Lòng Vị Tha Trong Kinh Thánh
Trong một thế giới thường tôn vinh chủ nghĩa cá nhân và sự thỏa mãn bản thân, khái niệm “lòng vị tha” – hành động đặt lợi ích của người khác lên trên lợi ích của chính mình – dường như là một sự đối lập đầy thách thức. Thế nhưng, đây không chỉ là một ý tưởng đạo đức cao cả, mà chính là cốt lõi của thông điệp Phúc Âm và là bản chất của đời sống Cơ Đốc chân chính. Kinh Thánh không chỉ nói về lòng vị tha; Kinh Thánh mặc khải nguồn gốc của nó, bày tỏ khuôn mẫu tối thượng của nó và ban quyền năng để sống nó. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá lòng vị tha dưới ánh sáng của Lời Chúa, từ những nguyên tắc trong Cựu Ước đến sự bày tỏ trọn vẹn trong Chúa Cứu Thế Giê-xu, và ứng dụng của nó trong đời sống hằng ngày của mỗi tín hữu.
I. Nền Tảng Thần Học: Lòng Vị Tha Bắt Nguồn Từ Bản Tính Đức Chúa Trời
Trước khi xem xét lòng vị tha nơi con người, chúng ta phải hiểu nguồn gốc tối hậu của nó: chính Đức Chúa Trời. Ngài là Đấng vị tha tuyệt đối. Sự sáng tạo thế giới là một hành động vị tha, bày tỏ tình yêu và ân điển không vì một lợi ích nào cho bản thân Đấng Tạo Hóa. Cựu Ước liên tục mô tả Đức Chúa Trời là Đấng “hay làm ơn” (Neh 9:17), “thương xót” (Thi 103:8), và kiên nhẫn với dân sự phản nghịch của Ngài.
Tuy nhiên, sự mặc khải trọn vẹn nhất về lòng vị tha của Đức Chúa Trời được bày tỏ qua Chúa Giê-xu Christ. Sứ đồ Giăng viết: “Đức Chúa Trời là sự yêu thương” (1 Giăng 4:8). Từ “yêu thương” ở đây trong nguyên ngữ Hy Lạp là “agapē”. Khác với tình yêu mang tính cảm xúc (“philia”) hay tình yêu lãng mạn (“eros”), agapē là tình yêu có chủ ý, quyết tâm, vị tha, tìm kiếm lợi ích cao nhất cho đối tượng được yêu, bất kể giá phải trả. Chính tình yêu agapē này đã thúc đẩy kế hoạch cứu chuộc: “Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian, đến nỗi đã ban Con một của Ngài, hầu cho hễ ai tin Con ấy không bị hư mất mà được sự sống đời đời” (Giăng 3:16). Hành động “ban Con một” này là đỉnh cao của lòng vị tha thần thượng.
II. Khuôn Mẫu Tối Thượng: Sự Vị Tha Của Chúa Giê-xu Christ
Chúa Giê-xu Christ không chỉ dạy về lòng vị tha; Ngài chính là hiện thân của nó. Toàn bộ cuộc đời, chức vụ và sự chết của Ngài là một sự vị tha liên tục.
1. Giáo Huấn của Ngài: Trong Bài Giảng Trên Núi, Chúa Giê-xu đảo lộn quan niệm thế tục: “Ai vả má bên hữu ngươi, hãy đưa má bên kia cho họ; ai muốn kiện ngươi đặng đoạt cái áo ngoài, hãy để cho họ lấy luôn cái áo trong... Hãy yêu kẻ thù nghịch, và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ các ngươi” (Ma-thi-ơ 5:39-40, 44). Đây không phải là sự yếu đuối, mà là sức mạnh của lòng vị tha chủ động, phá vỡ vòng xoáy báo thù. Điều răn lớn thứ hai là “Ngươi hãy yêu kẻ lân cận như mình” (Ma-thi-ơ 22:39), đặt giá trị và nhu cầu của người khác ngang hàng với chính mình.
2. Gương Mẫu của Ngài: Chúa Giê-xu tuyên bố: “Con người đã đến, không phải để người ta hầu việc mình, song để hầu việc người ta, và phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người” (Ma-thi-ơ 20:28). Hành động rửa chân cho môn đồ (Giăng 13:1-17) là một minh họa sống động. Trong tiếng Hy Lạp, câu 1 nói: “eis telos” – Ngài yêu thương họ cho đến cuối cùng, cho đến tận cùng. Tình yêu đó đã thúc đẩy hành động hạ mình của Đấng tạo hóa để phục vụ tạo vật.
