Đức Tính Vị Tha Trong Kinh Thánh
Trong một thế giới thường đề cao chủ nghĩa cá nhân và sự thỏa mãn bản thân, đức tính vị tha – hành động vì lợi ích của người khác mà không mong đợi đền đáp – nổi lên như một phẩm chất dị biệt và có sức biến đổi mạnh mẽ. Đối với Cơ Đốc nhân, vị tha không đơn thuần là một lựa chọn đạo đức tốt; nó là sự bày tỏ cốt lõi của bản tính Đức Chúa Trời và là dấu ấn không thể thiếu của một đời sống đã được Đấng Christ biến đổi. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát nền tảng thần học, các hình mẫu Kinh Thánh, và những ứng dụng thực tiễn của đức tính vị tha, dựa trên Lời hằng sống của Đức Chúa Trời.
I. Nền Tảng Thần Học: Vị Tha Bắt Nguồn Từ Bản Tính Đức Chúa Trời
Để hiểu đầy đủ về vị tha theo quan điểm Kinh Thánh, chúng ta phải bắt đầu từ chính Đức Chúa Trời. Bản tính của Ngài là nguồn cội và khuôn mẫu tối thượng cho mọi sự vị tha chân chính.
1. Đức Chúa Trời Là Tình Yêu Vị Tha: Sứ đồ Giăng tuyên bố chân lý nền tảng: "Đức Chúa Trời là sự yêu thương" (I Giăng 4:8). Tình yêu này (agapē trong tiếng Hy Lạp) không phải là cảm xúc thất thường, mà là một sự lựa chọn có chủ ý, một hành động hy sinh vì lợi ích của đối tượng được yêu. Sự vị tha tuyệt đối được bày tỏ trong câu Kinh Thánh trọng tâm của Phúc Âm: "Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian, đến nỗi đã ban Con một của Ngài, hầu cho hễ ai tin Con ấy không bị hư mất mà được sự sống đời đời" (Giăng 3:16). Hành động "ban" Con Một (ton huion ton monogenē) là đỉnh cao của sự vị tha, xuất phát từ tình yêu (agapē) dành cho một "thế gian" đang phản nghịch.
2. Chúa Giê-xu Christ: Hiện Thân Của Sự Vị Tha: Cuộc đời, chức vụ và sự chết của Chúa Giê-xu là hiện thân sống động của đức tính vị tha. Sứ đồ Phao-lô khuyên các tín hữu: "Hãy có đồng một tâm tình như Đấng Christ đã có, Ngài vốn có hình Đức Chúa Trời... song đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tôi... lại còn hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự" (Phi-líp 2:5-8). Từ ngữ Hy Lạp kenoō (c.7) được dịch là "tự bỏ mình đi" mang ý nghĩa "làm cho trống rỗng". Chúa Giê-xu đã tự nguyện trút bỏ vinh quang thiên thượng, không phải vì lợi ích của chính Ngài, mà để cứu chuộc nhân loại. Ngài tuyên bố: "Con người đã đến, không phải để người ta hầu việc mình, song để hầu việc người ta, và phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người" (Mác 10:45). Mục đích sống của Ngài hoàn toàn hướng về người khác.
II. Các Hình Mẫu Vị Tha Trong Kinh Thánh
Kinh Thánh đầy dẫy những gương sống vị tha, từ những nhân vật lớn đến những hành động thầm lặng, cho chúng ta những hình ảnh cụ thể để noi theo.
1. Người Sa-ma-ri Nhân Lành (Lu-ca 10:25-37): Trong dụ ngôn nổi tiếng này, Chúa Giê-xu định nghĩa "người lân cận" chính là bất kỳ ai chúng ta gặp đang có nhu cầu, bất kể chủng tộc, tôn giáo hay địa vị xã hội. Người Sa-ma-ri, thuộc về một nhóm bị người Do Thái khinh miệt, đã thể hiện sự vị tha trọn vẹn:
- Lòng thương xót chủ động: Ông "động lòng thương" (c.33 - từ Hy Lạp esplanchnisthē, chỉ cảm xúc sâu thẳm từ tận đáy lòng).
- Hành động thiết thực và tốn kém: Ông không chỉ sơ cứu mà còn đưa nạn nhân đến quán trọ, đưa tiền cho chủ quán và hứa bồi hoàn thêm.
