Ai là tác giả của sách Ê-phê-sô?

Trong hành trình nghiên cứu và đào sâu Lời Chúa, việc xác định tác giả của một sách trong Kinh Thánh không chỉ là một thao tác học thuật, mà còn là chìa khóa quan trọng để hiểu được bối cảnh, mục đích và thẩm quyền thiêng liêng của sứ điệp được truyền đạt. Sách Ê-phê-sô, một trong những bức thư làm nền tảng cho giáo lý về Hội Thánh và sự cao trọng của Đấng Christ, đã từ lâu được Hội Thánh phổ thông tin nhận là do chính Sứ đồ Phao-lô viết ra. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào các bằng chứng nội tại và bên ngoài, cùng với ý nghĩa thần học và ứng dụng thực tiễn từ chân lý này.

I. Bằng Chứng Trực Tiếp Từ Văn Bản: Lời Tự Nhận Của Tác Giả

Bằng chứng mạnh mẽ và rõ ràng nhất luôn đến từ chính văn bản. Ngay từ những dòng mở đầu, sách Ê-phê-sô đã giới thiệu tác giả một cách minh bạch:

"Phao-lô, theo ý muốn Đức Chúa Trời làm sứ đồ của Đức Chúa Jêsus Christ, gởi cho các thánh đồ ở thành Ê-phê-sô, là kẻ trung tín trong Đức Chúa Jêsus Christ." (Ê-phê-sô 1:1, Kinh Thánh Tiếng Việt 1925)

Danh xưng "Phao-lô" (Παῦλος, *Paulos* trong tiếng Hy Lạp) được nêu thẳng thắn. Điều này hoàn toàn phù hợp với phong cách của các thư tín khác được công nhận là của Phao-lô như Rô-ma, 1 & 2 Cô-rinh-tô, Ga-la-ti,... Trong toàn bộ bức thư, tác giả liên tục sử dụng ngôi thứ nhất số ít ("tôi", "ta") để chia sẻ những kinh nghiệm cá nhân, lời cầu nguyện và sự dạy dỗ.

Ví dụ, trong Ê-phê-sô 3:1-7, tác giả viết: "Ấy là vì cớ đó mà tôi, Phao-lô, vì anh em là người ngoại, làm kẻ tù của Đấng Christ Jêsus... Sự mầu nhiệm đó đã được bày tỏ cho tôi bởi lời tỏ ra... Tôi được trở nên kẻ giúp việc của Tin Lành đó..." Cách xưng hô và nội dung này nhất quán với hành trình và chức vụ được mô tả trong sách Công vụ Các Sứ đồ, nơi Phao-lô là "sứ đồ cho dân ngoại" (Công vụ 9:15, Rô-ma 11:13).

Hơn nữa, lời chào cuối thư cũng mang đậm dấu ấn cá nhân của Phao-lô: "Ấy là để anh em cũng biết việc tôi làm thể nào, thì Ti-chích, người anh em rất yêu và là kẻ giúp việc trung thành trong Chúa, sẽ báo cáo cho anh em hết cả." (Ê-phê-sô 6:21). Ti-chích cũng được nhắc đến trong các thư khác của Phao-lô (Cô-lô-se 4:7, 2 Ti-mô-thê 4:12, Tít 3:12), củng cố mạng lưới các nhân vật lịch sử xung quanh vị sứ đồ này.

II. Bằng Chứng Từ Truyền Thống Giáo Hội Sơ Khai

Ngay từ thế kỷ thứ hai, các giáo phụ Hội thánh đã nhất trí công nhận Phao-lô là tác giả của thư Ê-phê-sô. Các nhân chứng lịch sử quan trọng bao gồm:

• Polycarp (khoảng 69-155 SCN): Trong thư gửi cho người Phi-líp, ông đã trích dẫn Ê-phê-sô, ám chỉ đó là lời của "Phao-lô khả kính".
• Irenaeus (khoảng 130-202 SCN): Trong tác phẩm "Chống Lạc Giáo", ông trích dẫn Ê-phê-sô 5:30 và trực tiếp quy gán cho "Phao-lô trong thư gửi cho người Ê-phê-sô".
• Clement của Alexandria (khoảng 150-215 SCN) và Tertullian (khoảng 155-240 SCN): Cả hai đều xác nhận thư này là của Sứ đồ Phao-lô.
• Bản Muratorian (khoảng năm 170 SCN): Đây là danh mục sách Tân Ước sớm nhất còn tồn tại, đã liệt kê "thư gửi cho người Ê-phê-sô" vào số các thư của Phao-lô.

