Các luật ăn uống kosher là gì?

Trong hành trình nghiên cứu Lời Chúa, một trong những chủ đề thú vị và đôi khi gây thắc mắc cho nhiều tín hữu là hệ thống luật lệ về ăn uống được nói đến trong Cựu Ước, thường được biết đến với tên gọi “luật Kosher”. Đây không chỉ đơn thuần là một bộ quy tắc vệ sinh thực phẩm cổ đại, mà là một phần quan trọng của Giao Ước Cũ, mang ý nghĩa thần học sâu sắc về sự thánh khiết, sự phân biệt và mối tương giao giữa Đức Chúa Trời với dân sự Ngài. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát nguồn gốc Kinh Thánh, ý nghĩa nguyên thủy, và quan trọng hơn cả là sự ứng dụng và hiểu biết về những luật lệ này dưới ánh sáng của Giao Ước Mới trong Chúa Cứu Thế Giê-xu.

I. Định Nghĩa và Nguồn Gốc Kinh Thánh của “Kosher”

Thuật ngữ “Kosher” (hay “Kashrut”) bắt nguồn từ tiếng Hê-bơ-rơ כָּשֵׁר (kashér), có nghĩa là “phù hợp,” “đúng đắn,” hay “thích hợp.” Khái niệm này chỉ những gì phù hợp với luật pháp mà Đức Chúa Trời đã ban cho dân Y-sơ-ra-ên. Các quy định chi tiết chủ yếu được tìm thấy trong sách Lê-vi ký chương 11 và Phục truyền luật lệ ký chương 14.

Mục đích chính của các luật này được Đức Chúa Trời tuyên bố rõ ràng: “Ta là Giê-hô-va Đức Chúa Trời các ngươi; phải làm cho mình nên thánh, vì ta là thánh... Các ngươi chớ làm cho ô uế linh hồn mình...” (Lê-vi ký 11:44). Ở đây, từ “thánh” trong tiếng Hê-bơ-rơ là קָדוֹשׁ (qadosh), mang nghĩa “biệt riêng ra, tách ra.” Việc ăn uống theo luật định là một phương tiện hữu hình, hàng ngày để dân Y-sơ-ra-ên nhớ rằng họ là một dân tộc được Đức Chúa Trời biệt riêng ra khỏi các dân ngoại bang chung quanh, để thuộc về Ngài.

II. Phân Loại Thực Phẩm Sạch và Không Sạch Theo Kinh Thánh

Kinh Thánh đưa ra các tiêu chí cụ thể để phân biệt, chứ không đơn thuần liệt kê. Việc hiểu các tiêu chí này giúp chúng ta thấy được nguyên tắc thần học đằng sau chúng.

1. Về Loài Vật Trên Cạn:
Theo Lê-vi ký 11:3, một loài vật được xem là sạch (tahor) và có thể ăn được phải hội đủ hai điều kiện: (1) Có móng chẻ ra và (2) Nhai lại. Cả hai đặc điểm này phải cùng tồn tại. Con bò, cừu, dê là điển hình. Trong khi đó, lợn (heo) có móng chẻ nhưng không nhai lại, nên bị xếp vào loại không sạch (tame). Thỏ rừng nhai lại nhưng không có móng chẻ, cũng không sạch.

2. Về Loài Vật Dưới Nước (Cá):
Lê-vi ký 11:9 quy định: “Những vật nào ở dưới nước, ... phàm vật nào có vây có vảy, thì các ngươi được ăn.” Do đó, các loại cá có vây và vảy đầy đủ (như cá hồi, cá trích) là sạch. Các loài không có cả vây lẫn vảy (như tôm, cua, mực, trai, sò) đều không sạch.

3. Về Loài Chim:
Sách Lê-vi không đưa ra tiêu chí tổng quát mà liệt kê cụ thể các loài chim ăn thịt, ăn xác chết là không sạch (như chim ưng, chim cắt, chim ó, quạ). Các loài chim được phép ăn thường là loài ăn hạt (như gà, vịt, bồ câu).

4. Về Côn Trùng:
Chỉ những loài côn trùng có càng để nhảy là được phép (như cào cào, châu chấu). Các loài khác đều không sạch.

