Sola Scriptura và Solo Scriptura khác nhau như thế nào?

Trong hành trình đức tin và nghiên cứu thần học Tin Lành, nguyên tắc Sola Scriptura (Duy Kinh Thánh) thường được nhắc đến như một trụ cột của Cải Chánh. Tuy nhiên, một cách hiểu sai lệch và đơn giản hóa nguyên tắc này đã dẫn đến sự xuất hiện của một khái niệm khác, thường bị nhầm lẫn: Solo Scriptura. Sự khác biệt giữa hai quan điểm này không chỉ là vấn đề học thuật mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống, sự hiệp nhất và sự trưởng thành của Hội Thánh. Bài nghiên cứu này sẽ phân tích, đối chiếu hai khái niệm dưới ánh sáng của Kinh Thánh, lịch sử Hội Thánh và thần học Cải Chánh chính thống.

Nguyên tắc Sola Scriptura được các nhà Cải Chánh như Martin Luther, John Calvin khởi xướng trong thế kỷ 16 như một lời kêu gọi trở về với thẩm quyền tối cao và đầy đủ của Kinh Thánh. Nó được nêu ra để đối lập với thẩm quyền tối thượng của Giáo hoàng và truyền thống giáo hội La Mã thời đó, vốn được đặt ngang hàng hoặc thậm chí cao hơn Kinh Thánh. Khẩu hiệu này đi cùng với các Sola khác: Sola Gratia (Duy Ân Điển), Sola Fide (Duy Đức Tin), Solus Christus (Duy Christ), và Soli Deo Gloria (Duy Vinh Hiển Cho Đức Chúa Trời).

Trong khi đó, Solo Scriptura (có thể tạm dịch là "Chỉ Một Mình Kinh Thánh" theo nghĩa biệt lập) là một hiện tượng hiện đại hơn, thường xuất phát từ chủ nghĩa cá nhân trong cách tiếp cận đức tin. Nó phủ nhận mọi vai trò của truyền thống, lý trí, và cộng đồng Hội Thánh trong việc giải nghĩa và áp dụng Kinh Thánh, đề cao sự giải nghĩa hoàn toàn cá nhân.

Nguyên tắc này khẳng định Kinh Thánh là tiêu chuẩn tối cao và đầy đủ (norma normans - tiêu chuẩn điều chỉnh mọi tiêu chuẩn) cho đức tin và sự thực hành Cơ Đốc. Nó không phủ nhận các nguồn khác như truyền thống, lý trí, kinh nghiệm hay sự dạy dỗ của Hội Thánh, nhưng đặt tất cả dưới sự phán xét và điều chỉnh của Kinh Thánh.

Căn nguyên Kinh Thánh:

• 2 Ti-mô-thê 3:16-17 (1925): "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành." Câu Kinh Thánh then chốt này xác nhận nguồn gốc thần thượng (theopneustos - θεόπνευστος, "Đức Chúa Trời thở ra") và sự đầy đủ của Kinh Thánh để trang bị cho tín đồ.
• Khải Huyền 22:18-19: Cảnh báo nghiêm khắc về việc thêm bớt Lời Đức Chúa Trời, gián tiếp khẳng định tính trọn vẹn của mặc khải.
• Công vụ 17:11: Người Bê-rê được khen ngợi vì "ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng." Họ dùng Kinh Thánh (Cựu Ước) làm tiêu chuẩn để kiểm chứng ngay cả lời giảng của sứ đồ Phao-lô.

Ứng dụng của Sola Scriptura: Các nhà Cải Chánh vẫn tôn trọng các giáo phụ và các tín điều của Hội Thánh đầu tiên (như Tín điều các Sứ đồ, Tín điều Nicene), nhưng xem chúng là những lời giải nghĩa đáng tin cậy chỉ khi nào chúng phù hợp với Kinh Thánh. Họ công nhận vai trò của Hội Thánh trong việc giảng dạy và giải nghĩa, nhưng Hội Thánh phải phục tùng Lời Chúa. Sola Scriptura công nhận sự cần thiết của sự dạy dỗ, truyền thống sốt sắng, và sự hiệp một trong đức tin dưới sự hướng dẫn của Kinh Thánh và Đức Thánh Linh.