Sự nhất trí mạnh mẽ và sớm sủa này trong truyền thống giáo hội là một bằng chứng hùng hồn, cho thấy không có sự nghi ngờ nào về tác giả trong cộng đồng Cơ Đốc nhân đầu tiên, là những người sống gần với thời điểm bức thư được viết ra nhất.

III. Bằng Chứng Từ Sự Nhất Quán Về Thần Học và Văn Phong

Khi so sánh sách Ê-phê-sô với các thư tín khác của Phao-lô (được công nhận rộng rãi như Rô-ma, Ga-la-ti, Phi-líp), chúng ta thấy một sự nhất quán đáng kinh ngạc về các chủ đề thần học trọng tâm:

• Giáo lý về Sự Cứu Rỗi bởi Ân Điển qua Đức Tin: Đây là nét đặc trưng trong thần học của Phao-lô. "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời." (Ê-phê-sô 2:8). So sánh với Rô-ma 3:24, Ga-la-ti 2:16.
• Địa Vị Cao Nhất Của Đấng Christ: Chương 1 của Ê-phê-sô là một bản tán dương tuyệt vời về quyền tể trị của Đấng Christ trên muôn vật, tương đồng với Cô-lô-se 1:15-20 và Phi-líp 2:9-11.
• Giáo lý về Hội Thánh là Thân Thể của Đấng Christ: Khải tượng này được trình bày đầy đủ nhất trong Ê-phê-sô (4:15-16, 5:23) và cũng xuất hiện trong 1 Cô-rinh-tô 12:12-27 và Rô-ma 12:4-5.
• Văn phong và cấu trúc: Ê-phê-sô mang đặc điểm của lối viết "thư tín" Phao-lô: lời chào, lời tạ ơn và cầu nguyện, phần giáo lý dài, phần ứng dụng thực hành, và lời chào cá nhân cuối thư. Các câu văn dài, phức tạp đầy suy tư (như Ê-phê-sô 1:3-14 là một câu Hy Lạp dài) cũng là nét đặc trưng của Phao-lô.

IV. Giải Đáp Những Thắc Mắc và Nghi Vấn

Một số học giả phê bình hiện đại đặt nghi vấn dựa trên vài lý do, nhưng những lý do này đều có lời giải đáp thỏa đáng từ chính Kinh Thánh và bối cảnh lịch sử:

1. Vắng bóng những lời chào cá nhân: So với thư Rô-ma hay 1 Cô-rinh-tô, Ê-phê-sô có ít lời chào cá nhân hơn. Điều này có thể được giải thích bởi tính chất "thông tín" của bức thư. Nhiều học giả tin rằng Ê-phê-sô là một bức thư luân lưu, không chỉ dành riêng cho Hội thánh Ê-phê-sô mà còn cho các Hội thánh khác trong vùng Tiểu Á. Điều này phù hợp với việc một số bản thảu cổ không có cụm từ "ở thành Ê-phê-sô" trong câu 1:1. Dù vậy, mối liên hệ sâu sắc của Phao-lô với Hội thánh này (hầu việc Chúa tại đó khoảng 3 năm - Công vụ 20:31) vẫn hiển hiện qua giọng văn đầy yêu thương và mục tử.

2. Sự tương đồng với thư Cô-lô-se: Hai thư này có nhiều điểm chung về từ vựng và chủ đề. Điều này không chứng minh cho sự ngụy tạo, mà trái lại, củng cố cho giả thuyết rằng cả hai được viết trong cùng một thời kỳ (khi Phao-lô bị giam tại Rô-ma, khoảng năm 60-62 SCN), và đề cập đến những vấn đề tương tự mà các Hội thánh trong khu vực đang đối mặt. Mỗi thư vẫn có trọng tâm riêng: Cô-lô-se nhấn mạnh đến sự đầy đủ của Đấng Christ, còn Ê-phê-sô nhấn mạnh đến Hội Thánh là Thân Thể và Hiền Thê của Ngài.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn: Ý Nghĩa Của Việc Biết Tác Giả Cho Đời Sống Chúng Ta Ngày Nay

Việc xác định Phao-lô là tác giả không phải là một tranh luận khô khan, mà mang lại nền tảng vững chắc cho đức tin và sự vâng phục của chúng ta:

