Vai trò của Sa-mu-ên với tư cách là nhà tiên tri trong câu chuyện Sau-lơ?

Trong lịch sử Y-sơ-ra-ên, Sa-mu-ên giữ một vị trí then chốt trong giai đoạn chuyển tiếp từ thời kỳ các quan xét sang chế độ quân chủ. Với tư cách là nhà tiên tri cuối cùng của thời kỳ này, Sa-mu-ên đóng vai trò trung gian giữa Đức Chúa Trời và dân sự, đặc biệt trong việc tuyển chọn và hướng dẫn vị vua đầu tiên của Y-sơ-ra-ên – Sau-lơ. Câu chuyện về Sau-lơ và Sa-mu-ên cho chúng ta thấy rõ nét chức năng của một nhà tiên tri: người truyền đạt lời Đức Chúa Trời, người xức dầu, người quở trách và người hướng dẫn thuộc linh. Bài viết này sẽ khám phá sâu vai trò tiên tri của Sa-mu-ên trong các sự kiện liên quan đến Sau-lơ, dựa trên Kinh Thánh 1 Sa-mu-ên và các bản văn liên quan, cùng với những ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc ngày nay.

Trước khi đi vào tương tác với Sau-lơ, cần hiểu rõ về chức vụ của Sa-mu-ên. Tên ông trong tiếng Hê-bơ-rơ là “Šemū'ēl” (שְׁמוּאֵל), có thể mang nghĩa “danh của Đức Chúa Trời” hoặc “Đức Chúa Trời đã nghe”. Sa-mu-ên được biệt riêng từ trong bụng mẹ (1 Sa-mu-ên 1:11) và lớn lên dưới sự dạy dỗ của thầy tế lễ Hê-li. Sau khi Hê-li qua đời, Sa-mu-ên trở thành quan xét và nhà tiên tri cho cả Y-sơ-ra-ên (1 Sa-mu-ên 3:20; 7:15). Ông là người được Đức Giê-hô-va trực tiếp phán dạy và ông trung thành truyền lại cho dân sự. Sự kết hợp của ba chức vụ: thầy tế lễ (vì dòng dõi Lê-vi, nhưng không phải dòng A-rôn), quan xét và nhà tiên tri khiến Sa-mu-ên trở thành lãnh đạo tối cao của dân Y-sơ-ra-ên lúc bấy giờ.

Câu chuyện bắt đầu khi dân Y-sơ-ra-ên đòi hỏi một vị vua để “như các dân tộc khác” (1 Sa-mu-ên 8:5). Đức Chúa Trời bảo Sa-mu-ên nghe theo tiếng dân nhưng cảnh báo họ về hậu quả của việc có vua (1 Sa-mu-ên 8:7-18). Tuy nhiên, dân sự vẫn khăng khăng. Đức Chúa Trời chọn Sau-lơ, con trai của Kích, người Bên-gia-min, và bày tỏ điều đó cho Sa-mu-ên (1 Sa-mu-ên 9:15-17). Ở đây, Sa-mu-ên thực hiện chức năng tiên tri: nhận được mặc khải từ Đức Chúa Trời và thi hành mệnh lệnh.

Trong 1 Sa-mu-ên 9:27 – 10:1, Sa-mu-ên nói riêng với Sau-lơ và xức dầu cho ông, báo trước rằng Sau-lơ sẽ cai trị dân Y-sơ-ra-ên và “sẽ giải cứu họ khỏi tay kẻ thù nghịch chung quanh”. Việc xức dầu là một nghi lễ thiêng liêng, biểu tượng cho việc Đức Thánh Linh ngự trên người được xức dầu (1 Sa-mu-ên 10:6,9). Sa-mu-ên, với thẩm quyền của một nhà tiên tri, công bố ý chỉ của Đức Chúa Trời về sự lựa chọn Sau-lơ. Điều này cho thấy Sa-mu-ên là phương tiện qua đó Đức Chúa Trời thiết lập vương quyền.

Ngoài ra, Sa-mu-ên cũng đưa ra những dấu hiệu để xác nhận lời tiên tri (1 Sa-mu-ên 10:2-7). Ông không chỉ nói mà còn bảo đảm cho Sau-lơ biết rằng lời ông là thật. Sau đó, Sa-mu-ên triệu tập dân chúng tại Mích-ba và qua lễ bắt thăm, Sau-lơ được chỉ định là vua (1 Sa-mu-ên 10:17-24). Mặc dù Sa-mu-ên không hài lòng với yêu cầu của dân, ông vâng phục Đức Chúa Trời và thực hiện trách nhiệm tiên tri một cách trung thực.

