Vua Giô-sa-phát là ai trong Kinh Thánh?

Trong dòng lịch sử các vị vua của Giu-đa được ghi chép trong các sách Các Vua và Sử Ký, tên của Giô-sa-phát nổi lên như một điểm sáng hiếm hoi của sự trung thành, cải cách, và lòng khao khát tìm kiếm Đức Giê-hô-va. Ông là vị vua thứ tư của Vương quốc Giu-đa sau khi vương quốc thống nhất của Y-sơ-ra-ên chia đôi, trị vì từ khoảng năm 873 đến 849 TCN. Câu chuyện về đời sống và triều đại của ông không chỉ là một bản ghi chép lịch sử mà còn là một kho tàng những bài học thuộc linh sâu sắc về sự lãnh đạo tin kính, đức tin trong cơn khủng hoảng, và cả những sai lầm đáng tiếc khi con người không hoàn toàn nương dựa vào Đức Chúa Trời.

I. Nguồn Gốc Và Những Năm Đầu Trị Vì: Kế Thừa Di Sản Tin Kính

Giô-sa-phát (trong tiếng Hê-bơ-rơ: יְהוֹשָׁפָט - Yehoshaphat) có nghĩa là "Đức Giê-hô-va đã phán xét". Tên gọi này dường như là lời tiên tri về tính cách công bình mà ông sẽ thể hiện. Ông là con trai của Vua A-sa, một vị vua được đánh giá là "làm điều thiện và ngay thẳng trước mặt Giê-hô-va Đức Chúa Trời người" (2 Sử ký 14:2). Giô-sa-phát kế vị ngai vàng khi được 35 tuổi và cai trị 25 năm tại Giê-ru-sa-lem (1 Các Vua 22:42; 2 Sử ký 20:31).

Ngay từ những ngày đầu, Giô-sa-phát đã quyết tâm đi theo con đường của Đa-vít, tổ phụ mình, chứ không theo đường lối của Y-sơ-ra-ên (Vương quốc phía Bắc đã bội đạo). Sách 2 Sử ký chương 17 ghi lại chi tiết về sự khởi đầu đầy ấn tượng của ông: "Người đi theo đường lối của A-sa, cha người, không lìa khỏi đó, làm điều thiện tại trước mặt Đức Giê-hô-va" (2 Sử ký 17:3). Hành động đầu tiên và quan trọng nhất của ông là một chiến dịch tái truyền giáo và củng cố quốc gia về mặt thuộc linh.

II. Cuộc Cải Cách Tôn Giáo Và Hành Chính Vĩ Đại

Giô-sa-phát hiểu rằng sự vững mạnh thật sự của một quốc gia đến từ mối liên hệ đúng đắn với Đức Chúa Trời. Ông đã thực hiện ba bước cải cách then chốt:

1. Hệ Thống Giáo Dục Dựa Trên Lời Chúa: "Năm thứ ba đời người trị vì, người sai các quan trưởng mình... dạy dỗ trong các thành xứ Giu-đa. Có các thầy tế lễ và người Lê-vi đi với họ. Chúng dạy dỗ trong xứ Giu-đa, có cuốn sách luật pháp của Đức Giê-hô-va theo mình; chúng đi vòng các thành xứ Giu-đa mà dạy dỗ dân sự" (2 Sử ký 17:7-9). Đây là một sáng kiến phi thường – biến cả quốc gia thành một "lớp học" về Lời Đức Chúa Trời. Từ gốc Hê-bơ-rơ "lamad" (dạy) ở đây bao hàm ý nghĩa rèn luyện, chỉ dẫn, không chỉ là truyền đạt thông tin.

2. Củng Cố Hệ Thống Phòng Thủ Thuộc Linh Và Quân Sự: Vì ông bước đi trong đường lối Chúa, "Đức Giê-hô-va khiến các nước ở bốn phía đều kính sợ người, chẳng dám chinh chiến với Giô-sa-phát" (2 Sử ký 17:10). Sự bình an này cho phép ông xây dựng một lực lượng quân sự hùng mạnh (2 Sử ký 17:12-19). Tuy nhiên, sức mạnh thật sự được ghi nhận là: "Người càng ngày càng cường đại, cho đến tột bực" (2 Sử ký 17:12). Từ "gadal" (cường đại, lớn lên) mô tả một sự phát triển toàn diện cả về vật chất lẫn uy tín thuộc linh.