- Sự hy sinh thời gian và kế hoạch: Hành trình của ông bị gián đoạn.
Chúa Giê-xu kết luận: "Hãy đi, và cũng hãy làm như vậy" (c.37). Vị tha ở đây không phải là một khái niệm, mà là một hành động cụ thể, đắt giá.
2. Sự Dâng Hiến Của Bà Góa Nghèo (Mác 12:41-44): Chúa Giê-xu quan sát nhiều người giàu bỏ nhiều tiền vào rương đền thờ, và một bà góa nghèo bỏ hai đồng tiền (lepta) là phần tài sản nhỏ nhoi cuối cùng. Ngài phán: "Quả thật, ta nói cùng các ngươi, bà góa nghèo nầy đã bỏ vào nhiều hơn hết thảy kẻ đã bỏ tiền vào rương" (c.43). Sự vị tha được đo lường không phải ở số lượng ta cho đi, mà ở sự hy sinh đằng sau món quà ấy. Bà đã cho đi "tất cả những gì mình có để nuôi sống" (c.44). Đây là sự vị tha đến mức tin cậy hoàn toàn vào sự chu cấp của Đức Chúa Trời.
3. Sứ Đồ Phao-lô: Vị Tha Vì Phúc Âm: Cuộc đời Phao-lô là một minh chứng sống cho sự vị tha vì Đấng Christ và vì Hội Thánh. Ông tuyên bố: "Tôi làm hết thảy mọi sự vì cớ Tin Lành, hầu cho tôi cũng có phần trong đó" (I Cô-rinh-tô 9:23). Ông liệt kê những khổ nạn mình chịu vì Hội Thánh (II Cô-rinh-tô 11:23-29) và có thể nói: "Tôi cứ làm một điều: quên lửng sự ở đằng sau, mà bươn theo sự ở đằng trước, tôi chạy thẳng đến trò, để giựt giải về sự kêu gọi trên trời của Đức Chúa Trời trong Đức Chúa Jêsus Christ" (Phi-líp 3:13-14). Mục tiêu của ông không phải là sự tiện nghi cá nhân, mà là sự trưởng thành và vinh hiển của Đấng Christ nơi các tín hữu (Cô-lô-se 1:28-29).
III. Sự Vị Tha - Mệnh Lệnh Và Dấu Hiệu Của Tình Yêu Christ
Vị tha không phải là tùy chọn cho Cơ Đốc nhân; đó là mệnh lệnh trực tiếp từ Chúa và là bằng chứng tự nhiên của tình yêu Ngài trong lòng chúng ta.
1. Điều Răn Mới Và Tối Thượng: Chúa Giê-xu phán: "Ta ban cho các ngươi một điều răn mới: nghĩa là các ngươi phải yêu nhau; như ta đã yêu các ngươi thể nào, thì các ngươi cũng hãy yêu nhau thể ấy" (Giăng 13:34). Tiêu chuẩn cho tình yêu thương này là "như ta đã yêu" – một tình yêu hy sinh, vị tha. Sứ đồ Giăng lập luận chặt chẽ: "Nếu ai có của cải đời nầy, thấy anh em mình đương cùng túng mà chặt dạ, thì lòng yêu mến Đức Chúa Trời thể nào ở trong người ấy được!" (I Giăng 3:17). Tình yêu vị tha bằng hành động là bằng chứng khách quan cho tình yêu chúng ta nhận được từ Đức Chúa Trời.
2. Phục Vụ Nhau Trong Tình Yêu: Kinh Thánh kêu gọi chúng ta "hãy lấy lòng yêu thương làm đầy tớ lẫn nhau" (Ga-la-ti 5:13). Từ "đầy tớ" (douleuō) mang nghĩa phục vụ như một nô lệ. Sứ đồ Phao-lô khuyên: "Trong sự yêu thương anh em hãy kính nhau như trọng hơn mình" (Rô-ma 12:10). Điều này đảo ngược hoàn toàn bản tính tự nhiên của con người, luôn tìm kiếm vị trí "trọng hơn" cho bản thân.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn: Sống Đời Sống Vị Tha Hằng Ngày
Làm thế nào để đức tính vị tha Kinh Thánh trở nên sống động trong đời sống thường nhật của chúng ta?
