Kinh Thánh nói gì về việc kiện tụng?

Trong một xã hội nơi quyền lợi cá nhân thường được đặt lên hàng đầu và các tranh chấp là điều không thể tránh khỏi, vấn đề kiện tụng trở nên phổ biến. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi sống như những công dân Nước Trời giữa thế gian này. Vậy, Kinh Thánh, Lời Đức Chúa Trời, dạy chúng ta điều gì về việc kiện cáo, đặc biệt là kiện cáo nhau trước tòa án thế gian? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát các phân đoạn Kinh Thánh then chốt, phân tích ngôn ngữ gốc, và rút ra những nguyên tắc đạo đức cùng ứng dụng thực tiễn cho đời sống đức tin.

Phân đoạn kinh điển và rõ ràng nhất về vấn đề này được tìm thấy trong thư của Sứ đồ Phao-lô gửi cho Hội Thánh tại Cô-rinh-tô. Ông đối diện thẳng với một vấn đề nghiêm trọng trong Hội Thánh:

"Khi trong anh em có sự kiện cáo nhau, sao dám đem việc kiện trước mặt kẻ không công bình, chớ chẳng phải trước mặt các thánh đồ sao? Anh em há chẳng biết các thánh đồ sẽ xét đoán thế gian sao? Vậy nếu thế gian bị anh em xét đoán, thì anh em há chẳng đáng xét đoán việc nhỏ mọn hơn sao? Anh em chẳng biết chúng ta sẽ xét đoán các thiên sứ sao? Phương chi việc đời nầy!... Tôi nói thế để làm cho anh em hổ thẹn. Thế nào, giữa anh em không có một kẻ khôn ngoan nào để phân xử việc kiện cáo giữa anh em mình sao? Nhưng anh em nọ kiện anh em kia, và là trước mặt người chẳng tin!" (1 Cô-rinh-tô 6:1-6, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).

Phao-lô dùng một loạt câu hỏi tu từ mạnh mẽ để đánh thức lương tâm của các tín hữu. Ông gọi việc này là "sự xấu hổ" (câu 5). Hãy chú ý những điểm then chốt:

• Bản Chất của Hành Động: Đem "việc kiện" (τὸ κρίμα - to krima) ra trước "kẻ không công bình" (ἀδίκων - adikōn). Từ Hy Lạp adikōn ở đây chỉ những người không công bình, vô đạo, tức là những quan tòa hoặc hệ thống tư pháp ngoại đạo, chưa biết Chúa.
• Đặc Quyền của Hội Thánh: Phao-lô nhắc nhở về địa vị của các thánh đồ (ἅγιοι - hagioi - những người được biệt riêng ra). Họ sẽ cùng với Đấng Christ xét đoán thế gian và ngay cả các thiên sứ. Vậy thì, lẽ nào họ không đủ khôn ngoan, thánh khiết và công bình để phân xử những việc đời này giữa anh em mình?
• Tổn Hại cho Chứng Nhân: Hậu quả nghiêm trọng nhất mà Phao-lô chỉ ra là hành động này diễn ra "trước mặt người chẳng tin" (câu 6). Nó làm tổn thương uy tín của Hội Thánh, làm vấy bùn danh Chúa, và khiến cho người ngoại đạo nghi ngờ về tình yêu thương và sự hòa thuận mà Phúc Âm rao giảng.

Thay vì kiện cáo, Phao-lô đưa ra một thách thức đau đớn hơn: "Chẳng thà anh em chịu ở bị thiệt, chẳng thà anh em chịu bị người ta lừa đảo" (1 Cô-rinh-tô 6:7). Nguyên tắc này không phủ nhận công lý, nhưng đặt tình yêu thương, sự hiệp một của Thân Thể Đấng Christ và danh tiếng của Tin Lành lên trên quyền lợi cá nhân.

Lời dạy của Phao-lô hoàn toàn phù hợp với tinh thần của Chúa Giê-xu Christ được ghi trong Bài Giảng Trên Núi. Đây là hiến chương Nước Trời, nơi các giá trị bị đảo lộn so với thế gian.

"Các ngươi có nghe lời phán rằng: Hãy yêu người lân cận, và hãy ghét kẻ thù nghịch. Nhưng ta nói cùng các ngươi: Hãy yêu kẻ thù nghịch, và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ các ngươi... Lại nếu ai muốn kiện ngươi đặng đoạt áo trong, thì hãy để cho nó lấy luôn cái áo ngoài." (Ma-thi-ơ 5:43-44, 40).

