Cách Đối Xử Với Các Góa Phụ Theo Kinh Thánh
Trong xã hội cổ đại, góa phụ thường là nhóm người dễ bị tổn thương nhất, bị đẩy ra bên lề xã hội và kinh tế. Tuy nhiên, cách nhìn của Đức Chúa Trời hoàn toàn khác. Kinh Thánh, từ Sáng-thế-ký đến Khải-huyền, liên tục thể hiện trái tim đặc biệt của Đức Chúa Trời dành cho người góa bụa, mồ côi và khách lạ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào các nguyên tắc, luật lệ và tấm gương mà Kinh Thánh đưa ra về cách cộng đồng đức tin phải đối xử, chăm sóc và tôn trọng các góa phụ, qua đó phản chiếu chính bản tính công bình và yêu thương của Đức Chúa Trời.
Ngay từ Cựu Ước, Đức Chúa Trời đã bày tỏ mình là Đấng "bào chữa cho kẻ mồ côi và người góa bụa" (Phục-truyền Luật-lệ Ký 10:18). Đây không phải là một lời tuyên bố chung chung, mà được cụ thể hóa qua hệ thống luật pháp Môi-se, cho thấy sự quan tâm thiết thực của Ngài.
1. Luật Pháp Bảo Vệ Quyền Lợi Căn Bản: Luật pháp ngăn cấm việc bóc lột hay ức hiếp góa phụ. Xuất Ê-díp-tô Ký 22:22-24 cảnh báo nghiêm khắc: "Chớ làm khốn khó người góa bụa hay là kẻ mồ côi. Nếu ngươi làm khốn khó một trong bọn họ, và nếu họ kêu van cùng ta, chắc ta sẽ nghe tiếng kêu van của họ; cơn thạnh nộ ta sẽ nổi lên, và ta sẽ dùng gươm giết các ngươi; vợ các ngươi sẽ trở nên góa bụa, và con các ngươi mồ côi." Từ "làm khốn khó" trong tiếng Hê-bơ-rơ (עָנָה - `anah) mang nghĩa "áp bức, làm khổ sở, đè nén". Đức Chúa Trời đứng về phía những người yếu thế và xem việc hại họ là xúc phạm trực tiếp đến Ngài.
2. Luật Trợ Giúp Kinh Tế - Luật Mót Lúa: Luật pháp thiết lập một hệ thống an sinh xã hội dựa trên lòng nhân từ, không phải thuế má. Phục-truyền Luật-lệ Ký 24:19-21 chép: "Khi ngươi gặt lúa trong ruộng mình, nếu bỏ một nắm gié lại, chớ trở lại lấy; nó sẽ dành cho khách lạ, kẻ mồ côi, và người góa bụa… Ngươi nhớ rằng mình đã làm tôi mọi tại xứ Ê-díp-tô; cho nên ta truyền ngươi làm điều nầy." Việc "mót lúa" này không phải là ban ơn từ thiện theo kiểu ban phát, mà là công nhận quyền được có phần của người nghèo khó trong sự ban cho của Đức Chúa Trời. Nó dạy dân sự Ngài sống với lòng rộng rãi và nhận biết nguồn gốc phước hạnh của mình.
3. Gương Mẫu Cá Nhân Và Lời Tiên Tri Phán Xét: Các tiên tri thường lên tiếng bênh vực góa phụ. Ê-sai 1:17 kêu gọi: "Hãy học làm lành, tìm kiếm sự công bình; hãy đỡ đần kẻ bị hà hiếp, làm công bình cho kẻ mồ côi, bênh vực lẽ của người góa bụa." Ngược lại, việc áp bức góa phụ là một trong những tội trọng khiến Giu-đa bị phán xét (Ê-xê-chi-ên 22:7). Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ "bênh vực" (רִיב - riv) có nghĩa là "tranh luận, đấu tranh cho, biện hộ". Đức Chúa Trời kêu gọi dân sự Ngài chủ động đứng ra bảo vệ quyền lợi hợp pháp của những người không có tiếng nói trong xã hội.
Chúa Giê-xu Christ không chỉ tiếp tục truyền thống bênh vực người yếu thế mà còn nâng cao vị thế thuộc linh của họ, đồng thời vạch trần sự đạo đức giả của những người lợi dụng họ.
1. Chúa Giê-xu Lên Án Sự Đạo Đức Giả: Trong Mác 12:40, Chúa Giê-xu quở trách các thầy thông giáo "nuốt nhà đàn bà góa, mà làm bộ đọc lời cầu nguyện dài." Cụm từ "nuốt nhà" (κατεσθίω - katesthiō) trong tiếng Hy Lạp có nghĩa đen là "ăn nuốt, tiêu diệt", ám chỉ việc lợi dụng lòng tin và sự dễ tổn thương về tài chính của các góa phụ. Ngược lại, Ngài tán dương lòng thành và sự dâng hiến trọn vẹn của một góa phụ nghèo (Mác 12:41-44). Chúa đoán xét không phải bởi số lượng, mà bởi tấm lòng và tỷ lệ hi sinh.