Solo Scriptura là sự biến dạng của nguyên tắc Cải Chánh. Nó hiểu sai rằng Cơ Đốc nhân nên từ chối mọi sự dạy dỗ, truyền thống, tín điều, và sự khôn ngoan của Hội Thánh qua các thế hệ. Quan điểm này dẫn đến:

• Chủ nghĩa cá nhân cực đoan: Mỗi người tự mình là thẩm quyền giải nghĩa tối hậu. Điều này trái với nguyên tắc Kinh Thánh về Hội Thánh là thân thể Đấng Christ (1 Cô-rinh-tô 12).
• Phủ nhận lịch sử Hội Thánh: Xem 2000 năm lịch sử, tranh luận thần học, và các tín điều là không cần thiết hoặc thậm chí có hại.
• Nguy cơ của sự giải nghĩa tư riêng: 2 Phi-e-rơ 1:20 cảnh báo: "Trước hết, hãy biết rõ rằng chẳng có lời tiên tri nào trong Kinh Thánh lấy ý riêng giải nghĩa được." Từ "ý riêng" trong nguyên văn Hy Lạp là idias epiluseōs (ἰδίας ἐπιλύσεως), nhấn mạnh việc giải nghĩa một cách cô lập, tách rời khỏi sự soi dẫn của Đức Thánh Linh trong cộng đồng đức tin qua các thời đại.
• Gây chia rẽ: Vì mỗi người có "lẽ thật riêng," dẫn đến vô số giáo phái và sự phân rẽ dựa trên cách giải nghĩa cá nhân.

Để thấy rõ sự khác biệt, chúng ta xem xét cách Kinh Thánh nói về chính mình và về vai trò của Hội Thánh:

1. Thẩm quyền và Cộng Đồng:
Sola Scriptura đồng ý với Ê-phê-sô 4:11-15 rằng Đấng Christ ban cho Hội Thánh các sứ đồ, tiên tri, nhà truyền giáo, mục sư và giáo sư để trang bị các thánh đồ, cho đến chừng tất cả đều đạt đến "sự hiệp một của đức tin". Điều này đòi hỏi một cộng đồng được dạy dỗ, không phải những cá nhân biệt lập. Solo Scriptura thường bỏ qua món quà lãnh đạo này từ Chúa.

2. Truyền Thống Tốt và Truyền Thống Xấu:
Kinh Thánh phân biệt giữa "truyền thống của loài người" (Mác 7:8) và "những điều dạy dỗ" lành mạnh cần gìn giữ. 2 Tê-sa-lô-ni-ca 2:15 viết: "Vậy, hỡi anh em, hãy đứng vững, hãy giữ lấy những điều dạy dỗ mà anh em đã học, hoặc bởi lời nói, hoặc bởi thơ từ của chúng tôi." Sứ đồ Phao-lô truyền lại những lời dạy (truyền thống) bằng lời nói và thư tín. Sola Scriptura tôn trọng các truyền thống tông đồ (sau này được ghi chép lại trong Tân Ước), trong khi Solo Scriptura có khuynh hướng vứt bỏ mọi thứ gọi là "truyền thống."

3. Vai Trò của Đức Thánh Linh và Sự Hiệp Một:
Giăng 16:13 hứa Đức Thánh Linh sẽ dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật. Lời hứa này được ban cho các môn đồ (số nhiều) và cho Hội Thánh. Sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh thường diễn ra trong mối liên hệ với thân thể Đấng Christ, qua sự học hỏi, thảo luận và vâng phục Lời Chúa chung. Solo Scriptura thường quy sự dẫn dắt này thành một trải nghiệm hoàn toàn cá nhân và chủ quan.

