Nguồn Gốc của Lễ Phục Sinh
Trong niềm tin Cơ Đốc, Lễ Phục Sinh không đơn thuần là một ngày lễ truyền thống hay dịp để trao tặng những quả trứng đầy màu sắc. Đây là trung tâm điểm của toàn bộ đức tin, là nền tảng vững chắc cho niềm hy vọng cứu rỗi của mỗi tín đồ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá nguồn gốc thần học, lịch sử và Kinh Thánh của Lễ Phục Sinh, phân biệt rõ giữa nguồn gốc thiêng liêng được mặc khải trong Lời Chúa và những tập tục văn hóa bên ngoài đã bám vào nó qua dòng thời gian.
Trước khi đi vào nguồn gốc, chúng ta cần hiểu rõ ý nghĩa từ ngữ. Trong tiếng Việt, "Phục Sinh" có nghĩa là "sống lại", diễn tả chính xác sự kiện Chúa Giê-xu Christ sống lại từ cõi chết. Từ này xuất phát từ Hán-Việt: 復生 (Phục: trở lại, Sinh: sống).
Tuy nhiên, từ tiếng Anh "Easter" lại có một lịch sử phức tạp hơn. Nhiều học giả tin rằng nó bắt nguồn từ "Eostre" hoặc "Ostara", tên của một nữ thần mùa xuân và sự sinh sôi trong thần thoại Anglo-Saxon. Điều này cho thấy một sự pha trộn văn hóa sau này, khi Cơ Đốc giáo truyền bá đến các vùng đất mới và sử dụng tên gọi của những lễ hội mùa xuân hiện có để chỉ về ngày lễ kỷ niệm sự sống lại của Chúa. Trong tiếng Hy Lạp, ngôn ngữ nguyên thủy của Tân Ước, từ được dùng là Πάσχα (Pascha), mượn trực tiếp từ tiếng A-ram פסחא (Paskha), có nghĩa là "Lễ Vượt Qua". Điều này ngay lập tức dẫn chúng ta đến nguồn gốc Kinh Thánh căn bản nhất.
Nguồn gốc thật sự và thiêng liêng của Lễ Phục Sinh nằm trọn vẹn trong các sách Phúc Âm và thư tín Tân Ước. Đây không phải là một huyền thoại hay biểu tượng, mà là một sự kiện lịch sử có thật, được chứng kiến và ghi lại bởi các nhân chứng.
Sứ đồ Phao-lô, trong thư gửi Hội thánh Cô-rinh-tô, đã tóm tắt cốt lõi của Phúc Âm một cách rõ ràng: "Vả, trước hết tôi đã dạy dỗ anh em điều mà chính tôi đã nhận lãnh, ấy là Đấng Christ chịu chết vì tội chúng ta theo lời Kinh Thánh; Ngài đã bị chôn, đến ngày thứ ba, Ngài sống lại theo lời Kinh Thánh" (1 Cô-rinh-tô 15:3-4). Câu Kinh Thánh này xác lập hai chân lý: (1) Sự chết chuộc tội của Chúa Giê-xu, và (2) Sự sống lại của Ngài vào ngày thứ ba. Cả hai đều "theo lời Kinh Thánh", tức là ứng nghiệm những lời tiên tri từ Cựu Ước.
Cả bốn sách Phúc Âm (Ma-thi-ơ, Mác, Lu-ca, Giăng) đều ghi chép tỉ mỉ các sự kiện xung quanh sự phục sinh. Tất cả đều nhất trí về những điểm cốt yếu:
- Sự kiện: Chúa Giê-xu bị đóng đinh, chết và được chôn trong mộ (Ma-thi-ơ 27:57-66; Mác 15:42-47; Lu-ca 23:50-56; Giăng 19:38-42).
- Thời điểm: Vào "ngày thứ nhứt trong tuần lễ" (tức Chủ Nhật), các bà đi ra mộ thì thấy mộ trống (Ma-thi-ơ 28:1; Mác 16:2; Lu-ca 24:1; Giăng 20:1).
- Nhân chứng: Các thiên sứ hiện ra loan báo Ngài đã sống lại (Ma-thi-ơ 28:5-7; Mác 16:5-7; Lu-ca 24:4-7; Giăng 20:12-13).
