Tác Giả Của Sách Thi Thiên
Trong toàn bộ kho tàng văn chương thánh của Kinh Thánh, có lẽ không sách nào mang tính cá nhân, đa dạng, và gần gũi với trải nghiệm con người như sách Thi Thiên. Đây là cuốn sách dài nhất trong Kinh Thánh, một tuyển tập 150 bài thơ, bài ca, và lời cầu nguyện được viết ra trải dài nhiều thế kỷ. Câu hỏi "Ai đã viết sách Thi Thiên?" không có một câu trả lời đơn giản, bởi đây là tác phẩm của nhiều tác giả, dưới sự cảm thúc của Đức Thánh Linh, phản ánh muôn mặt đời sống tâm linh của dân sự Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá danh tính các tác giả được Kinh Thánh ghi nhận, bối cảnh sáng tác, và ý nghĩa thiêng liêng sâu sắc của bộ sách quý giá này.
Trong tiếng Hê-bơ-rơ, sách này được gọi là "Tehillīm" (תְּהִלִּים), có nghĩa là "Những Bài Ca Ngợi Khen". Từng bài hát riêng lẻ thường được gọi là "mizmōr" (מִזְמוֹר), tức là "bài thơ được hát với nhạc đệm". Điều này cho thấy ngay từ đầu, Thi Thiên được định hình là lời cầu nguyện được ngâm lên, được hát lên trong sự thờ phượng cá nhân và cộng đồng. Nó không phải là một luận văn thần học khô khan, mà là tiếng lòng của con người hướng về Đức Chúa Trời hằng sống, trải dài từ những đỉnh cao của sự vui mừng, cảm tạ đến những vực sâu của nỗi sợ hãi, tuyệt vọng, ăn năn và kêu cầu.
Khi nói đến tác giả Thi Thiên, hình ảnh đầu tiên và nổi bật nhất chính là Vua Đa-vít. Có đến 73 bài Thi Thiên được ghi trực tiếp tên ông trong phần tựa đề ("Thi Thiên của Đa-vít"). Không chỉ vậy, Kinh Thánh Tân Ước còn xác nhận Đa-vít là tác giả của nhiều Thi Thiên nữa (ví dụ: Công vụ 4:25 liên hệ Thi Thiên 2 với Đa-vít; Hê-bơ-rơ 4:7 trích dẫn Thi Thiên 95 là lời của Đa-vít).
Đa-vít không chỉ là một vị vua, một chiến sĩ; trước hết ông là "người theo lòng Đức Chúa Trời" (Công vụ 13:22). Tấm lòng nhạy cảm với Đức Chúa Trời và cuộc đời đầy biến động của ông chính là mảnh đất màu mỡ cho những bài Thi Thiên ra đời. Từ thuở thiếu niên chăn chiên nơi đồng vắng Bết-lê-hem (Thi Thiên 8, 19, 23 có lẽ được hình thành từ bối cảnh này), đến những năm tháng chạy trốn vua Sau-lơ trong hoang mạc (Thi Thiên 18, 57, 63), cho đến những thất bại đau đớn về đạo đức (Thi Thiên 32, 51) và những cuộc nổi loạn trong chính gia đình mình (Thi Thiên 3, 41), tất cả đều trở thành nguyên liệu cho những lời cầu nguyện chân thành dâng lên Đức Giê-hô-va.
Tham khảo Kinh Thánh: Chính Đa-vít được mô tả là người có tài đàn hạc và được Thánh Linh cảm động (1 Sa-mu-ên 16:23). Lời cuối cùng của Đa-vít cũng xác nhận: "Đức Giê-hô-va đã phán cùng ta, Ngài phán như vầy: ... Linh của Đức Giê-hô-va đã cậy miệng ta mà phán, Và lời của Ngài ở nơi lưỡi miệng ta" (2 Sa-mu-ên 23:1-2). Điều này cho thấy thi ca của ông không chỉ là cảm xúc cá nhân, mà còn mang lấy thẩm quyền của lời Đức Chúa Trời phán qua ông.