3. Cải Tổ Hệ Thống Tư Pháp: Trong 2 Sử ký chương 19, sau một lần bị gặp gỡ tiên tri Giê-hu quở trách vì liên minh sai trái, Giô-sa-phát không nản lòng. Ông càng tích cực hơn trong việc lập các quan xét khắp các thành kiên cố. Ông căn dặn họ: "Hãy cẩn thận về việc các ngươi làm; vì chẳng phải vì loài người mà các ngươi xét đoán, bèn là vì Đức Giê-hô-va; Ngài sẽ ở cùng các ngươi trong việc xét đoán" (2 Sử ký 19:6). Ông nhấn mạnh nguyên tắc xét xử: kính sợ Chúa, trung tín, và lòng trọn lành (2 Sử ký 19:9).

III. Đức Tin Trong Cơn Khủng Hoảng: Trận Chiến Tại Đồng Vắng Tê-koa

Sự thử thách lớn nhất đối với đức tin của Giô-sa-phát được ký thuật trong 2 Sử ký chương 20. Một liên minh quân sự hùng hậu của dân Mô-áp, Am-môn và những người khác kéo đến để tấn công Giu-đa. Phản ứng đầu tiên của Giô-sa-phát không phải là huy động quân đội, mà là "sợ hãi, và rắp lòng tìm cầu Đức Giê-hô-va" (2 Sử ký 20:3). Ông công bố một cuộc kiêng ăn cho cả Giu-đa. Đây là hành động của sự phụ thuộc hoàn toàn.

Lời cầu nguyện của Giô-sa-phát tại đền thờ là một kiểu mẫu tuyệt vời (2 Sử ký 20:6-12). Ôn lại lịch sử cứu chuộc của Đức Chúa Trời ("Hỡi Đức Chúa Trời của chúng tôi... Chúa đã đuổi dân ở xứ nầy khỏi trước mặt dân Y-sơ-ra-ên của Chúa"), xưng nhận sự bất lực của con người ("chúng tôi không biết phải làm chi"), và hướng mắt về Chúa ("nhưng mắt chúng tôi ngưỡng vọng Chúa"). Động từ "natan" (ngưỡng vọng, đặt để) cho thấy một hành động chủ ý chuyển giao mọi gánh nặng và sự chờ đợi sang cho Đấng toàn năng.

Đáp lại, Đức Chúa Trời, qua tiên tri Gia-ha-xi-ên, phán: "Chớ sợ, chớ kinh khiếp vì cớ đoàn dân đông đảo nầy; vì trận giặc nầy chẳng phải của các ngươi, bèn là của Đức Chúa Trời... Chẳng cần các ngươi tranh chiến trong trận nầy; hãy dàn ra, đứng yên lặng, mà xem thấy sự giải cứu của Đức Giê-hô-va ở cùng các ngươi" (2 Sử ký 20:15-17). Kết quả, Chúa khiến các kẻ thù của họ tự hủy diệt lẫn nhau, và dân Giu-đa chỉ việc thu lấy chiến lợi phẩm. Bài học ở đây là: Chiến thắng thuộc về Chúa, nhiệm vụ của chúng ta là tin cậy và vâng lời.

IV. Những Vết Nhơ Và Bài Học Về Sự Liên Hiệp Sai Lầm

Dù là một vị vua tin kính, Giô-sa-phát không phải là không có sai lầm. Điểm yếu lớn nhất của ông nằm ở các liên minh chính trị với những nhà cai trị bội đạo của Vương quốc phía Bắc.

1. Liên Minh Với A-háp (1 Các Vua 22 & 2 Sử ký 18): Ông kết thông gia với nhà A-háp, cho con trai mình là Giô-ram cưới con gái A-háp là A-tha-li. Khi A-háp mời ông cùng đi đánh Ra-mốt tại Ga-la-át, Giô-sa-phát đã đồng ý, dù có hỏi trước tiên kiếm một tiên tri của Đức Giê-hô-va. Dù được tiên tri Mi-chê cảnh báo rõ ràng, ông vẫn lên đường và suýt bị giết trong trận chiến. Tiên tri Giê-hu đã quở trách ông: "Ngươi có nên giúp kẻ dữ, và thương yêu kẻ ghét Đức Giê-hô-va chăng? Vì đó Đức Giê-hô-va giáng cơn thạnh nộ trên ngươi" (2 Sử ký 19:2).

2. Liên Minh Và Giao Thương Với A-cha-xia (2 Sử ký 20:35-37): Sau này, ông lại hợp tác với A-cha-xia, vua Y-sơ-ra-ên gian ác, để đóng tàu đi Ô-phia. Tiên tri Ê-li-ê-se tuyên bố: "Bởi vì ngươi đã hợp với A-cha-xia, nên Đức Giê-hô-va đã hủy hoại công việc ngươi". Các tàu đó bị vỡ, không thể đi được.