5. Các Quy Tắc Phụ Trong Chế Biến: Luật Kosher còn bao gồm những quy định nghiêm ngặt khác:
- Cấm ăn huyết: “Chớ ăn huyết” (Lê-vi ký 17:12). Huyết tượng trưng cho sự sống, và sự sống thuộc về Đức Chúa Trời.
- Cấm ăn mỡ: Mỡ dâng cho Đức Giê-hô-va (Lê-vi ký 3:16-17).
- Cấm nấu thịt với sữa mẹ nó: “Ngươi chớ nấu thịt dê con trong sữa mẹ nó” (Phục truyền 14:21). Điều răn này nhấn mạnh sự tôn trọng sự sống và lòng thương xót.

III. Sự Chuyển Đổi Quan Trọng Trong Tân Ước: Sự Tự Do Trong Đấng Christ

Đây là phần then chốt để Cơ Đốc nhân hiểu đúng về vị trí của luật ăn uống Kosher ngày nay. Tân Ước đưa ra những sự dạy dỗ rõ ràng, giải phóng tín hữu khỏi sự ràng buộc của những luật lệ nghi lễ này, trong khi vẫn giữ lấy nguyên tắc thánh khiết thuộc linh.

1. Lời Tuyên Bố Trực Tiếp của Chúa Giê-xu:
Trong Mác 7:14-19, Chúa Giê-xu tuyên bố một sự thay đổi mang tính cách mạng: “Có vật gì từ ngoài vào trong người, thì không làm dơ dáy người được; nhưng vật chi từ trong người ra, đó là sự làm dơ dáy người... Như vậy, Ngài cho mọi vật ăn đều là sạch.” Chúa Giê-xu chuyển trọng tâm từ sự ô uế thuộc thể sang ô uế thuộc linh xuất phát từ lòng người (tà tâm, gian ác, kiêu ngạo...). Sự thánh khiết thật không nằm ở thức ăn vào miệng, mà ở tấm lòng hướng về Chúa.

2. Sự Hiện Thấy của Sứ Đồ Phi-e-rơ:
Câu chuyện trong Công vụ 10 là một bước ngoặt thần học. Trước khi người ngoại bang Cọt-nây sai người tìm mình, Phi-e-rơ được Đức Chúa Trời cho thấy một cái màn đựng đủ loài thú, vật bò, chim trời, và có tiếng phán: “Hãy chổi dậy, Phi-e-rơ, hãy giết và ăn.” Phi-e-rơ đáp: “Lạy Chúa, chẳng vậy; vì tôi chẳng hề ăn vật gì dơ dáy chẳng sạch.” Tiếng phán đáp lại: “Vật chi mà Đức Chúa Trời đã làm cho sạch, thì chớ cầm bằng dơ dáy.” (Công vụ 10:13-15). Điều này không chỉ nói về thức ăn, mà là một ẩn dụ mạnh mẽ: Đức Chúa Trời đã tẩy sạch những người ngoại bang (vốn bị người Do Thái xem là “không sạch”) bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu. Sự phân biệt sạch - không sạch về chủng tộc và nghi lễ cũ đã bị phá đổ.

3. Giáo Huấn Rõ Ràng của Sứ Đồ Phao-lô:
Phao-lô, sứ đồ cho dân ngoại, đã nhiều lần nhấn mạnh sự tự do này:
- Rô-ma 14:14: “Tôi biết và tin quyết trong Đức Chúa Jêsus rằng chẳng có vật gì vốn là dơ dáy; chỉ có ai tưởng vật nào là dơ dáy, thì nó là dơ dáy cho người ấy mà thôi.”
- 1 Cô-rinh-tô 8:8: “Đồ ăn chẳng làm chúng ta đẹp lòng Đức Chúa Trời...”
- Cô-lô-se 2:16-17: “Chớ để cho ai đoán xét anh em về của ăn uống... ấy đều chỉ là bóng của các việc sẽ tới, còn hình thì ở trong Đấng Christ.” Phao-lô giải thích rằng các luật lệ về ăn uống, ngày lễ chỉ là “bóng” (σκιὰ - skia), còn “hình” (σῶμα - sōma, thực thể) là Đấng Christ. Chúa Giê-xu chính là sự thực hiện trọn vẹn và là chủ đích cuối cùng của mọi biểu tượng và nghi lễ Cựu Ước.

IV. Ứng Dụng Thực Tế Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Vậy, với sự tự do trong Đấng Christ, Cơ Đốc nhân nên áp dụng những hiểu biết này như thế nào trong đời sống hàng ngày?

