Giăng Mác Trong Kinh Thánh
Trong hành trình truyền bá Phúc Âm của Hội Thánh đầu tiên, bên cạnh những nhân vật nổi bật như Phao-lô, Phê-rơ hay Ba-na-ba, có một môn đồ với cuộc đời đầy biến chuyển và bài học quý giá về ân điển, sự phục hưng và lòng trung tín trong chức vụ nhỏ bé. Đó là Giăng Mác. Mặc dù không đứng trên bục giảng như một nhà truyền đạo vĩ đại nhất, nhưng đóng góp của ông qua Phúc Âm mang tên mình đã định hình niềm tin của hàng tỷ Cơ Đốc nhân. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá cuộc đời, thân thế, sự thất bại, phục hồi và di sản thuộc linh của Giăng Mác dưới ánh sáng của Lời Chúa.
Trong Kinh Thánh, nhân vật này được nhắc đến với hai tên: Giăng (Ιωάννης, Iōannēs) và Mác (Μάρκος, Markos). Tên "Giăng" là tên Hê-bơ-rơ (Yôḥānān, יוֹחָנָן), có nghĩa là "Đức Giê-hô-va đã ban ơn". Đây là tên thông dụng, và để phân biệt với Giăng Sứ đồ (con của Xê-bê-đê), người ta thường gọi ông là "Giăng cũng gọi là Mác" (Công Vụ 12:12). Còn "Mác" là tên La-mã (Marcus), có lẽ là tên được sử dụng phổ biến trong thế giới Hi-La. Việc có cả tên Do Thái lẫn La-mã cho thấy gia đình ông thuộc tầng lớp khá giả, hội nhập tốt vào cả văn hóa Do Thái lẫn La-mã, điều này rất phù hợp với bối cảnh thành Giê-ru-sa-lem.
Kinh Thánh cho biết mẹ của Mác là Ma-ri (Mary), một phụ nữ có đức tin và có của cải. Chính tại nhà bà, nhiều tín hữu đã nhóm lại để cầu nguyện khi sứ đồ Phi-e-rơ bị bỏ tù (Công Vụ 12:12). Câu Kinh Thánh viết: "Vậy, Phi-e-rơ bèn đến nhà mẹ của Giăng, cũng gọi là Mác, là nơi có nhiều người đang nhóm lại và cầu nguyện." Ngôi nhà này đủ rộng để chứa nhiều người và có một "cửa ngõ" (Công Vụ 12:13), điều này củng cố cho thấy gia đình ông có điều kiện. Một chi tiết quan trọng khác là Mác có mối quan hệ họ hàng với Ba-na-ba (Cô-lô-se 4:10), một người Lê-vi quê ở Chíp-rơ, nổi tiếng là người khích lệ và giàu lòng rộng rãi.
Hành trình theo Chúa và phục vụ của Mác được ghi lại qua ba giai đoạn chính, phản ánh một đời sống thật với những khiếm khuyết nhưng được ân điển biến đổi.
1. Khởi Đầu Và Sự Rút Lui (Thất Bại Ban Đầu):
Mác lần đầu xuất hiện trong vai trò phụ tá cho Phao-lô và Ba-na-ba trong chuyến hành trình truyền giáo lần thứ nhất. Tuy nhiên, khi đoàn đến thành Bẹt-giê xứ Bam-phi-ly, Mác đã quyết định rời bỏ họ để trở về Giê-ru-sa-lem (Công Vụ 13:13). Lý do Kinh Thánh không ghi rõ, nhưng có thể do những khó khăn của hành trình, sự nguy hiểm, nhớ nhà, hoặc có lẽ chưa sẵn sàng cho những thử thách ở vùng đất dân Ngoại. Sự kiện này đã dẫn đến một sự bất đồng nghiêm trọng sau đó giữa Phao-lô và Ba-na-ba khi chuẩn bị cho chuyến đi thứ hai. Phao-lô kiên quyết không muốn đem theo người đã "đã lìa bỏ họ trong lúc đi Pam-phy-li, chẳng cùng đi làm việc với mình" (Công Vụ 15:38). Sự cứng rắn của Phao-lô xuất phát từ nguyên tắc trong chức vụ: cần những người trung tín và kiên định.