Nhưng đỉnh điểm của lòng vị tha nơi Ngài là sự hy sinh trên thập tự giá. Sứ đồ Phao-lô diễn giải điều này một cách thần học sâu sắc trong thơ Phi-líp: “Hãy có đồng một tâm tình như Đấng Christ đã có, Ngài vốn có hình Đức Chúa Trời, song chẳng coi sự bình đẳng mình với Đức Chúa Trời là sự nên nắm giữ; chính Ngài đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ... Ngài lại hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự” (Phi-líp 2:5-8). Từ ngữ “tự bỏ mình đi” (“ekenōsen” – đổ ra, làm cho trống không) mô tả một sự từ bỏ vị tha trọn vẹn địa vị, đặc quyền và vinh quang thiên thượng vì lợi ích của nhân loại tội lỗi. Phao-lô cũng viết trong Rô-ma: “Ít có người chết vì kẻ nghĩa; hoặc cũng có kẻ dám chết vì kẻ lành chăng. Nhưng Đức Chúa Trời tỏ lòng yêu thương Ngài đối với chúng ta, khi chúng ta còn là người có tội, thì Đấng Christ vì chúng ta chịu chết” (Rô-ma 5:7-8). Lòng vị tha của Đấng Christ hướng đến những người không xứng đáng, thậm chí là thù nghịch (Rô-ma 5:10).
III. Lòng Vị Tha Trong Đời Sống Hội Thánh Và Cá Nhân
Được cảm động bởi tình yêu vị tha của Đấng Christ, Cơ Đốc nhân được kêu gọi để sống cùng một tâm tình đó.
1. Trong Mối Quan Hệ Với Anh Em Tín Hữu: Kinh Thánh Tân Ước đầy dẫy những mạng lệnh sống vị tha trong Hội Thánh. “Chớ làm sự chi vì lòng tranh cạnh hoặc vì hư vinh, nhưng hãy khiêm nhường, coi người khác như tôn trọng hơn mình. Mỗi một người trong anh em chớ chăm về lợi riêng mình, nhưng phải chăm về lợi kẻ khác nữa” (Phi-líp 2:3-4). Thơ Ga-la-ti khuyên: “Hãy kính nhau trong sự yêu thương anh em... Hãy mang lấy gánh nặng cho nhau, như vậy anh em sẽ làm trọn luật pháp của Đấng Christ” (Ga-la-ti 5:13, 6:2). “Luật pháp của Đấng Christ” chính là luật của tình yêu vị tha.
2. Trong Thái Độ Với Của Cải Vật Chất: Lòng vị tha được thể hiện rõ ràng qua sự rộng rãi, chia sẻ. Chúa Giê-xu dạy: “Ai có hai áo, hãy lấy một cái cho người không có; ai có đồ ăn cũng nên làm như vậy” (Lu-ca 3:11). Hội Thánh đầu tiên đã sống điều này: “Phàm những người tin Chúa đều hiệp lại với nhau, lấy mọi vật làm của chung... Chẳng có ai kể của mình là của riêng; nhưng kể mọi vật là của chung... và phân phát cho mỗi người tùy theo nhu cầu” (Công vụ 2:44-45, 4:34-35). Đây không phải là chủ nghĩa cộng sản, mà là tình yêu vị tha tự nguyện được Thánh Linh cảm động.
3. Trong Tình Yêu Với Kẻ Thù Và Người Lạ: Câu chuyện Người Sa-ma-ri Nhân Lành (Lu-ca 10:25-37) mở rộng định nghĩa “người lân cận” vượt khỏi ranh giới chủng tộc, tôn giáo. Người Sa-ma-ri, với lòng thương xót vị tha (“splanchnizomai” – một từ mạnh mẽ chỉ sự xúc động từ tận đáy lòng), đã dùng thời gian, công sức và tiền bạc của mình để giúp đỡ một người xa lạ, thậm chí là kẻ thù tiềm tàng về mặt văn hóa. Chúa Giê-xu kết luận: “Hãy đi, làm theo như vậy” (câu 37).
IV. Động Lực Và Quyền Năng Cho Đời Sống Vị Tha
Sống vị tha theo tiêu chuẩn của Kinh Thánh là bất khả thi với sức riêng của con người. Chúng ta dễ mệt mỏi, cay đắng, hoặc tìm kiếm sự công nhận. Động lực và quyền năng chân chính đến từ:
1. Sự Cảm Nhận Ân Điển Chúa: Khi chúng ta thật sự hiểu mình đã nhận được sự vị tha nhưng không của Đấng Christ dành cho mình – những tội nhân đáng chết – thì lòng biết ơn sẽ trở thành động lực mạnh mẽ để chúng ta trao đi cho người khác. Như Chúa tha thứ cho chúng ta, chúng ta cũng phải tha thứ (Cô-lô-se 3:13).