Trong bối cảnh xã hội Do Thái thời đó, "áo trong" (χιτών - chitōn) là một món đồ cần thiết, còn "áo ngoài" (ἱμάτιον - himation) là vật có giá trị hơn, thậm chí có thể dùng làm vật thế chấp. Chúa Giê-xu không dạy về thủ tục pháp lý, nhưng dạy về thái độ của lòng. Thay vì khăng khăng đòi lại thứ thuộc về mình một cách hợp pháp (áo trong), Ngài kêu gọi môn đệ sẵn sàng hy sinh cả thứ có giá trị hơn (áo ngoài) để làm chứng về một đời sống siêu việt, không bị ràng buộc bởi của cải và sự tranh giành.

Điều này được củng cố bởi lời dạy: "Đừng chống cự kẻ dữ" (Ma-thi-ơ 5:39). Từ "chống cự" trong tiếng Hy Lạp là anthistēmi, có nghĩa là đối đầu, chống lại một cách chủ động và quyết liệt. Chúa Giê-xu kêu gọi chúng ta từ bỏ tinh thần "ăn miếng trả miếng" và tin cậy sự công bình của Đức Chúa Trời (Rô-ma 12:19).

Kinh Thánh không chỉ cấm đoán việc kiện tụng ra ngoài, mà còn cung cấp một quy trình thay thế đầy ân điển và khôn ngoan để giải quyết mâu thuẫn giữa các tín hữu. Chúa Giê-xu đã thiết lập mẫu mực này:

"Nếu anh em ngươi phạm tội cùng ngươi, hãy trách người khi chỉ có ngươi với một mình ngươi; nếu người nghe ngươi, thì ngươi được anh em lại. Nếu người không nghe, hãy mời một hai người đi với ngươi, hầu cứ lời hai ba người làm chứng mà mọi việc được chắc chắn. Nếu người không nghe các người đó, hãy cáo cùng Hội thánh; và nếu người không nghe Hội thánh, thì hãy coi người như kẻ ngoại và kẻ thâu thuế vậy." (Ma-thi-ơ 18:15-17).

Quy trình này nhấn mạnh sự riêng tư, tình yêu thương, và mục đích phục hồi ("được anh em lại") chứ không phải trừng phạt. Nó diễn ra trong phạm vi cộng đồng đức tin, nơi có cùng nền tảng chân lý và tình yêu thương của Đấng Christ. Chỉ khi mọi nỗ lực hòa giải trong Hội Thánh thất bại, người đó mới bị xem như "người ngoại" (ἐθνικός - ethnikos) - tức là người không sống theo các nguyên tắc của vương quốc Đức Chúa Trời. Ngay cả lúc đó, thái độ vẫn là để họ ra ngoài với hy vọng họ sẽ ăn năn (xem 1 Cô-rinh-tô 5:5).

Mặc dù Kinh Thánh rất rõ ràng trong việc phản đối kiện cáo giữa anh em trong Chúa, chúng ta cần hiểu một cách cân bằng và khôn ngoan.

1. Kiện Tụng Với Người Ngoài (Không Phải Tín Hữu): Bối cảnh của 1 Cô-rinh-tô 6 tập trung vào việc "anh em nọ kiện anh em kia". Kinh Thánh không trực tiếp cấm một Cơ Đốc nhân thực thi các quyền pháp lý của mình trước một bên không phải là tín hữu, đặc biệt trong các vấn đề dân sự hoặc thương mại. Tuy nhiên, tinh thần của Ma-thi-ơ 5:38-42 vẫn nên được áp dụng: liệu việc kiện tụng có thực sự cần thiết, có phù hợp với tình yêu thương và sự làm chứng cho Chúa không? Nhiều khi, "chịu thiệt" lại là con đường khôn ngoan và vinh hiển Danh Chúa hơn.

2. Vai Trò Của Nhà Cầm Quyền và Pháp Luật: Kinh Thánh dạy chúng ta phải vâng phục nhà cầm quyền, vì họ là "người làm việc của Đức Chúa Trời" để duy trì trật tự và trừng phạt kẻ làm ác (Rô-ma 13:1-4). Do đó, việc báo cáo tội phạm hình sự (trộm cắp, bạo hành, lừa đảo...) cho chính quyền là phù hợp với nguyên tắc Kinh Thánh. Đây không phải là "kiện cáo anh em" theo nghĩa tranh chấp cá nhân, mà là để duy trì công lý xã hội.