Hiểu đúng nguyên tắc Sola Scriptura đem lại nền tảng vững chắc và thực tiễn cho đời sống đức tin:

1. Trong Việc Cá Nhân Đọc và Nghiên Cứu Kinh Thánh:
- Ưu tiên Kinh Thánh: Luôn bắt đầu và kết thúc mọi suy ngẫm thần học bằng Kinh Thánh. Hãy như người Bê-rê, dùng Kinh Thánh làm thước đo.
- Khiêm nhường học hỏi: Sử dụng các công cụ giải kinh, sách chú giải từ những học giả tin kính, và tìm hiểu cách Hội Thánh qua các thế hệ đã hiểu một phân đoạn. Điều này không thay thế sự nghiên cứu cá nhân, nhưng giúp tránh những sai lầm trong quá khứ.
- Cầu nguyện và tìm kiếm Đức Thánh Linh: Nhận biết rằng chính Đức Thánh Linh, Đấng soi dẫn Kinh Thánh, mới mở mắt chúng ta để hiểu Lời Ngài (Thi-thiên 119:18).

2. Trong Đời Sống Hội Thánh Địa Phương:
- Lời giảng phải dựa trên Kinh Thánh: Khuyến khích và đòi hỏi mọi sự dạy dỗ trong Hội Thánh phải xuất phát và quy phục Kinh Thánh.
- Xây dựng trong sự hiệp một: Khi có bất đồng về giáo lý, hãy cùng nhau quay về Kinh Thánh một cách tôn trọng, lắng nghe sự dạy dỗ của các tín hữu trưởng thành và khôn ngoan, tham khảo sự hiểu biết chung của Hội Thánh phổ thông.
- Tôn trọng các tín điều lịch sử: Các tín điều như Tín điều các Sứ đồ không phải là Lời Đức Chúa Trời thêm vào, nhưng là bản tóm tắt trung tín về những gì Kinh Thánh dạy. Chúng là hàng rào bảo vệ chống lại các tà giáo.

3. Trong Thế Giới Đa Nguyên và Tương Đối:
- Sola Scriptura cho chúng ta một tiêu chuẩn khách quan, bất biến để đánh giá mọi triết lý, xu hướng văn hóa và lời tuyên bố tâm linh. Chúng ta không bị cuốn theo mọi làn sóng giáo lý (Ê-phê-sô 4:14).
- Nó cung cấp nền tảng cho sự tự do tín ngưỡng thật sự: Tự do khỏi sự áp đặt của thẩm quyền con người lên lương tâm, vì lương tâm chỉ bị ràng buộc bởi Lời Đức Chúa Trời.

Sola Scriptura và Solo Scriptura khác nhau một trời một vực. Một bên đặt Kinh Thánh lên trên mọi thẩm quyền khác nhưng vẫn tôn trọng vai trò của Hội Thánh, lý trí được Chúa chuộc, và truyền thống tông đồ trong việc giải nghĩa. Bên kia cô lập cá nhân tín đồ với kho báu khôn ngoan của thân thể Đấng Christ, dẫn đến sự kiêu ngạo thuộc linh và chia rẽ.

Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta được kêu gọi sống theo nguyên tắc Sola Scriptura chân chính. Hãy yêu mến, nghiên cứu, và vâng phục Kinh Thánh như Lời duy nhất, đầy đủ, và không sai lầm của Đức Chúa Trời. Đồng thời, hãy khiêm tốn gắn bó với Hội Thánh phổ thông—những người đã, đang và sẽ cùng chúng ta đi trên con đường đức tin, dưới sự dẫn dắt của cùng một Đức Thánh Linh, hướng về cùng một Chúa Giê-xu Christ, là Lời sống của Đức Chúa Trời (Giăng 1:1).

"Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi." (Thi-thiên 119:105). Ngọn đèn ấy phải được mang ra soi sáng trong cộng đồng của những người cùng đi, để tất cả chúng ta không lạc lối.