Tiền định là gì? Tiền định có liên quan gì đến Kinh Thánh?

Trong hành trình đức tin Cơ Đốc, ít có đề tài nào vừa sâu nhiệm, vừa khơi gợi nhiều suy tư thần học như đề tài về Tiền Định (Predestination). Đây không chỉ là một khái niệm triết học hay thần học trừu tượng, mà là một chân lý nền tảng được Kinh Thánh mặc khải cách rõ ràng, liên quan mật thiết đến chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời, kế hoạch cứu rỗi vĩnh cửu của Ngài, và niềm hy vọng vững chắc cho con dân Ngài. Bài viết này sẽ khảo sát đề tài này dưới ánh sáng của Lời Chúa, với mong muốn giúp các tín hữu hiểu biết để tôn vinh Chúa và vững vàng trong đức tin.

Trong tiếng Hy Lạp nguyên bản Tân Ước, từ then chốt cho khái niệm này là προορίζω (proorizō), có nghĩa là "định trước", "ấn định trước", hoặc "chỉ định trước". Từ này được cấu tạo bởi pro (trước) và horizō (vạch ra giới hạn, định rõ). Hành động "định trước" này luôn xuất phát từ Đức Chúa Trời và dựa trên ý chỉ tốt lành, khôn ngoan và chủ quyền của Ngài.

Khái niệm tương tự trong Cựu Ước được diễn đạt qua sự nhận biết về chủ quyền tuyệt đối và kế hoạch vĩnh cửu của Đức Giê-hô-va. Ngài là Đấng "từ đầu đã rao truyền cuối cùng, và từ thuở xưa những việc chưa làm" (Ê-sai 46:10). Mọi sự đều nằm trong sự tể trị và ý muốn nhiệm mầu của Ngài.

Kinh Thánh trình bày giáo lý tiền định một cách rõ ràng, đặc biệt trong các thư tín của Sứ đồ Phao-lô. Chúng ta sẽ cùng phân tích những phân đoạn then chốt.

1. Tiền Định Trong Thư Ê-phê-sô (Ê-phê-sô 1:3-14):
Đây có lẽ là phân đoạn kinh điển và trọn vẹn nhất về chủ đề này. Sứ đồ Phao-lô mô tả những phước lành thuộc linh mà các tín hữu đã nhận được "trong Đấng Christ":

• "Ngài đã chọn chúng ta trong Ngài trước khi sáng thế" (câu 4): Hành động lựa chọn (ἐκλέγομαι - eklegomai) này xuất phát hoàn toàn từ ân điển và tình yêu thương của Đức Chúa Trời, không dựa trên bất cứ điều gì nơi chúng ta. Mục đích của sự lựa chọn là để chúng ta trở nên thánh khiết.
• "Vì Ngài đã định trước cho chúng ta được trở nên con nuôi của Ngài bởi Đức Chúa Giê-xu Christ" (câu 5): Động từ "định trước" (προορίζω) xuất hiện. Đức Chúa Trời, theo ý muốn tốt lành của Ngài, đã ấn định từ trước vô cùng rằng những người được chọn sẽ được nhận làm con. Điều này được thực hiện "bởi Đức Chúa Giê-xu Christ", nhấn mạnh rằng Đấng Christ là trung tâm và phương tiện duy nhất của sự cứu rỗi.
• "Ấy là theo sự định trước của Ngài, là Đấng làm mọi sự hiệp theo ý muốn Ngài" (câu 11): Sự định trước này liên hệ mật thiết với chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời. Mọi sự (kể cả lịch sử cứu rỗi) đều diễn ra theo ý muốn tối cao và khôn ngoan của Ngài. Chúng ta được kế thừa cơ nghiệp đời đời theo sự định trước ấy.