1. Vượt Qua Tính Ích Kỷ Bẩm Sinh: Bản tính cũ của chúng ta là ích kỷ (Ê-phê-sô 2:3). Chìa khóa để sống vị tha là được "đổi mới trong tâm chí mình" (Ê-phê-sô 4:23) và để Đức Thánh Linh, Đấng ban cho chúng ta tình yêu thương của Đức Chúa Trời (Rô-ma 5:5), cai trị. Điều này đòi hỏi sự đầu phục và nhận thức hằng ngày.
2. Thực Hành Cụ Thể:
- Trong Gia Đình: Tình nguyện làm những việc nhỏ phục vụ người thân mà không cần được nhắc nhở hay khen ngợi (Ê-phê-sô 5:21-6:4).
- Trong Hội Thánh: Tìm kiếm và đáp ứng những nhu cầu thực tế của anh chị em mình (Ga-la-ti 6:10). Điều này có thể là thăm viếng người bệnh, chia sẻ tài nguyên, hoặc dành thời gian lắng nghe.
- Trong Xã Hội: Tham gia các hoạt động từ thiện, bày tỏ lòng thương xót với người nghèo, người yếu thế một cách khôn ngoan (Châm Ngôn 19:17; Ma-thi-ơ 25:35-40).
- Với Kẻ Thù: Đây là đỉnh cao của sự vị tha theo Kinh Thánh: "Hãy yêu kẻ thù nghịch mình, và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ mình" (Ma-thi-ơ 5:44). Điều này chỉ có thể thực hiện được nhờ quyền năng siêu nhiên của Đấng Christ.
3. Động Cơ Đúng Đắn: Sự vị tha của Cơ Đốc nhân không nhằm tìm kiếm sự công nhận của người đời (Ma-thi-ơ 6:1-4), càng không phải để "mua" phước lành từ Đức Chúa Trời. Động cơ đúng đắn là:
- Đáp lại tình yêu Chúa: "Chúng ta yêu, vì Chúa đã yêu chúng ta trước" (I Giăng 4:19).
- Vinh hiển Đức Chúa Trời: "Sự sáng các ngươi hãy soi trước mặt người ta như vậy, đặng họ thấy những việc lành của các ngươi, và ngợi khen Cha các ngươi ở trên trời" (Ma-thi-ơ 5:16).
- Tỏ bày Đấng Christ cho thế gian: Một đời sống vị tha là chứng đạo mạnh mẽ nhất, vì nó phản chiếu tình yêu khác thường của Chúa Giê-xu.
V. Kết Luận: Vị Tha - Con Đường Của Thập Tự Giá
Đức tính vị tha trong Kinh Thánh không phải là triết lý sống cao siêu của con người, mà là hệ quả tất yếu của việc bước đi theo Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã đi con đường thập tự giá vì chúng ta. Nó bắt nguồn từ bản tính yêu thương của Đức Chúa Trời, được bày tỏ trọn vẹn nơi sự hy sinh của Chúa Giê-xu, và được Đức Thánh Linh ban năng lực để sống ra trong chúng ta. Sống vị tha là từ bỏ quyền lợi cá nhân, nhưng lại nhận được phước hạnh sâu xa hơn: kinh nghiệm sự hiện diện của Chúa (Ma-thi-ơ 25:40), niềm vui trong sự vâng lời, và góp phần vào việc bày tỏ Vương Quốc Đức Chúa Trời ngay tại thế gian này.
Ước mong mỗi chúng ta, khi chiêm ngưỡng thập tự giá – biểu tượng tối thượng của sự vị tha – sẽ được cảm động và ban năng lực để nói như Sứ đồ Phao-lô: "Tôi đã bị đóng đinh vào thập tự giá với Đấng Christ, mà tôi sống, không phải là tôi sống nữa, nhưng Đấng Christ sống trong tôi; nay tôi còn sống trong xác thịt, ấy là tôi sống trong đức tin của Con Đức Chúa Trời, là Đấng đã yêu tôi, và đã phó chính mình Ngài vì tôi" (Ga-la-ti 2:20). Từ đời sống được Chúa sống trong ấy, sự vị tha chân chính sẽ tự nhiên tuôn trào.