Những Bí Ẩn Của Vương Quốc Thiên Đàng Trong Ma-thi-ơ 13:11
Trong hành trình chức vụ công khai của Chúa Giê-xu, Ma-thi-ơ 13 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong phương pháp giảng dạy của Ngài. Từ chương này trở đi, Chúa bắt đầu sử dụng rộng rãi các ẩn dụ (parables) để bày tỏ những lẽ thật sâu nhiệm về Vương Quốc Thiên Đàng. Đỉnh điểm của sự thay đổi này nằm ở câu 11, khi Chúa Giê-xu trả lời các môn đồ rằng: “Bởi vì đã ban cho các ngươi được biết sự mầu nhiệm của nước thiên đàng, song về phần họ, thì không ban cho biết đâu” (Ma-thi-ơ 13:11, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Cụm từ “sự mầu nhiệm” (τὰ μυστήρια – *ta mystēria* trong tiếng Hy Lạp) mở ra một chân trời thần học phong phú, mời gọi chúng ta đi sâu khám phá những bí ẩn đã được Đấng Christ mặc khải.
Trong ngữ cảnh Kinh Thánh, “mầu nhiệm” (μυστήριον – *mystērion*) không phải là một điều huyền bí khó hiểu hay một câu đố không thể giải, mà là một lẽ thật thần học vốn được giấu kín từ trước vô cùng, nhưng nay đã được Đức Chúa Trời tự ý mặc khải và bày tỏ cho những người được Ngài chọn. Sự mặc khải này không đến từ sự khôn ngoan hay nỗ lực tra cứu của con người, mà hoàn toàn là một ân điển của Đức Chúa Trời. Điều này tương phản rõ rệt với việc Chúa dùng ẩn dụ cho đám đông, không phải để che giấu sự thật một cách độc ác, mà để ứng nghiệm lời tiên tri (Ma-thi-ơ 13:14-15) và để phân định giữa những tấm lòng thực sự tìm kiếm Đức Chúa Trời với những kẻ chỉ nghe cách hờ hững.
Để hiểu trọn vẹn ý nghĩa, chúng ta cần đặt Ma-thi-ơ 13:11 trong toàn bộ dòng chảy của Kinh Thánh. Khái niệm “mầu nhiệm” trong Tân Ước mang một ý nghĩa đặc biệt, thường chỉ về kế hoạch cứu rỗi vĩ đại của Đức Chúa Trời được bày tỏ trọn vẹn trong Đấng Christ. Sứ đồ Phao-lô, người được Chúa giao phó sứ mạng rao truyền mầu nhiệm này, đã giải thích rõ trong Ê-phê-sô 3:4-6:
“Anh em đọc mà biết được sự hiểu biết của tôi về lẽ mầu nhiệm của Đấng Christ, là lẽ mầu nhiệm trong các đời khác, chưa từng bày tỏ cho con trai loài người, mà hiện nay đã được Đức Thánh Linh tỏ ra cho các sứ đồ và các đấng tiên tri thánh của Ngài; tức là sự đó, trong các dân ngoại, người ta cũng được đồng kế tự, đồng một thân, và đồng có phần trong lời hứa đã nhờ Tin Lành mà được, trong Đức Chúa Jêsus Christ.”
Như vậy, “mầu nhiệm” chính của Vương Quốc Thiên Đàng, được bày tỏ qua các ẩn dụ trong Ma-thi-ơ 13, là sự biểu lộ bản chất, sự tăng trưởng, giá trị tối thượng và sự phân rẽ cuối cùng của Vương Quốc ấy ngay trong thế giới hiện tại. Nó không đến với sức mạnh hùng hổ và sự vinh hiển tráng lệ ngay lập tức như người Do Thái thời đó kỳ vọng về một Đấng Mết-si-a chính trị, mà đến cách khiêm nhường, âm thầm, và thường bị thế gian chống đối hoặc lãng quên.
Chúa Giê-xu đã dùng bảy ẩn dụ trong Ma-thi-ơ 13 để giải thích các khía cạnh khác nhau của “các sự mầu nhiệm về nước thiên đàng” (câu 11). Mỗi ẩn dụ là một viên ngọc quý, hé mở một phần của bí ẩn vĩ đại.