2. Tiền Định và Sự Xưng Công Bình (Rô-ma 8:28-30):
Phao-lô trình bày một "chuỗi vàng" của sự cứu rỗi, cho thấy kế hoạch vững chắc và liên tục của Đức Chúa Trời:

"Vả, chúng ta biết rằng mọi sự hiệp lại làm ích cho kẻ yêu mến Đức Chúa Trời, tức là cho kẻ được gọi theo ý muốn Ngài đã định. Vì những kẻ Ngài đã biết trước, thì Ngài cũng đã định sẵn để nên giống như hình bóng Con Ngài, hầu cho Con nầy được làm Con cả ở giữa nhiều anh em; còn những kẻ Ngài đã định sẵn thì Ngài cũng đã gọi, những kẻ Ngài đã gọi, thì Ngài cũng đã xưng là công bình, và những kẻ Ngài đã xưng là công bình, thì Ngài cũng đã làm cho vinh hiển." (Rô-ma 8:28-30)

Trình tự này bắt đầu từ sự biết trước của Đức Chúa Trời (không chỉ là biết thông tin, mà là biết một cách mật thiết, lựa chọn), dẫn đến sự định sẵn (tiền định), rồi đến sự kêu gọi, xưng công bình, và cuối cùng là vinh hiển. Điều này khẳng định sự bảo đảm tuyệt đối cho sự cứu rỗi của con dân Chúa. Không một mắt xích nào trong chuỗi này có thể đứt gãy.

3. Chủ Quyền Của Đức Chúa Trời và Trách Nhiệm Con Người (Rô-ma 9):
Chương 9 thư Rô-ma là một luận giải mạnh mẽ về chủ quyền Đức Chúa Trời trong sự lựa chọn. Phao-lô dùng các ví dụ về Y-sác và Ích-ma-ên, Gia-cốp và Ê-sau để minh họa: "hai con chưa sanh ra, chưa làm điều chi lành hay dữ, hầu cho được giữ vững ý chỉ Đức Chúa Trời, là ý định sẵn bởi sự kén chọn tự do của Ngài, chẳng cứ việc làm, nhưng cứ Đấng kêu gọi... Vậy, việc ấy chẳng phải bởi người nào muốn, cũng chẳng phải bởi người nào chạy, bèn là bởi Đức Chúa Trời thương xót." (Rô-ma 9:11-12, 16).

Đoạn Kinh Thánh này dạy rằng nền tảng của sự lựa chọn là lòng thương xót chủ động và ý chỉ tự do của Đức Chúa Trời, chứ không dựa trên công đức hay hành động của con người. Điều này loại bỏ mọi cơ sở cho sự khoe mình (Ê-phê-sô 2:8-9). Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng dạy song song về trách nhiệm của con người phải ăn năn và tin nhận (Công vụ 17:30, Giăng 3:16). Đây là một sự mầu nhiệm mà trí óc hữu hạn khó có thể thấu triệt hoàn toàn, nhưng chúng ta tin vì cả hai đều là chân lý Kinh Thánh.

Tiền định không phải là một giáo lý khô khan hay độc đoán. Kinh Thánh cho thấy những mục đích cao cả và đầy yêu thương của nó:

1. Cho Sự Vinh Hiển Của Ân Điển Ngài (Ê-phê-sô 1:6, 12, 14): Ba lần trong phân đoạn Ê-phê-sô 1, Phao-lô nhấn mạnh rằng mọi sự đều hướng đến "sự khen ngợi vinh hiển của ân điển Ngài". Tiền định là để bày tỏ sự phong phú, vinh quang của ân điển Đức Chúa Trời cách trọn vẹn nhất.
2. Cho Sự Nên Thánh Của Chúng Ta (Ê-phê-sô 1:4): Chúng ta được chọn "đặng nên thánh không chỗ trách được trước mặt Ngài". Tiền định không dẫn đến đời sống buông thả, mà thúc đẩy chúng ta sống xứng đáng với sự kêu gọi cao trọng đó.
3. Cho Sự Bảo Đảm và An Nghỉ Của Đức Tin: Biết rằng sự cứu rỗi của mình bắt nguồn từ ý chỉ vững chắc và tình yêu vĩnh cửu của Đức Chúa Trời, chứ không từ sự bấp bênh của ý chí con người, đem lại cho tín hữu sự bình an và bảo đảm sâu xa (Giăng 10:28-29, Rô-ma 8:38-39).

Giáo lý về tiền định không chỉ để tranh luận, mà phải biến đổi đời sống chúng ta. Dưới đây là những ứng dụng cụ thể:

1. Sống Với Lòng Biết Ơn Sâu Nhiệm:
Mỗi ngày, chúng ta phải nhớ rằng đức tin mình có ngày nay hoàn toàn là ân điển, là kết quả của sự lựa chọn và định trước yêu thương từ Chúa. Điều này dẹp tan mọi sự kiêu ngạo tâm linh và đổ đầy lòng chúng ta sự cảm tạ. "Hãy cảm tạ Đức Chúa Trời, vì Ngài là thiện; sự thương xót Ngài còn đến đời đời!" (Thi thiên 136:1).

