Ugarit là gì và có liên quan gì đến Kinh Thánh?

Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, đôi khi chúng ta bắt gặp những cái tên, những địa danh hay những tập tục văn hóa dường như rất xa lạ. Để thấu hiểu trọn vẹn thông điệp của Đức Chúa Trời trong bối cảnh nguyên thủy của nó, việc tìm hiểu thế giới xung quanh dân Y-sơ-ra-ên là vô cùng quan trọng. Một trong những khám phá khảo cổ vĩ đại nhất có ý nghĩa như vậy chính là thành phố cổ Ugarit. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá Ugarit là gì, nội dung các văn tự được tìm thấy tại đây, và quan trọng nhất là mối liên hệ mật thiết của nó trong việc làm sáng tỏ ngôn ngữ, văn hóa và bối cảnh tôn giáo của Cựu Ước.

Ugarit (ngày nay là Ras Shamra, Syria) là một thành phố cảng phồn thịnh của người Ca-na-an, nằm trên bờ biển Địa Trung Hải, phía bắc của khu vực mà Kinh Thánh gọi là xứ Ca-na-an. Thành phố này đạt đến đỉnh cao về quyền lực chính trị và thịnh vượng kinh tế vào khoảng thế kỷ 15 đến 12 TCN, trước khi bị sụp đổ một cách bí ẩn vào khoảng năm 1180 TCN, trùng với thời kỳ các "Dân Biển" xâm lăng.

Khám phá quan trọng nhất tại Ugarit không phải là vàng bạc hay đền đài nguy nga, mà là một thư viện khổng lồ chứa hàng trăm tấm bảng đất sét được viết bằng chữ hình nêm (cuneiform). Điều đặc biệt là các tấm bảng này không dùng tiếng Akkad phổ biến thời đó, mà dùng một ngôn ngữ bản địa được gọi là tiếng Ugarit. Chữ viết Ugarit là một trong những bảng chữ cái sớm nhất được biết đến, với chỉ khoảng 30 ký tự, đánh dấu một bước tiến vĩ đại từ các hệ thống chữ tượng hình phức tạp.

Các văn bản Ugarit bao gồm nhiều thể loại: thư từ ngoại giao, văn kiện pháp lý, danh sách buôn bán, và quan trọng nhất là các bản văn thần thoại và nghi lễ tôn giáo của người Ca-na-an. Chính những bản văn tôn giáo này đã mở ra cánh cửa để chúng ta hiểu về hệ thống tín ngưỡng mà dân Y-sơ-ra-ên phải đối diện khi bước vào Đất Hứa.

Các bản văn Ugarit mô tả một điện thờ các thần (pantheon) phức tạp, đứng đầu là thần El (cũng được gọi là Toru El - Đấng Tạo Hóa, hay Abu Adam - Cha của Loài Người). Tuy nhiên, thần có ảnh hưởng tích cực và hoạt động mạnh mẽ nhất trong các câu chuyện là Baal (có nghĩa là "Chúa" hay "Chủ"), thần bão tố, mưa và sự sinh sôi. Cuộc chiến giữa Baal và thần biển Yamm (hay thần hỗn mang Mot) là trung tâm của thần thoại Ugarit, nói lên sự chiến thắng của trật tự trên hỗn mang.

Điều này giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về lời tiên tri của Ê-li trong 1 Các Vua 18. Khi tiên tri Ê-li thách thức các tiên tri của Baal trên núi Cạt-mên, đó không phải chỉ là một cuộc thi phép lạ, mà là một cuộc đối đầu thần học tối cao. Ê-li công bố: "Nếu Đức Giê-hô-va là Đức Chúa Trời, hãy theo Ngài; nếu Ba-anh là Đức Chúa Trời, hãy theo hắn" (1 Các Vua 18:21). Trong bối cảnh Ugarit, Baal được tôn thờ như vị thần ban mưa và sự sống. Việc Đức Giê-hô-va, chứ không phải Baal, đáp lời bằng lửa và sau đó là mưa lớn (1 Các Vua 18:38, 45), là một tuyên bố hùng hồn rằng Ngài mới thật là Đấng Tể Trị tối cao trên cả thiên nhiên và sự sống.

Ngoài ra, các văn bản Ugarit còn nhắc đến nữ thần Athirat (Asherah), vợ của El, và nữ thần tình yêu/chiến tranh Anat. Sự hiện diện của các "hình tượng A-sê-ra" (Asherim) trong Kinh Thánh (ví dụ: 2 Các Vua 21:7) trở nên rõ ràng hơn. Đó là những biểu tượng thờ phượng liên quan đến nữ thần mẹ này, một thực hành mà dân Y-sơ-ra-ên thường bị cám dỗ dung hòa với sự thờ phượng Đức Giê-hô-va.

Về phương diện ngôn ngữ, tiếng Ugarit thuộc nhóm ngôn ngữ Semitic Tây Bắc, cùng họ với tiếng Hê-bơ-rơ (Hebrew) Kinh Thánh. Việc khám phá ra nó đã cung cấp một "người anh em" cổ xưa cho tiếng Hê-bơ-rơ, giúp các học giả giải nghĩa nhiều từ ngữ khó trong Cựu Ước.

