo hội AME Zion được chính thức thành lập vào năm 1796 tại thành phố New York, trong bối cảnh nước Mỹ còn đang vật lộn với tội lỗi của chế độ nô lệ và sự phân biệt chủng tộc sâu sắc ngay trong các nhà thờ. Mặc dù nhiều người Mỹ gốc Phi theo đạo Tin Lành và trở thành những tín hữu nhiệt thành trong các nhà thờ Giám Lý, họ thường xuyên phải đối mặt với sự ngồi phân cách, không được phép tham gia lãnh đạo, và thậm chí bị từ chối được chôn cất trong nghĩa trang của giáo hội.

Nhóm tín hữu người da đen đầu tiên, dưới sự dẫn dắt của những người như James Varick, Peter Williams, và những người khác, đã rời khỏi Nhà thờ Giám Lý John Street vì sự đối xử bất công. Họ thành lập nên "Hội thánh Zion của người Mỹ gốc Phi". Hành động này không phải là sự từ bỏ đức tin Cơ Đốc, mà là một sự khẳng định đức tin đó. Họ tin rằng trong Đấng Christ, không có sự phân biệt (Ga-la-ti 3:28 – "Không còn chia ra người Giu-đa hoặc người Gờ-réc; không còn người tôi mọi hoặc người tự chủ; không còn đàn ông hoặc đàn bà; vì trong Đức Chúa Jêsus Christ, anh em thảy đều là một"). Việc tách ra để thành lập một giáo hội độc lập là hành động sống động của đức tin, nhằm tìm kiếm một nơi thờ phượng nơi họ được công nhận trọn vẹn là con cái Đức Chúa Trời và có thể sử dụng các ân tứ thuộc linh của mình.

Sứ mạng giải phóng của AME Zion được thể hiện rõ ràng qua vai trò của nó trong Đường Sắt Ngầm (Underground Railroad) – một mạng lưới bí mật giúp những người nô lệ chạy trốn đến miền tự do. Nhiều nhà lãnh đạo và nhà thờ AME Zion đóng vai trò là "nhà ga" an toàn. Điều này phản ánh sự hiểu biết thần học sâu sắc: Phúc Âm của Đức Chúa Jêsus Christ mang đến sự tự do toàn diện – tự do khỏi tội lỗi và cả sự áp bức thể xác (Lu-ca 4:18 – "Thần của Chúa ngự trên ta; Vì Ngài đã xức dầu cho ta đặng truyền tin lành cho kẻ nghèo... đặng rao cho kẻ bị cầm được tha, Kẻ mù được sáng, kẻ bị hà hiếp được tự do").

Về cốt lõi, AME Zion là một giáo hội Tin Lành, giữ vững các giáo lý căn bản của Cơ Đốc giáo như đã được tóm tắt trong Bài Tín Điều Các Sứ Đồ. Họ tin vào Đức Chúa Trời Ba Ngôi, sự giáng sinh đồng trinh, sự chết chuộc tội, sự sống lại và sự tái lâm của Chúa Jêsus Christ. Họ xem Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời, thẩm quyền tối cao cho đức tin và sự thực hành.

Ảnh hưởng Giám Lý: AME Zion kế thừa di sản thần học từ John Wesley, nhấn mạnh đến "sự thánh khiết" (sanctification) – quá trình được Đức Thánh Linh biến đổi để trở nên giống Chúa Christ hơn trong tư tưởng, lời nói và hành động. Họ tin vào sự cứu rỗi bởi đức tin qua ân điển, nhưng đức tin thật phải được bày tỏ qua việc làm và đời sống yêu thương, phục vụ (Gia-cơ 2:17, 26).

Một trong những điểm nhấn thần học đặc trưng của AME Zion là mối liên hệ mật thiết giữa đức tin và công lý xã hội. Điều này không phải là "thần học giải phóng" theo nghĩa chính trị thuần túy, mà bắt nguồn từ sự giải nghĩa Kinh Thánh xuyên suốt: Đức Chúa Trời là Đấng công bình, đứng về phía người bị áp bức (Thi Thiên 103:6). Tiếng Hy Lạp cho "công bình" (*dikaiosynē*, δικαιοσύνη) và "công chính" (*dikaios*, δίκαιος) luôn đi đôi với mối quan hệ đúng đắn với Đức Chúa Trời và với người lân cận. Do đó, rao giảng Phúc Âm và đấu tranh cho công bằng xã hội là hai mặt của một đồng tiền, cùng thể hiện tình yêu thương của Chúa ("Ngươi phải yêu người lân cận như mình" – Mác 12:31).

Cấu trúc giáo hội của AME Zion theo mô hình Giám Nhiệm (Episcopal), tức là có hệ thống giám mục (*episkopos* trong Hy Lạp, nghĩa là "người giám sát"). Các giám mục được bầu cử và có nhiệm kỳ, chịu trách nhiệm lãnh đạo thuộc linh và quản trị. Giáo hội được tổ chức thành các Hội nghị (Conference) theo địa lý, phản ánh tinh thần trật tự và hiệp một như thân thể Đấng Christ (1 Cô-rinh-tô 12:27-28).