2. Sự Phục Hồi Qua Sự Nâng Đỡ:
Tuy nhiên, ân điển Chúa thể hiện qua Ba-na-ba, người anh em khích lệ. Ba-na-ba "muốn đem theo Giăng cũng gọi là Mác" (Công Vụ 15:37). Sự bất đồng này dẫn đến việc hai nhóm được thành lập: Phao-lô đi với Si-la, còn Ba-na-ba đem Mác theo sang Chíp-rơ. Đây có thể xem là cơ hội thứ hai quý giá cho Mác dưới sự dìu dắt của một người anh em đầy lòng nhân từ. Chúng ta không có chi tiết về chuyến đi này, nhưng chắc chắn nó đã giúp Mác trưởng thành trong đức tin và chức vụ.
3. Sự Trở Lại Trong Vòng Các Nhà Lãnh Đạo:
Sự phục hồi của Mác được chứng thực rõ ràng trong các thư tín của Phao-lô và Phi-e-rơ. Trong thư gửi cho Hội Thánh Cô-lô-se, Phao-lô viết: "A-ri-tạc, là bạn đồng tù với tôi, gởi lời thăm anh em. Mác, anh em cháu của Ba-na-ba, cũng vậy... nếu anh em đến thăm, hãy tiếp rước người" (Cô-lô-se 4:10). Đặc biệt, gần cuối đời, trong thư thứ hai gửi Ti-mô-thê, Phao-lô đã viết những lời cảm động: "Hãy đem Mác đến với con, vì người thật có ích cho ta về sự hầu việc" (II Ti-mô-thê 4:11). Từ chỗ bị xem là không đáng tin cậy ("chẳng cùng đi làm việc"), giờ đây Mác được Phao-lô, vị sứ đồ vĩ đại, công nhận là "thật có ích cho ta về sự hầu việc". Đây là một bằng chứng hùng hồn cho sự biến đổi bởi ân điển.
Hơn nữa, sứ đồ Phi-e-rơ cũng gọi Mác là "Mác, con ta" (I Phi-e-rơ 5:13), cho thấy mối quan hệ thân thiết như cha con trong đức tin. Điều này càng củng cố vị trí của Mác như một người đồng lao đáng tin cậy trong vòng các sứ đồ.
Theo truyền thống Hội Thánh đầu tiên được nhất trí ghi nhận (qua các giáo phụ như Pa-pi-a, I-rê-nê, O-rigen), Giăng Mác chính là tác giả của sách Phúc Âm thứ hai trong Tân Ước. Ông không phải là môn đồ trực tiếp của Chúa Giê-xu, nhưng dựa trên những gì ông học được từ sứ đồ Phi-e-rơ - người nhân chứng tận mắt. Pa-pi-a (khoảng 130 SCN) trích lời "Trưởng lão" (có lẽ là Giăng Sứ đồ) rằng: "Mác, khi trở thành người thông dịch của Phi-e-rơ, đã viết ra chính xác, dù không theo thứ tự, mọi điều ông nhớ về những lời nói và việc làm của Chúa."
Điều này giải thích cho nhiều đặc điểm của sách Phúc Âm Mác:
- Tính sống động và hành động: Sách Mác thường sử dụng từ "liền" (εὐθύς, euthys) để mô tả nhịp độ nhanh, mạnh mẽ trong chức vụ của Chúa Giê-xu, phù hợp với cách kể chuyện của một nhân chứng tận mắt như Phi-e-rơ.
- Trọng tâm vào con người và sự đau khổ của Đấng Christ: Phúc Âm Mác nhấn mạnh Chúa Giê-xu là Đầy Tớ đau khổ của Đức Giê-hô-va (như trong Ê-sai 53). Chương 10:45 là trung tâm của sách: "Vì Con người đã đến không phải để người ta hầu việc mình, song để hầu việc người ta, và phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người."
- Các chi tiết sống động: Nhiều chi tiết nhỏ, như Chúa Giê-xu "ngủ trên một cái gối ở đằng lái" (Mác 4:38) hay người bị quỷ ám "lấy đá đập vào mình" (Mác 5:5), cho thấy nguồn thông tin từ một người đã chứng kiến.