2. Sự Quan Tâm Cụ Thể Của Chúa: Phép lạ Chúa Giê-xu khiến con trai của bà góa thành Na-in sống lại (Lu-ca 7:11-17) không chỉ là một phép lạ quyền năng, mà còn là một hành động thương xóc sâu sắc. Câu 13 chép: "Chúa thấy người đàn bà góa, thì động lòng thương xót." Từ "thương xót" (σπλαγχνίζομαι - splanchnizomai) xuất phát từ gốc chỉ "ruột gan, nội tạng", diễn tả một sự cảm thông sâu thẳm, một nỗi đau thắt lại từ bên trong. Chúa thấy cả nỗi đau hiện tại và tương lai bấp bênh của bà, và Ngài hành động để phục hồi trọn vẹn.
Sách Công-vụ các Sứ-đồ ghi lại bước ngoặt quan trọng trong việc chăm sóc góa phụ, từ đó hình thành chức vụ đầu tiên trong Hội Thánh.
Sự Kiện Trong Công-vụ 6:1-7: Khi số tín đồ gia tăng, "những người Hê-lê-nist (tín đồ gốc Hy Lạp) phàn nàn nghịch cùng những người Hê-bơ-rơ (tín đồ gốc Do Thái), vì những người góa bụa của họ bị bỏ bê trong sự cấp phát hằng ngày." (câu 1). Vấn đề ở đây là sự thiên vị và bất công trong việc phân phối lương thực. Các sứ đồ đã không xem nhẹ vấn đề "xã hội" này. Họ nhận ra rằng việc giảng Lời Chúa và việc chăm sóc thực tế đều là trọng tâm của chức vụ. Giải pháp của họ là lập nên bảy người "đầy dẫy Đức Thánh Linh và trí khôn" để "giúp việc bàn" (câu 3). Từ "giúp việc bàn" (διακονέω - diakoneō) là gốc của từ "chấp sự" (deacon). Điều này cho thấy:
1. Việc chăm sóc thực tế cho người yếu thế là công việc thuộc linh quan trọng, cần những người có phẩm chất thuộc linh cao (đầy dẫy Đức Thánh Linh).
2. Hội Thánh phải có cơ cấu tổ chức để đảm bảo sự công bằng và hiệu quả, tránh tình trạng bỏ sót hoặc thiên vị.
3. Mục tiêu là để Lời Chúa tiếp tục được rao truyền và Hội Thánh gây dựng (câu 7).
Trong các thư tín, sứ đồ Phao-lô đưa ra những nguyên tắc rất cụ thể và thực tế, cân bằng giữa trách nhiệm của gia đình tự nhiên và trách nhiệm của Hội Thánh.
1. Trách Nhiệm Hàng Đầu Thuộc Về Gia Đình (I Ti-mô-thê 5:3-8): Đây là phân đoạn then chốt. Phao-lô dạy: "Hãy kính những đàn bà góa thật là góa... Như nếu có người đàn bà góa có con hoặc cháu, thì con cháu trước phải học làm điều thảo đối với nhà riêng mình và báo đáp cha mẹ; vì điều đó đẹp lòng Đức Chúa Trời." (câu 3-4).
- "Kính" (τιμάω - timaō): không chỉ là tôn trọng, mà còn bao hàm việc đối xử với họ một cách có giá trị, chăm sóc về mặt tài chính.
- Nguyên tắc "báo đáp": Đây là đạo hiếu trong Cơ Đốc giáo. Đức tin không hủy bỏ trách nhiệm gia đình, mà làm cho nó trở nên trọn vẹn hơn. Câu 8 tuyên bố mạnh mẽ: "Còn ai không cấp dưỡng cho người nhà mình, ấy là người chối bỏ đức tin, lại xấu hơn người không tin nữa." Việc từ chối trách nhiệm gia đình là một sự phản chứng nghiêm trọng.
2. Tiêu Chuẩn Để Hội Thánh Chăm Sóc (I Ti-mô-thê 5:9-16): Hội Thánh có trách nhiệm với những góa phụ "thật cô độc" (câu 5, 16) - tức là không có người thân để nương tựa. Tuy nhiên, có những tiêu chuẩn rõ ràng:
- Tuổi trên 60, chỉ có một đời chồng.
- Có danh tiếng tốt về việc làm phước, nuôi con cái, đãi đằng khách lạ, rửa chơn thánh đồ, cứu vớt kẻ khốn nạn (câu 10). Đây là mô tả về một đời sống phục vụ và đức tin năng động.
- Không sống buông tuồng, ham vui (câu 6, 11-13).