Mặc dù Đa-vít là tác giả chính, Thi Thiên là một tuyển tập cộng đồng. Các tựa đề ghi nhận những tác giả sau:
1. A-sáp và Con Cháu Ông (12 bài): A-sáp là trưởng ban ca nhạc dưới thời Đa-vít (1 Sử ký 16:4-5). Các Thi Thiên của A-sáp (như 50, 73-83) thường mang tính tiên tri và lịch sử mạnh mẽ, nhấn mạnh đến sự phán xét của Đức Chúa Trời và kêu gọi dân sự nhớ lại các công việc quyền năng của Ngài trong lịch sử.
2. Con Cháu Cô-rê (11 bài): Đây là một gia tộc người Lê-vi được giao nhiệm vụ canh giữ cửa đền tạm và sau này là giúp việc trong đền thờ (1 Sử ký 9:19). Các Thi Thiên của họ (như 42-49, 84-85, 87-88) thường thể hiện lòng khao khát được ở trong đền thờ Đức Chúa Trời và sự vui mừng trong sự thờ phượng cộng đồng.
3. Sa-lô-môn (2 bài): Hai Thi Thiên (72 và 127) được gán cho vua Sa-lô-môn, người nổi tiếng về sự khôn ngoan. Thi Thiên 72 cầu nguyện cho sự cai trị công bình của vua, có lẽ phản ánh ước nguyện của Đa-vít cho con trai mình, và cũng hướng đến Vua công bình tối hậu là Đấng Mê-si.
4. Môi-se (1 bài): Thi Thiên 90 được ghi là "Lời cầu nguyện của Môi-se, người của Đức Chúa Trời." Đây là bài Thi Thiên cổ xưa nhất, phản chiếu sự vĩnh hằng của Đức Chúa Trời và sự phù du của kiếp người, có lẽ được viết trong những năm tháng lưu lạc nơi đồng vắng.
5. Ê-than (1 bài): Thi Thiên 89 được gán cho Ê-than, người được biết đến là người khôn ngoan dưới thời Sa-lô-môn (1 Các Vua 4:31). Bài này tập trung vào giao ước vững chắc của Đức Chúa Trời với dòng dõi Đa-vít.
Gần một phần ba số Thi Thiên (khoảng 50 bài) không ghi rõ tác giả. Trong số này có những bài nổi tiếng như Thi Thiên 1, 2, 10, 33, 111, 112. Sự "vô danh" này không làm giảm đi giá trị thiêng liêng, trái lại, nó cho phép mọi con dân Chúa cảm nhận đó là tiếng lòng của chính mình. Việc không ghi tên cũng nhấn mạnh rằng tác giả tối thượng là chính Đức Thánh Linh, Đấng đã cảm động các trước giả (2 Phi-e-rơ 1:21).
Câu hỏi đặt ra là ai đã tập hợp những bài ca riêng lẻ này thành một sách? Truyền thống Do Thái và Cơ Đốc đều tin rằng có một quá trình biên tập linh cảm. Rất có thể chính Đa-vít đã bắt đầu thu thập các bài ca (xem 2 Sa-mu-ên 23:1). Công việc này sau đó được tiếp nối bởi các vị vua kế vị (như Sa-lô-môn, Giô-sa-phát, Ê-xê-chia) và các thầy tế lễ, người Lê-vi. Chẳng hạn, 2 Sử ký 29:30 ghi rằng vua Ê-xê-chia đã truyền cho người Lê-vi hát "bài khen của Đa-vít và của A-sáp". Đến thời kỳ hồi hương từ chốn lưu đày Ba-by-lôn, tuyển tập này gần như đã được định hình hoàn chỉnh. Chúa Giê-xu và các sứ đồ thường xuyên trích dẫn "Thi Thiên" như một sách đã được công nhận (Lu-ca 20:42, Công vụ 1:20).