Sau khi Sau-lơ được tôn làm vua, Sa-mu-ên trình diện mình trước dân Y-sơ-ra-ên và đọc một bài diễn văn quan trọng trong 1 Sa-mu-ên 12. Ông nhắc lại lịch sử Y-sơ-ra-ên, sự bội nghịch của họ, và lòng nhân từ của Đức Chúa Trời. Ông khẳng định rằng mình đã lãnh đạo họ trong sự ngay thẳng và không tham nhũng. Rồi ông cảnh cáo cả vua lẫn dân: “Nếu các ngươi kính sợ Đức Giê-hô-va, hầu việc Ngài, vâng theo tiếng phán của Ngài, chẳng bội nghịch lịnh của Đức Giê-hô-va, và nếu các ngươi và vua các ngươi cứ theo Đức Giê-hô-va, thì sẽ được phước. Nhưng nếu các ngươi không nghe theo tiếng phán của Đức Giê-hô-va, bội nghịch mạng lịnh Ngài, thì tay của Đức Giê-hô-va sẽ giáng họa trên các ngươi như đã giáng trên tổ phụ các ngươi” (1 Sa-mu-ên 12:14-15).

Qua lời cảnh tỉnh này, Sa-mu-ên tiếp tục vai trò tiên tri: ông nhắc nhở dân sự về giao ước, kêu gọi sự vâng lời và cảnh báo về sự đoán phạt nếu họ phản loạn. Ông cũng cho biết dù họ có vua, Đức Chúa Trời vẫn là Vua tối cao. Lời tiên tri của Sa-mu-ên trở thành nền tảng đạo đức cho triều đại của Sau-lơ.

Vai trò tiên tri của Sa-mu-ên thể hiện rõ nét nhất trong hai lần ông quở trách Sau-lơ vì không vâng lời Đức Chúa Trời.

a. Lần thứ nhất – Sau-lơ dâng tế lễ trái phép (1 Sa-mu-ên 13:8-14)
Khi quân Phi-li-tin tập trung đông đảo, dân Y-sơ-ra-ên hoảng sợ và bỏ chạy. Sau-lơ đợi Sa-mu-ên đến để dâng tế lễ trước khi ra trận, nhưng vì Sa-mu-ên không đến kịp thời hạn, Sau-lơ tự ý dâng tế lễ. Vừa khi ông dâng xong, Sa-mu-ên đến và nói: “Ngươi làm điên rồ! Ngươi đã không giữ điều răn của Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi truyền cho ngươi” (1 Sa-mu-ên 13:13). Sa-mu-ên tuyên bố rằng vương quốc của Sau-lơ sẽ không được bền lâu và Đức Chúa Trời đã chọn một người khác xứng đáng hơn. Ở đây, Sa-mu-ên không chỉ là người quở trách mà còn là sứ giả tuyên án phán quyết của Đức Chúa Trời. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của sự vâng lời tuyệt đối đối với Đức Chúa Trời.

b. Lần thứ hai – Sau-lơ không diệt hết A-ma-léc (1 Sa-mu-ên 15)
Đức Chúa Trời truyền lệnh cho Sau-lơ qua Sa-mu-ên rằng phải tiêu diệt hoàn toàn dân A-ma-léc và tất cả tài sản của chúng, vì tội ác của chúng (câu 2-3). Tuy nhiên, Sau-lơ và dân chúng tha cho vua A-ga và giữ lại những con vật tốt. Sau đó, Đức Chúa Trời phán với Sa-mu-ên rằng Ngài hối hận đã lập Sau-lơ làm vua vì ông không vâng lời (câu 10-11). Sa-mu-ên đau lòng và cả đêm kêu cầu cùng Đức Chúa Trời. Sáng hôm sau, Sa-mu-ên đối diện với Sau-lơ. Khi Sau-lơ biện minh rằng ông giữ lại chiên bò để dâng tế lễ cho Đức Giê-hô-va, Sa-mu-ên đáp: “Đức Giê-hô-va há ưa thích của lễ thiêu và của lễ thù ân bằng sự vâng theo lời phán của Ngài sao? Vâng phục tốt hơn sinh tế, lắng nghe tốt hơn mỡ chiên đực. Vì sự bội nghịch cũng đáng tội bằng sự tà thuật, và sự cố chấp cũng đáng tội bằng tội thờ lạy hình tượng” (1 Sa-mu-ên 15:22-23). Rồi Sa-mu-ên tuyên bố Đức Chúa Trời đã đoạt nước khỏi Sau-lơ và đã chọn một người khác.