1. Ẩn dụ Người Gieo Giống (Ma-thi-ơ 13:3-9, 18-23): Bí ẩn đầu tiên là về sự đáp ứng khác nhau của tấm lòng con người đối với Lời Đức Chúa Trời. Hạt giống là “đạo của nước thiên đàng” (câu 19), hay Lời của Đức Chúa Trời. Sự mầu nhiệm nằm ở chỗ: cùng một Lời quyền năng, nhưng kết quả lại tùy thuộc vào tình trạng của “đất” – tức tấm lòng người nghe. Điều này nhấn mạnh trách nhiệm cá nhân trong việc chuẩn bị tấm lòng và sự cần thiết của một đức tin chân thật, bền đỗ.
2. Ẩn dụ Cỏ Lùng (Ma-thi-ơ 13:24-30, 36-43): Bí ẩn thứ hai là về sự tồn tại song song của người lành và kẻ dữ trong thế gian cho đến ngày tận thế. Vương Quốc Thiên Đàng không phải là một cộng đồng tinh tuyền ngay lập tức trên đất. Kẻ thù (ma quỷ) gieo cỏ lùng (con cái ma quỷ) giữa lúa mì (con cái nước thiên đàng). Sự mầu nhiệm là sự nhẫn nại của Đức Chúa Trời, Ngài không nhổ cỏ lùng ngay để bảo toàn lúa mì, nhưng sẽ có một sự phân xử cuối cùng tuyệt đối công bình. Điều này dạy chúng ta về sự kiên nhẫn của Đức Chúa Trời và sự khôn ngoan khi không vội vàng phán xét.
3. & 4. Ẩn dụ Hạt Cải và Men (Ma-thi-ơ 13:31-33): Hai ẩn dụ này bày tỏ bí ẩn về sự tăng trưởng bề trong và ảnh hưởng lan tỏa của Vương Quốc. Từ một khởi đầu nhỏ bé, không đáng kể (một hạt cải nhỏ nhất, một chút men), Vương Quốc ấy sẽ phát triển vĩ đại (thành cây lớn) và biến đổi toàn bộ khối bột (cả thế gian). Sự mở mang này không phải lúc nào cũng hữu hình hay vinh hiển, nhưng có sức mạnh biến đổi âm thầm và vĩ đại.
5. & 6. Ẩn dụ Kho Báu Giấu Trong Ruộng và Ngọc Quý (Ma-thi-ơ 13:44-46): Đây là những bí ẩn về giá trị tối thượng và sự đáp ứng triệt để của con người dành cho Vương Quốc. Vương Quốc Thiên Đàng có giá trị vượt trội hơn mọi thứ (như kho báu, viên ngọc châu). Người khám phá ra nó, với lòng vui mừng, sẵn sàng từ bỏ mọi sự (bán hết gia tài) để sở hữu. Điều này nói lên đức tin chân chính đòi hỏi một sự đầu tư toàn bộ, một sự lựa chọn dứt khoát.
7. Ẩn dụ Lưới (Ma-thi-ơ 13:47-50): Bí ẩn cuối cùng nhấn mạnh lại sự phán xét cuối cùng. Giống như lưới bắt đủ mọi thứ cá, Vương Quốc Thiên Đàng trên đất thu hút đủ mọi hạng người. Tuy nhiên, sẽ có một sự phân rẽ cuối cùng dựa trên thực chất của mỗi người (“cá tốt” và “cá xấu”). Điều này cảnh báo về sự giả hình và xác quyết về sự công bình tối hậu của Đức Chúa Trời.
Để hiểu sâu hơn, chúng ta cần nhìn vào từ ngữ gốc:
- Μυστήριον (Mystērion): Trong văn hóa Hy Lạp, từ này liên quan đến các nghi lễ bí mật. Nhưng trong Tân Ước, nó mang ý nghĩa thần học đặc biệt: “Điều bí mật đã được mặc khải.” Nó nhấn mạnh rằng sự hiểu biết này đến từ ơn khải thị (revelation), không phải từ suy luận. Động từ đi kèm thường là “được ban cho” (Ma-thi-ơ 13:11) hoặc “được tỏ ra” (Rô-ma 16:25).
- Βασιλεία τῶν οὐρανῶν (Basileia tōn ouranōn): Cụm từ “Vương Quốc Thiên Đàng” (chỉ có trong Ma-thi-ơ, do tác giả tôn trọng cách gọi của người Do Thái, tránh nhắc trực tiếp đến danh Đức Chúa Trời) không chỉ nói về một nơi chốn (thiên đàng), mà trước hết nói về quyền trị vì, sự cai quản, và chủ quyền của Đức Chúa Trời được thể hiện. Nó bao hàm cả hiện tại (Vương Quốc đã đến trong Đấng Christ) và tương lai (Vương Quốc vinh hiển trọn vẹn).