- Hiện ra: Chúa Giê-xu đã sống lại hiện ra nhiều lần với Ma-ri Ma-đơ-ren, các môn đồ, và hơn 500 người (Ma-thi-ơ 28:9-10; Lu-ca 24:13-43; Giăng 20:11-29; 1 Cô-rinh-tô 15:5-7).
Chi tiết "ngày thứ ba" không phải ngẫu nhiên. Nó ứng nghiệm lời tiên tri của chính Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 16:21; 17:23; 20:19) và cũng gợi nhớ đến hình bóng trong Cựu Ước, như việc Y-sác được "sống lại" trong lòng Áp-ra-ham sau ba ngày đường (Sáng thế ký 22:4), hay Giô-na trong bụng cá lớn ba ngày ba đêm (Giô-na 1:17, được chính Chúa Giê-xu nhắc đến như một hình bóng về sự phục sinh của Ngài trong Ma-thi-ơ 12:40).
Để hiểu sâu sắc nguồn gốc thần học của Lễ Phục Sinh, chúng ta phải quay về Lễ Vượt Qua của người Do Thái. Sự kiện phục sinh xảy ra đúng trong bối cảnh lễ trọng đại này.
Lễ Vượt Qua kỷ niệm biến cố Thiên sứ của Đức Giê-hô-va "vượt qua" (pass over) các nhà có máu chiên con bôi trên mày cửa, trong khi giết chết các con đầu lòng của người Ai Cập (Xuất Ê-díp-tô Ký 12). Chiên con Vượt Qua phải là "chiên con không tì vít, chiên đực giáp năm" (câu 5), và máu của nó trở nên dấu hiệu cứu rỗi. Sứ đồ Phao-lô sau này đã tuyên bố rõ ràng: "Đấng Christ là con sinh lễ Vượt Qua của chúng ta đã vì chúng ta chịu hi sinh rồi" (1 Cô-rinh-tô 5:7). Chúa Giê-xu chính là Chiên Con của Đức Chúa Trời, hoàn hảo, không tì vết, chịu giết chết vào chính giờ dâng của lễ Vượt Qua tại đền thờ (Giăng 19:14, 31).
Trong tiếng Hê-bơ-rơ, Lễ Vượt Qua là פֶּסַח (Pesach), có nghĩa là "vượt qua" hoặc "bảo vệ". Sự phục sinh của Chúa Giê-xu là sự hoàn tất trọn vẹn của Lễ Vượt Qua. Nếu cái chết của Ngài như chiên con chuộc tội, thì sự sống lại của Ngài là bằng chứng rằng của lễ đó đã được Đức Chúa Trời chấp nhận, và quyền lực của sự chết đã bị đánh bại. Sự "vượt qua" giờ đây mang ý nghĩa sâu xa hơn: nhờ đức tin nơi huyết Chúa Giê-xu, chúng ta được vượt qua khỏi án phạt đời đời của tội lỗi, và được bảo vệ trong sự sống mới của Ngài.
Sứ đồ Phao-lô nhấn mạnh tầm quan trọng sống còn của sự phục sinh: "Và nếu Đấng Christ chưa sống lại, thì đạo chúng ta là vô ích, và anh em còn ở trong tội lỗi mình... Nhưng bây giờ, Đấng Christ đã từ kẻ chết sống lại, Ngài là trái đầu mùa của những kẻ ngủ" (1 Cô-rinh-tô 15:17, 20).
Từ ngữ Hy Lạp cho "sống lại" là ἀνάστασις (anastasis), có nghĩa đen là "đứng dậy trở lại". Sự phục sinh của Chúa Giê-xu không phải là sự hồi sinh tạm thời (như La-xa-rơ, người sau đó vẫn chết lại), mà là sự sống lại vinh hiển với một thân thể vinh hiển, bất tử, mở đường cho sự sống lại tương lai của tất cả những người thuộc về Ngài. Ngài là "trái đầu mùa" – đảm bảo chắc chắn cho một mùa gặt lớn là sự sống lại của các thánh đồ.
Sự phục sinh xác nhận:
1. Thần tính của Chúa Giê-xu: "Ngài vốn được xưng là Con Đức Chúa Trời với quyền phép, theo thánh Linh, bởi sự sống lại của Ngài từ kẻ chết" (Rô-ma 1:4).