2. Quyền Năng của Đức Thánh Linh: Bông trái của Thánh Linh là “yêu thương... nhân từ... trung tín, mềm mại, tiết độ” (Ga-la-ti 5:22-23). Tình yêu agapē đứng đầu danh sách. Chính Thánh Linh tuôn đổ tình yêu của Đức Chúa Trời vào lòng chúng ta (Rô-ma 5:5) và ban năng lực để chúng ta yêu thương cách vị tha. Đời sống vị tha là đời sống được Thánh Linh điều khiển.
3. Viễn Cảnh Vĩnh Hằng: Sự vị tha của chúng ta không vô ích trong Chúa. Chúa Giê-xu phán rằng khi chúng ta cho đi, phục vụ người hèn mọn nhất, là chúng ta đang làm cho chính Ngài (Ma-thi-ơ 25:40). Phao-lô khích lệ: “Vậy, hỡi anh em yêu dấu của tôi, hãy vững vàng, chớ rúng động, hãy làm công việc Chúa cách dư dật luôn, vì biết rằng công lao của anh em trong Chúa chẳng phải là vô ích đâu” (1 Cô-rinh-tô 15:58).
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Trong Đời Sống Cơ Đốc Nhân Hằng Ngày
Lòng vị tha không phải là một lý thuyết, mà là một lối sống. Dưới đây là một số ứng dụng cụ thể:
- Trong Gia Đình: Tình nguyện làm việc nhà mà không mong được khen ngợi. Kiên nhẫn lắng nghe và dành thời gian chất lượng cho vợ/chồng, con cái dù bản thân mệt mỏi. Từ bỏ sở thích cá nhân để đáp ứng nhu cầu của người thân.
- Trong Hội Thánh: Đến sớm chuẩn bị, ở lại dọn dẹp sau buổi nhóm. Chủ động thăm viếng, an ủi, cầu thay cho anh chị em đang bệnh tật hoặc gặp khó khăn. Sẵn sàng sử dụng ân tứ, thời gian, tài chính để gây dựng thân thể Đấng Christ, không phải để được nhìn thấy.
- Trong Công Việc & Xã Hội: Làm việc tận tâm như làm cho Chúa (Cô-lô-se 3:23), mang lại lợi ích cho chủ và đồng nghiệp. Tha thứ cho người đã xúc phạm hoặc lợi dụng mình. Tham gia các hoạt động thiện nguyện, quyên góp cách kín đáo cho người nghèo, không tìm kiếm danh tiếng.
- Trong Tâm Tư: Cầu nguyện cho người làm tổn thương mình (Ma-thi-ơ 5:44). Chiến đấu với sự ích kỷ trong suy nghĩ, tập trung vào lợi ích của người khác. Nuôi dưỡng lòng biết ơn vì sự hy sinh của Chúa, từ đó xem mọi cơ hội hy sinh là đặc ân.
Kết Luận
Lòng vị tha trong Kinh Thánh không phải là một đức tính đạo đức để con người tự mình rèn luyện, mà là sự đáp lại tình yêu vị tha tối thượng đã được ban cho chúng ta trong Chúa Giê-xu Christ. Nó bắt nguồn từ bản tính yêu thương của Đức Chúa Trời, được bày tỏ trọn vẹn qua sự hy sinh của Con Ngài trên thập tự giá, và được sống ra bởi quyền năng của Đức Thánh Linh trong đời sống của mỗi tín hữu. Sống vị tha là bước đi theo dấu chân của Thầy mình, là làm chứng sống động về Phúc Âm cho một thế giới đang khao khát tình yêu đích thực. Như lời sứ đồ Giăng đã tóm tắt: “Chúng ta đã biết sự yêu thương ở tại điều nầy: ấy là Chúa đã vì chúng ta bỏ sự sống; chúng ta cũng nên vì anh em mình bỏ sự sống. Nhưng ai có của cải đời nầy, thấy anh em mình đương cùng túng mà chắt lòng đóng lại, thì lòng yêu mến Đức Chúa Trời thể nào ở trong người ấy được! Hỡi con cái bé mọn, chớ yêu mến bằng lời nói và lưỡi, nhưng bằng việc làm và lẽ thật” (1 Giăng 3:16-18).
Ước mong mỗi chúng ta, khi chiêm ngưỡng thập tự giá, sẽ được cảm động sâu xa để bước ra khỏi vỏ ốc của bản ngã, và sống một đời sống vị tha, rạng ngời tình yêu của Đấng Christ cho những người xung quanh.