1. Nguyên Tắc Căn Bản: Tự Do Cá Nhân và Trách Nhiệm Yêu Thương.
Tân Ước trao cho chúng ta sự tự do để ăn mọi loại thức ăn (sau khi đã cầu nguyện và cảm tạ - 1 Ti-mô-thê 4:4-5). Tuy nhiên, sự tự Do Cơ Đốc luôn đi kèm với trách nhiệm yêu thương. Phao-lô dạy trong Rô-ma 14 và 1 Cô-rinh-tô 8 về vấn đề “lương tâm yếu đuối.” Nếu việc tôi ăn một món nào đó (thí dụ thịt heo, hải sản) khiến một anh chị em trong Chúa có lương tâm non yếu hoặc hiểu biết chưa thấu đáo vấp phạm và đau đớn, thì tôi sẵn sàng từ bỏ quyền lợi của mình vì tình yêu thương đối với họ. “Vậy thì, chúng ta hãy tìm cách làm nên hòa thuận và làm gương sáng cho nhau.” (Rô-ma 14:19).

2. Giữ Vững Trọng Tâm: Sự Thánh Khiết Thuộc Linh.
Thay vì tập trung vào việc “ăn gì, không ăn gì” để được thánh, chúng ta được kêu gọi tập trung vào sự thánh khiết thật của tấm lòng và đời sống: “Ấy vậy, hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (1 Cô-rinh-tô 10:31). Sự thánh khiết ngày nay thể hiện qua việc “lánh sự ô uế của thần tượng” (2 Cô-rinh-tô 6:17), tức là tránh xa mọi điều thờ lạy, đam mê thay thế Chúa, và sống một đời sống yêu thương, công bình, khiêm nhường.

3. Tôn Trọng Văn Hóa và Lương Tâm.
Nếu bạn được mời đến nhà một tín hữu gốc Do Thái hay một người bạn có niềm tin kiêng cữ một số thức ăn vì lương tâm, hãy tôn trọng họ. Đừng dùng sự tự do của mình để chế nhạo hay ép buộc họ. Ngược lại, nếu bạn có lương tâm kiêng một món nào đó, đừng lên án người khác ăn (Rô-ma 14:3). Mỗi người phải “tin chắc ở trí khôn mình” (Rô-ma 14:5) trước mặt Chúa.

4. Nhận Biết Mục Đích Giáo Dục của Cựu Ước.
Việc nghiên cứu luật Kosher giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về bản tính thánh khiết của Đức Chúa Trời và sự cần thiết phải được biệt riêng cho Ngài. Nó cũng chỉ cho chúng ta thấy bóng hình của Đấng Christ – Ngài là “Chiên Con không tì vít” hoàn toàn tinh sạch, đã hi sinh để chúng ta được nên thánh trong Ngài. Luật pháp là “thầy giáo đưa chúng ta đến với Đấng Christ” (Ga-la-ti 3:24).

V. Kết Luận

Các luật ăn uống Kosher là một phần quan trọng trong di sản Kinh Thánh, dạy chúng ta về sự thánh khiết tuyệt đối của Đức Chúa Trời và địa vị được biệt riêng của dân sự Ngài. Tuy nhiên, dưới Giao Ước Mới, Chúa Giê-xu Christ đã làm trọn luật pháp (Ma-thi-ơ 5:17). Sự cứu rỗi và thánh khiết của chúng ta không đến từ việc tuân giữ các quy tắc về thức ăn, mà đến bởi ân điển qua đức tin nơi sự chết và sự sống lại của Chúa Cứu Thế Giê-xu.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được tự do để ăn mọi thứ với lòng biết ơn. Nhưng sự tự Do cao quý hơn cả là tự do để yêu thương, tự do để xây dựng, tự do để đặt lợi ích và sự vững mạnh thuộc linh của anh chị em mình lên trên sở thích cá nhân. Hãy sống một đời sống thánh khiết từ trong tâm linh, “vì vương quốc Đức Chúa Trời chẳng tại sự ăn uống, nhưng tại sự công bình, bình an, vui vẻ bởi Đức Thánh Linh vậy.” (Rô-ma 14:17).

Ước mong qua bài nghiên cứu này, mỗi chúng ta sẽ hiểu biết hơn về Lời Chúa, vững vàng trong ân điển, và sống cuộc đời biệt riêng cho Ngài bằng một tấm lòng yêu mến và vâng phục thật.