Sách Thi Thiên không chỉ là một đối tượng nghiên cứu, mà là một kho báu để chúng ta sống và lớn lên trong đức tin. Dưới đây là vài ứng dụng thiết thực:
1. Lời Cầu Nguyện Mẫu Mẫu: Thi Thiên dạy chúng ta cách cầu nguyện chân thật. Chúng ta học được rằng có thể mang mọi cảm xúc—vui, buồn, giận, sợ, nghi ngờ—đến trước mặt Chúa. Hãy dùng Thi Thiên làm lời cầu nguyện của chính mình. Khi vui mừng, đọc Thi Thiên 103, 146. Khi sợ hãi, cầu nguyện bằng Thi Thiên 23, 27, 91. Khi ăn năn, thốt lên lời của Thi Thiên 51.
2. Trường Dạy Về Đức Chúa Trời Hằng Sống: Thi Thiên là một cuốn giáo khoa thần học sống động. Nó dạy chúng ta về các thuộc tính của Đức Chúa Trời: Ngài là Đấng Tạo Hóa (Thi Thiên 8, 19), Vua (Thi Thiên 47, 93), Quan Xét (Thi Thiên 50, 75), Nơi Nương Náu (Thi Thiên 46, 62), và là Đấng Chăn Chiên (Thi Thiên 23). Việc suy ngẫm Thi Thiên sẽ củng cố hình ảnh của chúng ta về Chúa.
3. Gương Mẫu Về Sự Thờ Phượng Toàn Diện: Thờ phượng không chỉ là hát những bài ca vui tươi. Thờ phượng đích thực bao gồm sự thú tội (Thi Thiên 32), lòng biết ơn (Thi Thiên 100), sự phó dâng (Thi Thiên 37), và cả sự kêu than trong đau khổ (Thi Thiên 22). Thi Thiên mở rộng tầm nhìn của chúng ta về sự thờ phượng cá nhân và cộng đồng.
4. Lời Tiên Tri Về Đấng Mê-si: Tân Ước trích dẫn Thi Thiên nhiều hơn bất kỳ sách Cựu Ước nào khác để chứng minh về Chúa Giê-xu Christ. Ngài là Vua con của Thi Thiên 2, là Con Người của Thi Thiên 8, là Đấng chịu khổ của Thi Thiên 22, là Đấng Chăn Chiên của Thi Thiên 23, là Đấng sống lại của Thi Thiên 16, và là Thầy Tế Lễ đời đời của Thi Thiên 110. Đọc Thi Thiên với đôi mắt hướng về Chúa Giê-xu sẽ mở ra tầng ý nghĩa phong phú và thỏa lạc nhất.
Tóm lại, sách Thi Thiên là tác phẩm của nhiều tác giả—từ Môi-se, Đa-vít, A-sáp, cho đến những tác giả vô danh—nhưng tất cả đều được Đức Thánh Linh cảm thúc, được biên tập dưới sự hướng dẫn thiêng liêng để trở thành lời cầu nguyện và bài ca chung cho dân sự Đức Chúa Trời. Nó cho chúng ta thấy rằng đức tin không phải là sự phủ nhận cảm xúc, mà là sự dâng mọi cảm xúc ấy lên cho Đấng Tạo Hóa và Cứu Chúa của chúng ta. Dù bạn là ai, đang ở hoàn cảnh nào, trong Thi Thiên bạn đều có thể tìm thấy tiếng vọng của lòng mình và trên hết, tìm thấy Đức Chúa Trời là Đấng lắng nghe, thấu hiểu và đáp lời. Hãy để sách Thi Thiên trở thành người bạn đồng hành thiêng liêng, dạy bạn biết cầu nguyện, biết thờ phượng, và biết hy vọng nơi Đấng Christ, là trung tâm của mọi lời tiên tri và ca ngợi.