Ngành học về quốc gia Y-sơ-ra-ên là gì?

Trong thế giới nghiên cứu Kinh Thánh và thần học Tin Lành, việc tìm hiểu về quốc gia Y-sơ-ra-ên không đơn thuần chỉ là nghiên cứu lịch sử hay địa lý của một dân tộc. Đây là một ngành học sâu rộng, thường được gọi là “Israelology” (Y-sơ-ra-ên học), tập trung khám phá vai trò, vị trí, giao ước, lịch sử cứu chuộc và tương lai của dân tộc Y-sơ-ra-ên trong kế hoạch toàn cầu của Đức Chúa Trời. Ngành học này đặt nền tảng trên sự mặc khải tiệm tiến của Đức Chúa Trời trong Kinh Thánh, từ giao ước với Áp-ra-ham cho đến những lời tiên tri về thời kỳ sau rốt.

Ngành học về Y-sơ-ra-ên bắt nguồn từ chính Lời Đức Chúa Trời. Y-sơ-ra-ên không phải là một sự kiện ngẫu nhiên trong lịch sử, mà là trung tâm của kế hoạch cứu chuộc mà Đức Chúa Trời đã bày tỏ.

1. Giao Ước Căn Bản: Nền tảng của ngành học này nằm ở các giao ước (covenants) không thể hủy bỏ mà Đức Chúa Trời đã lập.

- Giao ước Áp-ra-ham (Sáng-thế-ký 12:1-3; 15:1-21; 17:1-14): Đây là cột trụ đầu tiên. Đức Chúa Trời hứa ban cho dòng dõi Áp-ra-ham (Y-sơ-ra-ên) một dân tộc, một đất nước, và một phước lành sẽ tràn đến muôn dân. Từ ngữ Hê-bơ-rơ cho “giao ước” ở đây là “berit” (ברית), chỉ một lời thề long trọng, một thỏa thuận ràng buộc. Giao ước này là vô điều kiện – phước hạnh hay sự rủa sả trên các dân tộc tùy thuộc vào thái độ họ đối với dòng dõi Áp-ra-ham.

- Giao ước Môi-se (Giao ước Luật Pháp) (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:5-6; Phục-truyền Luật-lệ Ký 28): Giao ước này thiết lập mối quan hệ đặc biệt giữa Đức Giê-hô-va và Y-sơ-ra-ên: “Các ngươi sẽ thành một nước thầy tế lễ, cùng một dân tộc thánh cho ta” (Xuất Ê-díp-tô Ký 19:6). Giao ước này có điều kiện, đặt ra các phước lành cho sự vâng lời và sự rủa sả cho sự bất tuân. Nó không thay thế giao ước Áp-ra-ham, nhưng được đặt trên nền tảng của giao ước đó.

- Giao ước Đa-vít (II Sa-mu-ên 7:8-16): Đức Chúa Trời hứa với Đa-vít rằng dòng dõi người sẽ cai trị đời đời. Lời hứa này hướng thẳng đến Đấng Mê-si, Chúa Giê-xu Christ, là “Con của Đa-vít” (Ma-thi-ơ 1:1), Đấng sẽ ngồi trên ngôi nước Đa-vít đời đời (Lu-ca 1:32-33).

- Giao Ước Mới (Giê-rê-mi 31:31-34): Tiên tri Giê-rê-mi báo trước một giao ước mới mà Đức Giê-hô-va sẽ lập “với nhà Y-sơ-ra-ên và với nhà Giu-đa”. Giao ước này, được ứng nghiệm qua huyết của Chúa Giê-xu (Lu-ca 22:20), hứa ban sự tha tội và luật pháp được ghi trong lòng. Tân Ước cho thấy Hội Thánh được dự phần vào những phước hạnh của giao ước mới này (Hê-bơ-rơ 8:6-13), nhưng lời hứa nguyên thủy vẫn dành cho “nhà Y-sơ-ra-ên”.

2. Tên Gọi Và Ý Nghĩa: Tên “Y-sơ-ra-ên” (ישראל - Yisra'el) lần đầu được ban cho Gia-cốp sau khi ông vật lộn với thiên sứ (Sáng-thế-ký 32:28). Nghĩa là “người vật lộn với Đức Chúa Trời” hoặc “Đức Chúa Trời tranh đấu”. Cái tên này mô tả chính xác lịch sử của dân tộc: một dân tộc luôn trong sự vật lộn, tranh chiến thuộc linh, nhưng cũng là dân tộc mà chính Đức Chúa Trời tranh đấu cho.

Ngành học này bao trùm nhiều lĩnh vực:

1. Lịch Sử Cứu Chuộc Của Y-sơ-ra-ên: Nghiên cứu hành trình từ khi được chọn (qua Áp-ra-ham), hình thành (các tổ phụ), nô lệ và giải cứu (Xuất Ê-díp-tô), định cư và thời kỳ các quan xét, thời kỳ quân chủ (các vua), lưu đày (Ba-by-lôn), phục hưng (dưới thời E-xơ-ra, Nê-hê-mi), cho đến thời kỳ giữa hai giao ước và sự từ chối Đấng Mê-si của họ.