2. Sự công nhận của Chúa Cha: Công lao cứu chuộc của Chúa Con đã được chấp nhận trọn vẹn.
3. Sự đắc thắng của ân điển trên tội lỗi và sự chết: "Hỡi sự chết, sự thắng của mầy ở đâu? Hỡi sự chết, cái nọc của mầy ở đâu?" (1 Cô-rinh-tô 15:55).
4. Lời hứa về sự sống đời đời: "Vì nếu chúng ta đã cùng chết với Ngài, thì chúng ta cũng sẽ cùng sống với Ngài" (2 Ti-mô-thê 2:11).
Lẽ thật về sự phục sinh không chỉ để kỷ niệm mỗi năm một lần, mà phải biến đổi đời sống chúng ta mỗi ngày.
1. Sống Trong Quyền Năng Phục Sinh: Cùng một quyền năng đã khiến Chúa Giê-xu sống lại từ kẻ chết đang hành động trong chúng ta (Ê-phê-sô 1:19-20). Điều này có nghĩa là chúng ta có năng lực để chiến thắng tội lỗi, thói quen xấu, và những nỗi sợ hãi. "Vậy nếu anh em được sống lại với Đấng Christ, hãy tìm các sự ở trên trời, nơi Đấng Christ ngồi bên hữu Đức Chúa Trời" (Cô-lô-se 3:1).
2. Rao Giảng Tin Lành với Xác Quyết: Các sứ đồ đã từ những người nhát đảm, đóng cửa vì sợ hãi (Giăng 20:19) trở thành những chứng nhân can đảm, sẵn sàng chịu chết vì lời chứng về Đấng Phục Sinh. Sự xác quyết của chúng ta trong việc chia sẻ Phúc Âm bắt nguồn từ một sự kiện lịch sử có thật, không phải một triết lý mơ hồ.
3. Nuôi Dưỡng Hy Vọng Vĩnh Cửu: Trong mọi nghịch cảnh, bệnh tật, mất mát, hay đối diện với cái chết, sự phục sinh ban cho chúng ta hy vọng chắc chắn. "Nguyền xin Đức Chúa Trời của sự trông cậy làm cho anh em đầy dẫy mọi điều vui vẻ và mọi điều bình an trong đức tin, hầu cho anh em nhờ quyền phép Đức Thánh Linh được dư dật sự trông cậy!" (Rô-ma 15:13). Chúng ta khóc thương, nhưng không như người không có hy vọng (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:13).
4. Dâng Đời Sống Mình Làm Của Lễ Sống: Nhờ sự phục sinh, chúng ta được kêu gọi sống một đời sống mới. "Vậy anh em cũng hãy coi mình như chết về tội lỗi và như sống cho Đức Chúa Trời trong Đức Chúa Jêsus Christ" (Rô-ma 6:11). Mỗi ngày là một cơ hội để sống vì Đấng đã chết và sống lại cho chúng ta (2 Cô-rinh-tô 5:15).
Nguồn gốc của Lễ Phục Sanh bắt rễ sâu trong kế hoạch cứu chuộc vĩnh cửu của Đức Chúa Trời, được báo trước qua Lễ Vượt Qua trong Cựu Ước và được hoàn thành trọn vẹn trong sự kiện lịch sử có thật: Chúa Giê-xu Christ, Chiên Con của Đức Chúa Trời, đã chịu chết vì tội lỗi chúng ta và đã sống lại vinh hiển vào ngày thứ ba. Mọi tập tục văn hóa bên ngoài, dù đẹp đẽ hay vui nhộn, đều chỉ là lớp vỏ. Cốt lõi của Phục Sinh vẫn là ngôi mộ trống và Chúa hằng sống.
Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được mời gọi không chỉ kỷ niệm sự kiện này một ngày trong năm, mà để cho lẽ thật về sự phục sinh định hình toàn bộ đời sống, đức tin và hy vọng của chúng ta. Hãy sống mỗi ngày như những người đã được cùng sống lại với Đấng Christ, mang lấy quyền năng và niềm vui của sự sống mới ấy đến cho một thế giới vẫn còn đang chìm trong bóng tối của sự chết. "Ngợi khen Đức Chúa Trời, là Cha Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta, Ngài theo lòng thương xót cả thể khiến chúng ta lại sinh, đặng chúng ta nhờ sự sống lại của Đức Chúa Jêsus Christ mà có sự trông cây sống" (1 Phi-e-rơ 1:3).