Ví dụ, trong Thi Thiên 68:4, Đức Chúa Trời được gọi là "Đấng cỡi trên các từng trời". Từ "cỡi" trong tiếng Hê-bơ-rơ là rakhav. Các văn bản Ugarit mô tả thần Baal cũng "cỡi" (rkb) trên các đám mây. Cụm từ này trong Thi Thiên không phải mượn từ thần thoại, mà đang tái khẳng định và tôn cao chân lý: Đấng thật sự ngự trị và cưỡi trên các tầng trời, điều khiển thiên nhiên, không phải là Baal, mà chính là Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên.

Một đóng góp khác là làm sáng tỏ thể thơ song hành (parallelism) trong Thi Thiên và sách Châm Ngôn. Cấu trúc thơ song hành vốn là đặc trưng của thơ ca Semitic, và các bản văn thơ Ugarit đã cho thấy thể loại này phổ biến trong toàn khu vực, giúp chúng ta đánh giá cao hơn vẻ đẹp văn chương được Chúa soi dẫn trong Kinh Thánh.

Việc nghiên cứu Ugarit không chỉ là kiến thức lịch sử khô khan, mà có những ứng dụng thiết thực và thuộc linh sâu sắc cho chúng ta ngày nay:

1. Sự Xác Thực Và Đáng Tin Cậy Của Kinh Thánh: Khám phá Ugarit cho thấy Kinh Thánh được viết trong một bối cảnh lịch sử, địa lý và văn hóa rất chân thực. Các mô tả về tôn giáo Ca-na-an, các tên thần và tập tục trong Kinh Thánh hoàn toàn phù hợp với bằng chứng khảo cổ. Điều này củng cố niềm tin của chúng ta rằng Kinh Thánh là Lời được Đức Chúa Trời soi dẫn, ghi lại một cách trung thực cuộc chiến thuộc linh giữa sự thật và sự giả dối.

2. Hiểu Rõ Bản Chất Cuộc Chiến Thuộc Linh: Dân Y-sơ-ra-ên chiến đấu không chỉ với những đội quân vật lý, mà với cả một hệ thống tín ngưỡng thờ đa thần đầy cám dỗ. Ngày nay, Cơ Đốc nhân cũng chiến đấu "chẳng phải với thịt và huyết, nhưng với chủ quyền, với thế lực, với vua chúa của thế gian mờ tối nầy, với các thần dữ ở các miền trên trời" (Ê-phê-sô 6:12). Hiểu về "kẻ thù" thuộc linh thời xưa giúp chúng ta tỉnh thức trước những hình thức thờ phượng giả mạo, chủ nghĩa vật chất (thờ Mammon), hay chủ nghĩa cá nhân (thờ bản ngã) ngày nay.

3. Đánh Giá Cao Hơn Sự Mặc Khải Độc Nhất Của Đức Chúa Trời: Khi đọc các bản văn Ugarit mô tả về thần El xa cách, hay Baal hiếu chiến và bất an, chúng ta càng cảm tạ về bản tính của Đức Chúa Trời chân thật được mặc khải trong Kinh Thánh: một Đức Chúa Trời thánh khiết, yêu thương, công bình và tìm kiếm mối tương giao với con người. Sứ điệp về một Đấng Tạo Hóa tối cao (El Elyon) và Đấng Giao Ước trung tín (Yahweh) thật sự là một tin lành cách mạng trong thế giới đa thần đó.

4. Bài Học Về Sự Trung Tín: Lịch sử dân Y-sơ-ra-ên cho thấy sự cám dỗ liên tục trong việc "pha trộn" niềm tin nơi Giê-hô-va với các tập tục của dân Ca-na-an. Điều này cảnh báo chúng ta về sự nguy hiểm của việc làm cho đức tin thuần khiết bị lai tạp với các triết lý, chủ nghĩa thế tục hay hình thức tôn giáo trống rỗng. Lời kêu gọi "Hãy phó thác đường lối mình cho Đức Giê-hô-va, và nhờ cậy nơi Ngài, thì Ngài sẽ làm thành việc ấy" (Thi Thiên 37:5) vẫn luôn mới mẻ.

Ugarit, qua những tấm bảng đất sét hàng nghìn năm tuổi, đã trở thành một nhân chứng thầm lặng nhưng hùng hồn. Nó không chỉ xác nhận bối cảnh lịch sử của Kinh Thánh mà còn làm nổi bật lên sự tương phản rõ rệt và siêu việt giữa tôn giáo của các dân ngoại với mối quan hệ giao ước mà Đức Giê-hô-va thiết lập với dân Ngài.

Nghiên cứu về Ugarit dẫn chúng ta đến chỗ ngợi khen Đức Chúa Trời, Đấng đã chọn mặc khải chính mình một cách tiến triển và rõ ràng trong lịch sử, và cuối cùng qua Con Một của Ngài là Chúa Giê-xu Christ. Trong Chúa Giê-xu, mọi hình bóng và sự tìm kiếm về một vị thần cứu giúp đều được ứng nghiệm trọn vẹn. Khi chúng ta đọc Kinh Thánh với sự hiểu biết sâu sắc hơn về thế giới xung quanh nó, đức tin của chúng ta càng được củng cố, và lòng biết ơn vì có được Lời Hằng Sống càng thêm dư dật.

"Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi." (Thi Thiên 119:105). Ánh sáng từ những tấm bảng Ugarit, cuối cùng, cũng quy về và làm sáng tỏ hơn Ngọn Đèn vĩ đại ấy.