Các liên minh này, xuất phát từ ý tốt muốn có hòa bình và thịnh vượng, đã vi phạm nguyên tắc căn bản: "Hai người có thể đồng đi chung với nhau, mà chưa từng hiệp nhau?" (A-mốt 3:3). Sự "kết hiệp không đồng đều" (2 Cô-rinh-tô 6:14) giữa người tin kính và kẻ bội đạo luôn dẫn đến hậu quả tai hại.

V. Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Cuộc đời Vua Giô-sa-phát để lại nhiều nguyên tắc sống động cho chúng ta ngày nay:

1. Ưu Tiên Tìm Kiếm Chúa Trong Mọi Quyết Định: Giô-sa-phát thành công vang dội khi ông tìm cầu Chúa đầu tiên (2 Sử ký 17:4, 20:3). Trong mọi hoàn cảnh – từ kế hoạch lớn đến khủng hoảng – thái độ đầu tiên của Cơ Đốc nhân phải là hướng về Chúa, kiêng ăn cầu nguyện, và tìm kiếm ý muốn Ngài qua Lời Ngài.

2. Lời Chúa Là Nền Tảng Cho Mọi Sự Dạy Dỗ Và Cải Cách: Chiến dịch gửi các nhà lãnh đạo thuộc linh đi dạy Lời Chúa cho thấy sự biến đổi xã hội phải bắt đầu từ sự đổi mới tâm trí (Rô-ma 12:2). Gia đình và Hội Thánh chúng ta cần lấy Kinh Thánh làm trung tâm cho mọi sự dạy dỗ.

3. Chiến Đấu Bằng Đức Tin, Không Phải Bằng Sức Riêng: Trước những "trận chiến" lớn (bệnh tật, khủng hoảng tài chính, xung đột), bài học từ đồng vắng Tê-koa dạy chúng ta: "Hãy dàn ra, đứng yên lặng, mà xem thấy sự giải cứu của Đức Giê-hô-va". Điều này không có nghĩa là thụ động, mà là chủ động tin cậy, cầu nguyện và vâng lời chỉ dẫn cụ thể từ Chúa.

4. Cảnh Giác Với Những Liên Minh Thuộc Linh Nguy Hiểm: Sai lầm của Giô-sa-phát nhắc nhở chúng ta về sự nguy hiểm của việc "đồng vai sát cánh" quá mức với những người, tổ chức, hay hệ tư tưởng không cùng chung một niềm tin nơi Chúa Giê-xu Christ. Sự hòa hợp có thể dẫn đến sự thỏa hiệp và làm suy yếu lời chứng của chúng ta.

5. Lòng Khiêm Nhường Để Nhận Sự Quở Trách Và Ăn Năn: Khi bị tiên tri Giê-hu quở trách, Giô-sa-phát không phẫn nộ hay bác bỏ, mà tiếp nhận và càng tích cực hơn trong việc làm lành (2 Sử ký 19:4). Một tấm lòng mềm mại trước sự sửa phạt của Chúa là dấu hiệu của một đời sống thật sự tin kính.

Kết Luận

Sử gia Kinh Thánh kết luận về Giô-sa-phát: "Giô-sa-phát làm vua Giu-đa; người được ba mươi lăm tuổi khi lên ngôi, và cai trị hai mươi lăm năm tại Giê-ru-sa-lem... Người đi theo con đường của A-sa, cha người, không lìa khỏi đó, làm điều thiện trước mặt Đức Giê-hô-va" (1 Các Vua 22:42-43). Dù có những sai sót, ông vẫn được ghi nhận là một vị vua làm điều "tob" (tốt, thiện) trước mặt Chúa.

Cuộc đời Giô-sa-phát là một minh họa sống động rằng: Thành công thật sự không hệ tại ở việc không bao giờ vấp ngã, mà ở chỗ chỗi dậy sau mỗi lần vấp ngã và tiếp tục tìm kiếm Chúa với cả tấm lòng. Ông để lại một di sản về sự công bình, nỗ lực cải cách thuộc linh, và trên hết là một tấm gương về đức tin tuyệt đối vào quyền năng cứu rỗi của Đức Giê-hô-va. Ước gọi mỗi chúng ta, trong "vương quốc" nhỏ bé của đời sống mình – gia đình, công việc, Hội Thánh – cũng học theo tinh thần của Giô-sa-phát: hết lòng tìm cầu Chúa, lấy Lời Ngài làm nền tảng, dũng cảm đối diện khủng hoảng bằng đức tin, và khôn ngoan trong mọi mối liên hệ. A-men.