Như vậy, Mác, từ một người phụ tá có lúc thất bại, đã trở thành công cụ Chúa dùng để ghi lại một trong bốn bản tường thuật quan trọng nhất về cuộc đời, sự chết và sự sống lại của Cứu Chúa chúng ta. Đây là di sản vĩ đại nhất của ông.
Cuộc đời của Giăng Mác để lại nhiều bài học sâu sắc cho mỗi chúng ta:
1. Ân Điển Phục Hồi Là Có Thật:
Thất bại không phải là dấu chấm hết. Mác đã rút lui, nhưng Chúa đã cho ông một cơ hội thứ hai qua Ba-na-ba. Trong đời sống thuộc linh, chúng ta có thể vấp ngã, nản lòng, hoặc thậm chí lùi bước. Bài học từ Mác khích lệ chúng ta chỗi dậy, tiếp nhận sự nâng đỡ từ Hội Thánh và tiếp tục bước đi. Đức Chúa Trời là Đấng "làm cho mọi sự hiệp lại làm ích cho kẻ yêu mến Ngài" (Rô-ma 8:28), kể cả những thất bại của chúng ta.
2. Tầm Quan Trọng Của Sự Nâng Đỡ Và Khích Lệ (Mục Vụ Ba-na-ba):
Hội Thánh cần những Phao-lô với nguyên tắc mạnh mẽ, nhưng cũng rất cần những Ba-na-ba với lòng nhân từ và sự kiên nhẫn. Chúng ta được kêu gọi để nâng đỡ những anh chị em đang yếu đuối, vấp ngã, cho họ cơ hội để trưởng thành thay vì loại bỏ họ. Hãy trở thành một "Ba-na-ba" cho ai đó hôm nay.
3. Trung Tín Trong Vai Trò "Phụ Tá":
Không phải ai cũng được kêu gọi làm nhà truyền giáo tiên phong như Phao-lô. Mác trung tín trong vai trò phụ tá, người hỗ trợ, người ghi chép, và cuối cùng Chúa đã sử dụng ông một cách vĩ đại. Dù chức vụ của chúng ta là gì – dạy trẻ, cầu nguyện, tiếp đón, viết lách, hay hỗ trợ phía sau – sự trung tín trong điều nhỏ sẽ được Chúa tin dùng cho những việc lớn (Ma-thi-ơ 25:21).
4. Gia Đình Là Nền Tảng Cho Chức Vụ:
Nhà của mẹ Mác là nơi Hội Thánh nhóm lại. Một mái nhà mở ra vì Phúc Âm có thể trở thành nơi Chúa giáng phước và sử dụng cách đặc biệt. Chúng ta hãy dâng ngôi nhà và gia đình mình cho Chúa, biến nó thành nơi nương náu, cầu nguyện và gây dựng cho nhiều người.
Giăng Mác không phải là một siêu anh hùng đức tin, mà là một con người với những khiếm khuyết và sự yếu đuối thật. Nhưng chính trong khung cảnh đó, quyền năng biến đổi của ân điển Đức Chúa Trời càng tỏa sáng. Từ một thanh niên có thể thiếu kiên định, ông đã trở thành người bạn đồng hành trung tín của Phao-lô lúc cuối đời và là "con" thiêng liêng của Phi-e-rơ. Quan trọng hơn hết, Chúa đã dùng ông để viết nên Phúc Âm về Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời (Mác 1:1), để lại cho Hội Thánh một kho báu Lời Chúa vô giá. Cuộc đời ông là lời chứng mạnh mẽ rằng Chúa có thể phục hồi, tẩy sạch và sử dụng bất cứ ai sẵn lòng khiêm nhường, ăn năn và bước đi trong sự trung tín. Ước gì mỗi chúng ta, bất kể quá khứ thế nào, cũng bước tiếp với đức tin nơi Đấng Christ, trung tín trong chức vụ Ngài giao, và tin cậy rằng Ngài có thể viết nên một câu chuyện đẹp từ cuộc đời chúng ta.