1. Xác Nhận Thẩm Quyền Thiêng Liêng của Sứ Điệp: Phao-lô không viết với tư cách một triết gia, mà là "sứ đồ của Đức Chúa Jêsus Christ" (Ê-phê-sô 1:1). Chức vụ sứ đồ (ἀπόστολος, *apostolos*) mang thẩm quyền đặc biệt từ chính Đấng Christ (Ma-thi-ơ 10:40, Ga-la-ti 1:1). Khi chúng ta đọc Ê-phê-sô, chúng ta đang lắng nghe lời dạy dỗ được Chúa Giê-xu ủy thác, có thẩm quyền để xây dựng Hội thánh và uốn nắn đời sống chúng ta.

2. Hiểu Đúng Bối Cảnh và Mục Đích: Biết tác giả giúp chúng ta hiểu sứ điệp xuất phát từ đâu. Phao-lô viết thư này khi đang bị giam cầm (Ê-phê-sô 3:1, 4:1, 6:20). Từ trong ngục tù, ông không viết về nỗi đau hay oán trách, mà viết về sự cao trọng vô hạn của Đấng Christ, về kế hoạch đời đời của Đức Chúa Trời, và về sự hiệp một của Hội Thánh. Điều này dạy chúng ta rằng hoàn cảnh không thể giới hạn được việc rao truyền lẽ thật và ngợi khen Chúa.

3. Sống Theo Hiểu Biết Về Hội Thánh: Vì tác giả là Phao-lô, người được Chúa trực tiếp kêu gọi để "bày tỏ" sự mầu nhiệm về Hội Thánh (Ê-phê-sô 3:3-6), nên những lời dạy về Hội Thánh trong sách này có tầm quan trọng đặc biệt. Chúng ta được kêu gọi sống xứng đáng với chức phận mà Chúa đã gọi (4:1), gìn giữ sự hiệp một của Thánh Linh (4:3), và góp phần xây dựng Thân Thể Đấng Christ (4:12, 16). Hiểu biết này thúc đẩy chúng ta tích cực dự phần, phục vụ và yêu thương trong Hội thánh địa phương.

4. Vững Lòng Trong Ân Điển: Chính Phao-lô, người từng là "kẻ bắt bớ Hội thánh" (1 Cô-rinh-tô 15:9), lại trở nên sứ đồ rao truyền ân điển mà ông đã kinh nghiệm. Khi ông viết: "Ân điển này được ban cho tôi, là kẻ hèn mọn hơn mọi thánh đồ, để rao truyền cho dân ngoại sự giàu có không dò được của Đấng Christ" (Ê-phê-sô 3:8), nó đem lại cho chúng ta niềm hy vọng tuyệt đối. Ân điển Chúa đủ mạnh để biến đổi người tội lỗi nhất và sử dụng họ cho vinh hiển Ngài. Điều này khích lệ mỗi chúng ta tiếp tục trông cậy vào ân điển, không vào công đức riêng.

Kết Luận

Qua việc khảo sát bằng chứng nội tại từ chính văn bản, sự chứng nhận của truyền thống giáo hội sơ khai, và sự nhất quán về thần học và văn phong, chúng ta có thể tin quyết rằng Sứ đồ Phao-lô chính là tác giả của sách Ê-phê-sô. Sự xác tín này không chỉ làm phong phú thêm sự hiểu biết học thuật của chúng ta, mà quan trọng hơn, nó đặt chúng ta vào vị trí của những người con đang lắng nghe lời dạy dỗ đầy thẩm quyền từ một đầy tớ trung tín của Đấng Christ.

Sách Ê-phê-sô, với những lẽ thật cao trọng về sự lựa chọn, sự cứu chuộc, sự hiệp một trong Thân Thể Đấng Christ và trận chiến thuộc linh, tiếp tục là nguồn lương thực thiêng liêng và kim chỉ nam cho Hội Thánh qua mọi thời đại. Ước mong mỗi chúng ta, khi đọc và nghiền ngẫm bức thư này, không chỉ biết thêm về tác giả loài người, mà càng ngày càng nhận biết sâu nhiệm hơn về Tác Giả tối cao của sự cứu rỗi – chính là Đức Chúa Trời, Đấng đã hành động qua những khí cụ như Sứ đồ Phao-lô để bày tỏ kế hoạch nhiệm mầu của Ngài trong Đức Chúa Jêsus Christ, Chúa chúng ta.