Như vậy, “các sự mầu nhiệm của nước thiên đàng” là những lẽ thật sâu nhiệm về cách thức, nguyên tắc, bản chất và sự thể hiện của quyền tối thượng của Đức Chúa Trời trên đất, được Đấng Christ mặc khải cho những người có lòng tin.
Hiểu biết về những bí ẩn này không phải chỉ để thỏa mãn trí óc, mà để biến đổi đời sống và sự phục vụ.
1. Với Cá Nhân: Chuẩn Bị Tấm Lòng Là “Đất Tốt”: Mỗi chúng ta cần thường xuyên xét lòng mình trước mặt Chúa. Hãy cầu xin Ngài cất đi những “viên đá” của sự cứng lòng, những “bụi gai” của sự lo lắng đời này và sự mê đắm của cải (Ma-thi-ơ 13:22). Hãy chủ động, siêng năng nghe và giữ lấy Lời Chúa với một tấm lòng ngay thẳng và thiện hảo (Lu-ca 8:15).
2. Trong Hội Thánh: Sống Với Sự Nhẫn Nại Và Khôn Ngoan: Ẩn dụ cỏ lùng dạy chúng ta không nên sốt sắng quá mức trong việc “làm sạch” Hội Thánh bằng sự phán xét con người. Hãy nhẫn nại với nhau, tin cậy vào sự phán xét cuối cùng của Đức Chúa Trời, đồng thời cảnh giác với những giáo lý sai lạc. Sự tăng trưởng của Hội Thánh có thể âm thầm như men trong bột, vì vậy đừng nản lòng khi thấy kết quả chậm trễ.
3. Trong Sự Thờ Phượng Và Cam Kết: Đánh Giá Lại Các Giá Trị: Hãy tự hỏi: Tôi có thực sự xem Vương Quốc Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài là “kho báu” và “viên ngọc quý” nhất không? (Ma-thi-ơ 6:33). Sự cam kết của tôi có triệt để không? Điều này thách thức chúng ta trong việc sắp xếp thời gian, tài chính, ưu tiên và cả sự nghiệp đời này.
4. Trong Chứng Đạo: Hiểu Bản Chất Công Việc: Công việc gieo giống Lời Chúa sẽ gặp nhiều loại đất khác nhau. Chúng ta không chịu trách nhiệm cho sự nảy mầm (đó là công việc của Đức Thánh Linh), mà là trung tín trong việc gieo giống khắp nơi. Đừng thất vọng vì có người từ chối, nhưng hãy vui mừng khi tìm thấy những “mảnh đất tốt”.
Những bí ẩn của Vương Quốc Thiên Đàng trong Ma-thi-ơ 13:11 cuối cùng dẫn chúng ta về với ân điển tuyệt vời của Đức Chúa Trời. Chúng ta được biết những điều này không phải vì chúng ta khôn ngoan hơn, mà vì Chúa Giê-xu đã “ban cho”. Như Ngài đã phán với Phi-e-rơ: “Chẳng phải thịt và huyết tỏ cho ngươi điều đó đâu, bèn là Cha ta ở trên trời vậy” (Ma-thi-ơ 16:17).
Sự mặc khải này đặt chúng ta vào một địa vị đặc ân nhưng cũng đầy trách nhiệm. “Vì ai đã được ban cho thì sẽ được cho thêm, để được dư dật; nhưng kẻ nào không có, thì lại cất luôn điều mình đã có nữa” (Ma-thi-ơ 13:12). Vì vậy, hãy trân quý, đào sâu, sống và rao truyền những lẽ thật mầu nhiệm mà chúng ta đã lãnh nhận. Hãy sống như những công dân của một Vương Quốc vừa hiện tại vừa tương lai, một Vương Quốc khởi đầu nhỏ bé nhưng kết thúc vinh quang, một Vương Quốc đòi hỏi tất cả nhưng cũng ban cho tất cả – sự sống đời đời trong Đấng Christ, Vua của muôn vua.
Ước mong mỗi chúng ta, giống như các môn đồ ngày xưa, có thể đến gần Chúa Giê-xu và thưa rằng: “Xin Chúa giải nghĩa lời ẩn dụ ấy cho chúng tôi” (Ma-thi-ơ 13:36). Và Ngài, là Đấng mở linh hồn và trí óc để hiểu Kinh Thánh (Lu-ca 24:45), sẽ tiếp tục bày tỏ cho chúng ta những sự mầu nhiệm về tình yêu và quyền tối thượng của Ngài.