Di sản của AME Zion không chỉ là một chương sử, mà là một tấm gương sống động, cung cấp những bài học quý giá cho mọi tín hữu trên toàn thế giới, bao gồm Hội Thánh tại Việt Nam.

1. Đức Tin Phải Được Thể Hiện Qua Hành Động (Đức Tin Hành Động): Các tín hữu tiên phong của AME Zion đã không chấp nhận một đức tin thụ động, tách rời khỏi thực tế đau khổ. Họ dùng đức tin làm động lực để xây dựng cộng đồng, giáo dục con em, và đấu tranh cho phẩm giá. Điều này nhắc nhở chúng ta kiểm tra lại đức tin của mình. Phải chăng chúng ta chỉ giữ đạo trong bốn bức tường nhà thờ? Lời Chúa dạy: "Hãy làm theo lời, chớ lấy nghe làm đủ mà lừa dối mình" (Gia-cơ 1:22). Ứng dụng: Hãy tìm kiếm một nhu cầu trong cộng đồng địa phương của bạn (người nghèo, người già cô đơn, trẻ em khó khăn) và dùng ân tứ, thì giờ, vật chất Chúa ban để phục vụ, như một hành động thờ phượng thiết thực.

2. Giáo Hội Là Gia Đình Và Trường Học Của Đức Tin: AME Zion từ ban đầu đã đặt mạnh vào giáo dục, thành lập các trường học và đại học để nâng cao dân trí cho cộng đồng của họ. Họ hiểu rằng sự giải phóng thật sự cần có một tâm trí được đổi mới (Rô-ma 12:2). Ứng dụng: Chúng ta cần coi trọng việc học hỏi Lời Chúa một cách nghiêm túc, không chỉ cho bản thân mà còn cho con cháu. Hãy đầu tư vào các chương trình giáo dục Kinh Thánh, khuyến khích tinh thần học hỏi, nghiên cứu trong Hội Thánh địa phương.

3. Tinh Thần Tự Lực Và Trách Nhiệm Cộng Đồng: Việc tự tách ra để xây dựng giáo hội riêng là một hành động tự lực đầy can đảm, dựa trên niềm tin rằng Đức Thánh Linh ban ân tứ và năng lực cho mọi tín hữu, không phân biệt. Điều này nhấn mạnh chức tế lễ của mọi tín đồ (1 Phi-e-rơ 2:9). Ứng dụng: Mỗi chúng ta cần nhận biết và phát triển ân tứ thuộc linh Chúa ban, không thụ động trông chờ vào mục sư hay ban chấp sự. Hãy tích cực tham gia vào các chức vụ của Hội Thánh, từ dẫn lễ, thăm viếng, dạy trẻ đến cầu nguyện.

4. Thờ Phượng Là Sự Sống Động Của Toàn Bộ Con Người: Truyền thống thờ phượng của AME Zion nổi tiếng với sự sống động, cảm xúc chân thành và âm nhạc đầy sức mạnh (thánh ca, nhạc thiêng liêng). Đó là sự bày tỏ trọn vẹn tấm lòng yêu mến, biết ơn Chúa. Ứng dụng: Thờ phượng Chúa không phải là nghi thức hình thức, mà là sự dâng hiến cả tấm lòng, linh hồn, trí khôn và sức lực (Mác 12:30). Hãy đến với Chúa trong sự chân thật, hết lòng ca ngợi Ngài, cho dù qua những bài hát truyền thống hay đương đại.

Giáo hội AME Zion đứng vững như một chứng nhân hùng hồn cho quyền năng biến đổi của Phúc Âm. Họ cho thấy rằng đức tin nơi Chúa Jêsus Christ có thể trở thành nguồn sức mạnh để vượt qua nghịch cảnh khủng khiếp nhất, xây dựng cộng đồng kiên cường, và theo đuổi công lý với tình yêu thương. Lịch sử của họ là một minh họa sinh động cho câu Kinh Thánh: "Ấy vậy, nếu Đấng Christ đã làm cho các ngươi được tự do, thì các ngươi thật được tự do" (Ga-la-ti 5:1).

Đối với chúng ta ngày nay, câu chuyện của AME Zion là lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng Hội Thánh của Đấng Christ phải luôn là nơi của sự chào đón, công bằng và yêu thương thật sự. Nó thách thức chúng ta sống một đức tin dạn dĩ, không sợ hãi, một đức tin dấn thân cải tạo xã hội và một đức tin luôn tìm kiếm sự hiệp một trong Đức Thánh Linh. Dù thuộc hệ phái nào, chúng ta đều có thể học hỏi từ tinh thần kiên cường, lòng trung tín với Kinh Thánh và tình yêu thương hành động của những anh chị em đi trước trong Giáo hội AME Zion. Hãy để di sản của họ thúc giục chúng ta sống xứng đáng với Phúc Âm, trở nên những tác nhân của sự giải phóng và hy vọng trong thế hệ của mình.