Những quy định này nhằm khuyến khích người trẻ tái hôn và tiếp tục đóng góp cho xã hội (câu 14), đồng thời bảo toàn nguồn lực của Hội Thánh cho những người thực sự không còn lựa chọn nào khác. Nó cũng ngăn ngừa tình trạng lệ thuộc không lành mạnh.
3. Sự Chăm Sóc Thực Tế Và Thuộc Linh (Gia-cơ 1:27): Gia-cơ định nghĩa sự tin đạo trong sạch không vết là: "thăm viếng kẻ mồ côi, người góa bụa trong cơn khốn khó của họ, và giữ lấy mình không làm ô uế bởi thế gian." "Thăm viến" (ἐπισκέπτομαι - episkeptomai) có nghĩa là chủ động tìm đến, quan tâm, chăm sóc. Đức tin chân chính phải được thể hiện bằng hành động yêu thương cụ thể, đặc biệt là với những người dễ bị tổn thương nhất.
Từ những nguyên tắc Kinh Thánh trên, chúng ta có thể rút ra các ứng dụng thực tế cho cá nhân, gia đình và Hội Thánh:
1. Đối Với Cá Nhân Và Gia Đình:
- Thực Hiện Đạo Hiếu: Con cái trưởng thành phải xem việc chăm sóc cha mẹ góa bụa là trách nhiệm và đặc ân đầu tiên, cả về tình cảm, thời gian lẫn tài chính.
- Quan Tâm Chủ Động: Hãy "thăm viến" những góa phụ trong khu xóm, Hội Thánh. Sự thăm viến không chỉ là một chuyến đi, mà là sự hiện diện thường xuyên: lắng nghe, giúp đỡ việc nhà, sửa chữa nhỏ, mời dùng bữa.
- Bảo Vệ Và Tôn Trọng: Tuyệt đối không lợi dụng sự cô đơn, dễ tin hay tài chính của họ. Ngược lại, phải bảo vệ họ khỏi những mánh khóe lừa đảo.
2. Đối Với Hội Thánh Địa Phương:
- Thiết Lập Chức Vụ Chăm Sóc Có Tổ Chức: Hãy noi gương Hội Thánh đầu tiên, lập nên một nhóm "chấp sự" hoặc tình nguyện viên đầy dẫy Đức Thánh Linh và sự khôn ngoan, để thường xuyên đánh giá và đáp ứng các nhu cầu thực tế (thực phẩm, y tế, đi lại) của các góa phụ thật sự cô độc.
- Kết Nối Và Hòa Nhập: Tạo cơ hội để các góa phụ tham gia vào đời sống Hội Thánh, không để họ bị cô lập. Khuyến khích họ phục vụ trong những khả năng phù hợp, vì nhiều người có sự khôn ngoan, kinh nghiệm và thời gian quý giá.
- Dạy Dỗ Lời Chúa Về Trách Nhiệm Gia Đình: Hội Thánh cần giảng dạy rõ ràng về I Ti-mô-thê 5, khích lệ con cháu thực hiện bổn phận, để nguồn lực của Hội Thánh có thể tập trung vào những trường hợp thực sự không nơi nương tựa.
3. Thái Độ Thuộc Linh:
- Xem việc chăm sóc góa phụ không phải là "từ thiện", mà là sự thờ phượng thực tế và cơ hội để phản chiếu tính cách của Đức Chúa Trời, Đấng là "Cha kẻ mồ côi, và quan xét người góa bụa" (Thi-thiên 68:5).
- Nhận ra rằng trong mắt Đức Chúa Trời, sự dâng hiến dù nhỏ của một góa phụ có giá trị vô cùng lớn, và Ngài đoái xem đến nỗi khốn khó của họ.
Kinh Thánh vẽ nên một bức tranh nhất quán và đầy trắc ẩn về cách đối xử với các góa phụ. Từ luật pháp Cựu Ước đến giáo huấn Tân Ước, chúng ta thấy Đức Chúa Trời luôn đứng về phía những người dễ bị tổn thương này. Trách nhiệm được phân định rõ ràng: đầu tiên thuộc về gia đình ruột thịt, và sau đó là cộng đồng đức tin – Hội Thánh. Sự chăm sóc phải thiết thực, công bằng, tôn trọng và xuất phát từ tình yêu thương chân thành.
Là Cơ Đốc nhân, khi chúng ta chủ động thăm viếng, bảo vệ và nâng đỡ những người góa bụa trong "cơn khốn khó của họ", chúng ta không chỉ làm tròn bổn phận xã hội, mà còn đang thực hành một đức tin sống động, trong sạch và đẹp lòng Đức Chúa Trời. Chúng ta trở nên cánh tay, sự an ủi và sự hiện diện hữu hình của chính Đức Chúa Trời cho những người mà Ngài hết lòng yêu thương. Đó chính là cốt lõi của Tin Lành được thể hiện qua hành động.