Trong hai sự kiện này, Sa-mu-ên thực hiện đúng vai trò của một nhà tiên tri: ông là người trung gian chuyển giao mệnh lệnh của Đức Chúa Trời, và khi mệnh lệnh bị vi phạm, ông đích thân quở trách và công bố sự phán xét. Lời nói của ông không phải là ý kiến cá nhân mà là sấm ngôn từ Đức Chúa Trời. Sự tương tác này cho thấy tiên tri là người đại diện cho Đức Chúa Trời trước mặt vua, không sợ hãi, trung thực và không thiên vị.

Sau khi Đức Chúa Trời từ bỏ Sau-lơ, Sa-mu-ên buồn rầu (1 Sa-mu-ên 16:1). Tuy nhiên, Đức Chúa Trời sai ông đi Bết-lê-hem để xức dầu cho một người con trai của Y-sai – tức Đa-vít – làm vua thay thế. Sa-mu-ên vâng lời và thực hiện nhiệm vụ tiên tri này một cách kín đáo, vì sợ Sau-lơ (1 Sa-mu-ên 16:2). Việc xức dầu Đa-vít được thực hiện dưới sự hướng dẫn của Thánh Linh Đức Chúa Trời, và từ ngày đó, Thánh Linh của Đức Giê-hô-va ngự trên Đa-vít (1 Sa-mu-ên 16:13). Một lần nữa, Sa-mu-ên đóng vai trò tiên tri trong việc thiết lập vị vua theo ý muốn của Đức Chúa Trời.

Sa-mu-ên qua đời, và toàn dân Y-sơ-ra-ên khóc thương ông (1 Sa-mu-ên 25:1). Nhưng sau đó, khi Sau-lơ gặp nguy hiểm trước quân Phi-li-tin và Đức Giê-hô-va không trả lời ông (1 Sa-mu-ên 28:6), Sau-lơ tìm đến cô đồng ở En-đô-rơ để gọi hồn Sa-mu-ên. Thật kỳ lạ, Sa-mu-ên xuất hiện và tuyên bố một lời tiên tri cuối cùng cho Sau-lơ: “Vì ngươi không vâng theo lời Đức Giê-hô-va… Nên ngày mai ngươi và các con trai ngươi sẽ ở cùng ta” (1 Sa-mu-ên 28:16-19). Dù việc gọi hồn là điều đáng ghét trước mặt Đức Chúa Trời (Phục truyền 18:10-12), Đức Chúa Trời đã cho phép Sa-mu-ên xuất hiện để tái khẳng định sự phán xét trên Sau-lơ. Điều này cho thấy, ngay cả sau khi chết, lời tiên tri của Sa-mu-ên vẫn có thẩm quyền và ứng nghiệm.

Từ những phân đoạn trên, có thể rút ra các khía cạnh chính trong vai trò của Sa-mu-ên với tư cách là nhà tiên tri:

• Người nhận và truyền đạt mặc khải của Đức Chúa Trời: Sa-mu-ên là người Đức Chúa Trời trực tiếp phán bảo về việc chọn vua, về các mệnh lệnh chiến tranh, và về sự phán xét.
• Người xức dầu và thiết lập vua: Qua nghi thức xức dầu, ông xác nhận người được Đức Chúa Trời chọn và ban Thánh Linh cho vua.
• Người quở trách và cảnh báo: Khi vua hoặc dân sự lầm lỗi, Sa-mu-ên đứng ra khiển trách và kêu gọi ăn năn, đồng thời công bố hậu quả nếu không vâng lời.
• Người cầu thay: Sa-mu-ên cầu nguyện cho dân sự (1 Sa-mu-ên 7:5, 12:23) và thậm chí khóc thương cho Sau-lơ sau khi bị Chúa từ bỏ (1 Sa-mu-ên 15:35; 16:1).
• Người giữ giao ước: Ông nhắc nhở dân chúng về lịch sử và trách nhiệm giao ước với Đức Chúa Trời.
• Người hướng dẫn thuộc linh: Sa-mu-ên hướng dẫn Sau-lơ trong những bước đầu làm vua, chỉ dẫn ông phải làm gì (1 Sa-mu-ên 10:8).