3. Sự Công Bình và Bảo Vệ Người Yếu Đuối: Các tiên tri trong Cựu Ước liên tục lên tiếng chống lại sự bất công và bênh vực người nghèo, kẻ mồ côi, người góa bụa (Ê-sai 1:17, Mi-chê 6:8). Đôi khi, việc sử dụng hệ thống pháp luật một cách khôn ngoan có thể là công cụ để bảo vệ người vô tội và chống lại sự áp bức. Điều quan trọng là động cơ có phải là sự công bình và yêu thương, hay là sự trả thù, tham lam và ích kỷ.

Từ những phân tích trên, chúng ta có thể rút ra các bài học thực tiễn:

• Ưu Tiên Hòa Giải Cá Nhân và Trong Hội Thánh: Khi có mâu thuẫn hay tranh chấp với một anh em khác, bước đầu tiên không bao giờ là tìm luật sư, mà là tìm gặp riêng người đó với tấm lòng khiêm nhường, nhu mì (Ga-la-ti 6:1). Nếu không được, hãy nhờ đến sự trung gian của những người trưởng thành thuộc linh trong Hội Thánh.
• Phát Triển Tấm Lòng Sẵn Sàng "Chịu Thiệt": Chúng ta cần xin Chúa biến đổi tấm lòng mình, để không coi quyền lợi vật chất hay danh dự cá nhân là tối thượng. Sự tự do đích thực là khi chúng ta không bị những điều đó trói buộc, và có thể vui lòng hy sinh vì cớ Chúa và anh em mình.
• Bảo Vệ Sự Hiệp Một của Hội Thánh: Mỗi quyết định của chúng ta phải được đặt dưới câu hỏi: "Điều này có gây chia rẽ Thân Thể Đấng Christ không? Có làm cho người ngoại vấp phạm không?" Hãy để tình yêu thương là dây liên lạc của sự trọn vẹn (Cô-lô-se 3:14).
• Sử Dụng Sự Khôn Ngoan Thuộc Linh: Không phải mọi tình huống đều đơn giản. Khi đối diện với những tranh chấp phức tạp (ví dụ: trong kinh doanh, hợp đồng, di chúc...), hãy tìm kiếm lời khuyên từ những người lãnh đạo thuộc linh khôn ngoan và cả những chuyên gia Cơ Đốc trong lĩnh vực pháp lý, để có quyết định vừa khôn ngoan thực tế, vừa vâng theo các nguyên tắc Kinh Thánh.
• Tin Cậy Nơi Sự Công Bình Tối Cao của Đức Chúa Trời: Cuối cùng, chúng ta có an toàn khi biết rằng Đức Chúa Trời là Quan Án công bình. "Vì chúng tôi biết Đấng đã phán rằng: Sự trả thù thuộc về ta; ta sẽ báo ứng, ấy Chúa phán vậy." (Hê-bơ-rơ 10:30). Chúng ta có thể phó thác mọi sự không công bình mình chịu cho Ngài, tin rằng Ngài sẽ xét đoán cách hoàn hảo trong thời điểm của Ngài.

Kinh Thánh dạy một con đường cao trọng hơn cho con cái Đức Chúa Trời trong việc giải quyết mâu thuẫn. Thay vì vội vàng lao vào những vụ kiện cáo tốn kém, chia rẽ và làm tổn thương chứng nhân Cơ Đốc, chúng ta được kêu gọi thực hành sự tha thứ, hòa giải, và sẵn sàng từ bỏ quyền lợi cá nhân vì sự vinh hiển lớn hơn của Đấng Christ và sự hiệp một của Hội Thánh Ngài. Điều này không có nghĩa là chúng ta trở nên ngây thơ hay dung túng cho cái ác, nhưng có nghĩa là chúng ta tin cậy hệ thống pháp lý của Nước Trời và sự khôn ngoan mà Đức Thánh Linh ban cho cộng đồng đức tin. Ước mong mỗi chúng ta, khi đối diện với những tranh chấp, sẽ lựa chọn con đường của tình yêu thương, sự hòa thuận và sự khôn ngoan đến từ trên cao, để qua đời sống mình, Danh Chúa được tôn cao.