2. Rao Giảng Tin Lành Cách Can Đảm và Tin Quyết:
Một ngộ nhận cho rằng nếu Chúa đã định, thì chúng ta không cần truyền giáo. Điều này trái ngược với Kinh Thánh. Chính vì Đức Chúa Trời đã định rằng có một dân cho Danh Ngài, nên Ngài sai chúng ta đi rao giảng, và Lời giảng chính là phương tiện Ngài dùng để kêu gọi những người được chọn (Rô-ma 10:14-17). Sự thành công của công tác truyền giáo không tùy thuộc vào tài hùng biện của con người, mà vào quyền năng và ân điển của Đức Chúa Trời. Điều này cho chúng ta sự can đảm và hy vọng lớn khi rao giảng.

3. Tìm Kiếm Sự Nên Thánh:
Biết mình được chọn để nên thánh thúc giục chúng ta "làm nên sự cứu chuộc mình... với sự sợ sệt run rẩy" (Phi-líp 2:12), không phải để được cứu, mà vì biết mình đã được cứu. Đời sống thánh khiết là câu trả lời của lòng biết ơn đối với ân điển tiền định của Chúa.

4. An Nghỉ Trong Sự Tể Trị và Lòng Nhân Từ Của Chúa:
Trong mọi hoàn cảnh, kể cả khó khăn, thất bại hay bối rối, chúng ta có thể an nghỉ vì biết rằng Đức Chúa Trời Toàn Năng, Đấng đã định trước kế hoạch cứu rỗi cho chúng ta, cũng đang tể trị mọi chi tiết trong đời sống chúng ta để hoàn thành mục đích tốt lành của Ngài (Rô-ma 8:28). Sự cầu nguyện của chúng ta trở nên đầy tin cậy, không phải như đang thuyết phục một vị thần bất định, mà như đang trò chuyện với Người Cha Toàn Năng đã có kế hoạch yêu thương cho con cái Ngài.

Cuối cùng, cần phải nhấn mạnh rằng mọi sự tiền định đều "trong Đấng Christ" (Ê-phê-sô 1:4). Kế hoạch của Đức Chúa Trời không phải là một sơ đồ cứng nhắc, mà là một con người: Chúa Giê-xu Christ. Ngài là Đấng được Đức Chúa Trời "định sẵn trước buổi sáng thế" để làm Chiên Con chịu chết (I Phi-e-rơ 1:20). Sự tiền định của chúng ta luôn gắn liền với Ngài. Vì vậy, thay vì lo lắng tìm kiếm những dấu hiệu bí ẩn về việc mình có được chọn hay không, lời mời gọi của Kinh Thánh rất rõ ràng và thiết thực: "Hãy tin Đức Chúa Giê-xu, thì ngươi và cả nhà sẽ được cứu rỗi" (Công vụ 16:31).

Ai đến với Đấng Christ, ăn năn và tin nhận Ngài, thì người ấy kinh nghiệm thực tế của sự tiền định và nhận được sự bảo đảm rằng mình thuộc về Ngài. "Đức Chúa Trời đã ban sự sống đời đời, và sự sống đó ở trong Con Ngài. Ai có Đức Chúa Con thì có sự sống." (I Giăng 5:11-12). Giáo lý về tiền định, vì thế, không đưa chúng ta vào sự hoài nghi, mà dẫn chúng ta đến sự thờ phượng, tôn vinh Đức Chúa Trời Toàn Năng đầy ân điển và khiến chúng ta vững lòng trông cậy nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu, Chiên Con đã bị giết từ buổi sáng thế.

Ước mong mỗi chúng ta, khi suy ngẫm về lẽ thật cao sâu này, sẽ cất lên lời tôn ngợi cùng với Sứ đồ Phao-lô: "Ôi! Sâu nhiệm thay là sự giàu có, khôn ngoan và thông biết của Đức Chúa Trời! Sự phán xét của Ngài nào ai thấu được, đường nẻo của Ngài nào ai hiểu được! Vì, ai biết ý tưởng Chúa, ai là kẻ bàn luận của Ngài?... Vì muôn vật đều là từ Ngài, bởi Ngài, và hướng về Ngài. Vinh hiển cho Ngài đời đời, vô cùng! A-men." (Rô-ma 11:33-34, 36).