Câu chuyện Sa-mu-ên và Sau-lơ không chỉ là lịch sử, mà còn mang những bài học thuộc linh sâu sắc cho mỗi tín hữu:

1. Tầm quan trọng của sự vâng lời Chúa trọn vẹn: Sau-lơ thất bại vì ông chỉ vâng lời một phần, hoặc tự ý thay đổi mệnh lệnh của Đức Chúa Trời. Chúng ta được nhắc nhở: “Vâng phục tốt hơn sinh tế”. Sự vâng lời phải xuất phát từ lòng kính sợ Chúa và hoàn toàn tuân theo Lời Ngài, không thêm bớt.

2. Vai trò của các lãnh đạo thuộc linh (mục sư, tiên tri) trong việc hướng dẫn và quở trách: Sa-mu-ên là hình mẫu của người lãnh đạo trung thành với Đức Chúa Trời, dám nói lẽ thật ngay cả khi đối diện với vua. Trong Hội Thánh ngày nay, chúng ta cần những người lãnh đạo dám nói Lời Chúa cách trung thực, không nịnh hót, và tín hữu cần khiêm nhường lắng nghe sự dạy dỗ và quở trách từ những người Chúa đặt để.

3. Hậu quả của sự cố chấp và tự tôn: Sau-lơ không chịu nhận tội mà đổ lỗi cho dân chúng và biện minh cho hành động của mình. Khi Sa-mu-ên quở trách, ông chỉ lo giữ hình thức bên ngoài. Chúng ta cần có tấm lòng mềm mại, sẵn sàng ăn năn khi bị sửa dạy.

4. Sự chọn lựa của Đức Chúa Trời dựa trên tấm lòng: Sau-lơ có vẻ ngoài cao lớn đẹp trai, nhưng Đức Chúa Trời nhìn thấy tấm lòng (1 Sa-mu-ên 16:7). Sau này Đa-vít được chọn vì là người theo lòng Đức Chúa Trời (Công vụ 13:22). Điều này khích lệ chúng ta chú trọng đời sống nội tâm, không phô trương bề ngoài.

5. Quyền tối thượng của Đức Chúa Trời: Dù con người có lựa chọn sai lầm, Đức Chúa Trời vẫn làm trọn mục đích của Ngài. Việc Sau-lơ bị bỏ không ngăn cản được kế hoạch của Đức Chúa Trời cho dân Y-sơ-ra-ên và dòng dõi Đấng Mê-si. Chúng ta có thể tin cậy vào sự chủ tể của Ngài ngay cả khi thất bại xảy ra.

6. Thái độ cầu thay và thương xót của tiên tri: Sa-mu-ên đau lòng và khóc cho Sau-lơ. Ông không vui mừng khi công bố sự đoán phạt. Điều này dạy chúng ta biết yêu thương và cầu nguyện cho những người lầm lạc, dù phải đối diện với tội lỗi của họ.

Sa-mu-ên đã hoàn thành xuất sắc vai trò của một nhà tiên tri trong thời kỳ đầy biến động của Y-sơ-ra-ên. Ông là cầu nối giữa Đức Chúa Trời và dân sự, đặc biệt trong việc thiết lập và sửa dạy vua Sau-lơ. Qua sự vâng lời và trung tín của Sa-mu-ên, chúng ta thấy được tầm quan trọng của việc lắng nghe tiếng Chúa và can đảm thi hành mệnh lệnh. Câu chuyện Sa-mu-ên và Sau-lơ là lời cảnh tỉnh cho mọi Cơ Đốc nhân: hãy sống vâng phục Chúa trọn vẹn, khiêm nhường đón nhận sự sửa dạy, và luôn tìm kiếm tấm lòng đẹp lòng Đức Chúa Trời. Ước mong mỗi chúng ta học theo gương của Sa-mu-ên – một nhà tiên tri trung thành – và tránh xa thất bại của Sau-lơ – một vị vua bị từ bỏ vì bất tuân.