2. Vai Trò Của Y-sơ-ra-ên Trong Kế Hoạch Của Đức Chúa Trời: Y-sơ-ra-ên được mô tả là “dân sự được chọn” (Phục-truyền 7:6), “con đầu lòng” của Đức Chúa Trời (Xuất Ê-díp-tô 4:22), và là “người giữ trách nhiệm về lời của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 3:2). Họ là phương tiện để Đức Chúa Trời bày tỏ chính Ngài, ban giao ước, luật pháp, và quan trọng nhất, ban Đấng Cứu Thế cho thế gian (Rô-ma 9:4-5).

3. Mối Quan Hệ Giữa Y-sơ-ra-ên Và Hội Thánh: Đây là chủ đề thần học quan trọng. Một số quan điểm thần học cho rằng Hội Thánh đã thay thế Y-sơ-ra-ên (Thần học Thay Thế), nhưng quan điểm dựa trên sự giải nghĩa Kinh Thánh theo nguyên văn cho thấy Đức Chúa Trời vẫn có một kế hoạch riêng biệt và tương lai cho dân tộc Y-sơ-ra-ên. Sứ đồ Phao-lô dạy rõ trong Rô-ma 9-11:

- Y-sơ-ra-ên bị cắt bỏ tạm thời vì cớ sự cứng lòng (Rô-ma 11:17-20). - Đức Chúa Trời không từ bỏ dân Ngài (Rô-ma 11:1-2). - Sẽ đến ngày “cả Y-sơ-ra-ên đều sẽ được cứu” (Rô-ma 11:26) khi họ nhìn nhận Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si.
Hội Thánh (bao gồm cả tín đồ dân ngoại và Do Thái tin Chúa) hiện nay là dân của Đức Chúa Trời, được ghép vào cây ô-liu tốt (Rô-ma 11:17-24), nhưng không thay thế gốc rễ là Y-sơ-ra-ên theo giao ước.

4. Các Lời Tiên Tri Về Tương Lai Của Y-sơ-ra-ên: Y-sơ-ra-ên học nghiên cứu các lời tiên tri trong Cựu Ước (như Ê-sai, Ê-xê-chi-ên, Đa-ni-ên, Xa-cha-ri) và Tân Ước (Ma-thi-ơ 24, Khải Huyền) về sự tái lập quốc gia (đã ứng nghiệm năm 1948), sự quy tụ từ các nước (Ê-xê-chi-ên 36:24), thời kỳ hoạn nạn (Gia-cơ 1), sự trở lại với Đấng Mê-si, và vương quốc nghìn năm bình an dưới sự cai trị của Đấng Christ.

Việc nghiên cứu về Y-sơ-ra-ên không phải chỉ là kiến thức lịch sử khô khan, nhưng có nhiều ứng dụng sâu sắc cho đời sống đức tin hôm nay.

1. Hiểu Biết Về Tính Nhất Quán Và Thành Tín Của Đức Chúa Trời: Lịch sử Y-sơ-ra-ên là một minh chứng hùng hồn về lòng thành tín của Đức Chúa Trời. Dù Y-sơ-ra-ên nhiều lần bất trung, Đức Chúa Trời vẫn giữ lời giao ước của Ngài (Rô-ma 11:29: “Vì các sự ban cho và sự kêu gọi của Đức Chúa Trời chẳng hề đổi lại”). Điều này củng cố đức tin của chúng ta rằng những lời hứa của Đức Chúa Trời cho Hội Thánh và cho cá nhân chúng ta cũng chắc chắn.

2. Có Cái Nhìn Đúng Đắn Về Dân Tộc Do Thái: Nghiên cứu này giúp chúng ta tránh hai thái cực: bài Do Thái (chống lại dân tộc được Đức Chúa Trời chọn) và thần hóa Y-sơ-ra-ên (coi mọi hành động của nhà nước Israel hiện đại đều là ý Đức Chúa Trời). Thay vào đó, chúng ta nhìn họ bằng ánh mắt yêu thương, cầu nguyện cho sự cứu rỗi của họ (Rô-ma 10:1), và nhận biết họ vẫn là đối tượng của tình yêu và lời hứa đặc biệt từ Đức Chúa Trời.

3. Làm Sáng Tỏ Sự Hiểu Biết Về Kinh Thánh: Hiểu bối cảnh, văn hóa, lịch sử và tâm lý của người Y-sơ-ra-ên giúp chúng ta giải nghĩa Kinh Thánh chính xác hơn. Hầu hết các sách Kinh Thánh được viết bởi người Do Thái, cho độc giả Do Thái hoặc trong bối cảnh Do Thái. Ví dụ, hiểu về các lễ hội (Lễ Vượt Qua, Lễ Ngũ Tuần, Lễ Lều Tạm) giúp chúng ta thấy hình bóng về Chúa Giê-xu Christ và kế hoạch cứu chuộc.

4. Thúc Đẩy Tinh Thần Truyền Giáo: Sứ đồ Phao-lô nói rằng Tin Lành là “quyền phép của Đức Chúa Trời để cứu mọi kẻ tin, người Giu-đa trước, rồi đến người Gờ-réc” (Rô-ma 1:16). Trong chức vụ của Phao-lô, ông luôn đến nhà hội trước tiên. Hiểu về văn hóa và niềm tin Do Thái giáo sẽ trang bị cho chúng ta trong việc chia sẻ Tin Lành cho người Do Thái cách hiệu quả và nhạy cảm.