Lễ Lều Tạm (Lễ Lều / Sukkot)
Trong chu kỳ các kỳ lễ trọng thể của Đức Giê-hô-va được quy định trong Kinh Thánh Cựu Ước, Lễ Lều Tạm (tiếng Hê-bơ-rơ: Sukkot, סֻכּוֹת) đứng ở vị trí đặc biệt như một đỉnh cao của sự vui mừng và thờ phượng. Không chỉ là một lễ hội nông nghiệp, Lễ Lều Tạm mang một chiều sâu thần học phong phú, báo trước hình bóng về Chúa Cứu Thế Giê-xu và chứa đựng những bài học thiết thực cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân ngày nay. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào nguồn gốc, nghi thức, ý nghĩa biểu tượng và sự ứng nghiệm của Lễ Lều Tạm qua lăng kính của toàn bộ Kinh Thánh.
Lễ Lều Tạm lần đầu tiên được Đức Chúa Trời truyền lệnh qua Môi-se cho dân Y-sơ-ra-ên, được ghi chép chi tiết trong sách Lê-vi Ký, đây là một trong ba kỳ lễ mà mọi nam đinh phải đến trình diện trước mặt Đức Giê-hô-va (Xuất Ê-díp-tô Ký 23:14-17).
“Ngày rằm tháng bảy, khi các người đã thâu-hoạch thổ-sản mình rồi, hãy giữ một lễ cho Đức Giê-hô-va trong bảy ngày. ... Các ngươi phải ở trong lều bằng cây trong bảy ngày; hết thảy những người sanh trong Y-sơ-ra-ên sẽ ở trong trại, hầu cho các dòng-dõi các ngươi biết rằng, khi ta đem dân Y-sơ-ra-ên ra khỏi xứ Ê-díp-tô, ta cho chúng nó ở trong những trại: Ta là Giê-hô-va, Đức Chúa Trời của các ngươi.” (Lê-vi Ký 23:39, 42-43, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).
Tên gọi Sukkot bắt nguồn từ chữ sukkah (סֻכָּה) có nghĩa là “cái lều”, “chòi”, hoặc “nhà tạm”. Lễ này còn có tên khác là Chag HaAsif (Lễ Mùa Gặt) vì trùng với thời điểm thu hoạch cuối cùng của năm (Xuất Ê-díp-tô Ký 23:16). Lễ kéo dài bảy ngày, bắt đầu từ ngày 15 tháng Tishri (tháng bảy theo lịch Do Thái), và kết thúc bằng một ngày đại lễ riêng biệt gọi là Lễ Trọng Thể (Shemini Atzeret). Trong thời kỳ Đền Thờ, có những nghi thức đặc biệt như dâng nước và thắp đèn.
Lễ Lều Tạm mang hai ý nghĩa song song:
- Ý nghĩa lịch sử: Đây là thời gian kỷ niệm và tưởng nhớ việc Đức Chúa Trời đã bao bọc, bảo vệ và nuôi dưỡng dân Y-sơ-ra-ên suốt 40 năm lang thang trong đồng vắng sau khi ra khỏi Ai Cập. Việc ở trong những chiếc lều tạm bợ trong bảy ngày là một bài học sống động cho mọi thế hệ về sự phụ thuộc hoàn toàn vào sự chu cấp và sự hiện diện của Đức Chúa Trời (Lê-vi Ký 23:43).
- Ý nghĩa nông nghiệp: Đây là lễ tạ ơn vì vụ mùa cuối cùng đã được thu hoạch xong (lúa mì, nho, ô-liu, trái cây). Dân chúng mang đến những sản vật đầu mùa tốt nhất để dâng lên Đức Giê-hô-va, bày tỏ lòng biết ơn vì Ngài là Chủ của đất đai và Đấng ban cho mưa thuận gió hòa (Phục-truyền Luật-lệ Ký 16:13-15).
Các nghi thức của Lễ Lều Tạm chứa đầy những hình bóng (types) về Chúa Giê-xu Christ và công việc cứu rỗi của Ngài.
1. Cái Lều (Sukkah): Việc ở trong lều nhắc nhở về đời sống tạm bợ, phù du trên đất này. Sứ đồ Phao-lô đã dùng hình ảnh này khi nói về thân thể hay chết của chúng ta như một “nhà tạm” (2 Cô-rinh-tô 5:1, 4). Chúa Giê-xu Christ chính là “Ngôi Lời... đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta” (Giăng 1:14). Trong nguyên văn Hy Lạp, từ “ở giữa” có thể được hiểu là “đóng trại giữa chúng ta” (eskēnōsen). Ngài chính là Đức Chúa Trời đến cư ngụ tạm thời giữa loài người trong thân xác con người. Hơn thế, Ngài hứa sẽ trở lại và đưa chúng ta vào nhà đời đời của Ngài.
2. Bốn Loại Cây (Arba Minim): Theo truyền thống (Lê-vi Ký 23:40), dân chúng cầm một bó gồm: trái cây tốt (ethrog), cành chà là (lulav), nhánh cây rậm (hadas), và cây liễu (aravah). Nhiều nhà giải kinh xem đây là biểu tượng cho sự đa dạng và hợp nhất của dân Chúa, hoặc các mức độ trưởng thành thuộc linh. Quan trọng hơn, điều này có thể hình bóng về sự vui mừng và chiến thắng. Khi Chúa Giê-xu vào thành Giê-ru-sa-lem một cách khải hoàn, đoàn dân cầm nhánh cây kè kè (cây cọ) mà đón rước Ngài (Giăng 12:13), một hình ảnh gợi nhớ trực tiếp đến Lễ Lều Tạm và báo trước về sự trị vì vinh hiển của Đấng Mết-si-a.
3. Nghi Lễ Dâng Nước: Đây là nghi thức đầy ý nghĩa. Hằng ngày trong kỳ lễ, một thầy tế lễ sẽ lấy nước từ ao Si-lô-ê, đem lên Đền Thờ và rảy trên bàn thờ. Nghi thức này diễn tả lời cầu nguyện cho mưa mùa thu và cũng tưởng niệm về dòng nước từ hòn đá trong đồng vắng (1 Cô-rinh-tô 10:4). Chính trong bối cảnh của nghi lễ trọng thể này, Chúa Giê-xu đã đứng lên và kêu lớn tiếng:
“Người nào khát, hãy đến cùng ta mà uống. Kẻ nào tin ta thì sông nước hằng sống sẽ chảy từ trong lòng mình, y như Kinh Thánh đã chép vậy.” (Giăng 7:37-38).
Ngài chính là nguồn nước sống thật sự, ứng nghiệm và vượt trội hơn mọi biểu tượng của lễ này. Ngài là “hòn đá thiêng” mà từ đó dòng nước sự sống tuôn chảy cho mọi người tin.
4. Sự Vui Mừng Trọng Thể: Lễ Lều Tạm được gọi đặc biệt là “kỳ lễ vui mừng” (Phục-truyền 16:14). Sự vui mừng này bắt nguồn từ sự hiện diện và phước hạnh của Đức Chúa Trời. Nó báo trước sự vui mừng trọn vẹn trong Vương Quốc Đấng Mết-si-a. Sự vui mừng này được ứng nghiệm trong chính Chúa Giê-xu – Ngài là nguồn vui mừng thật sự (Phi-líp 4:4).
Mặc dù Cơ Đốc nhân không còn bị ràng buộc bởi luật pháp về các kỳ lễ (Cô-lô-se 2:16-17), nhưng những lẽ thật và bài học thuộc linh từ Lễ Lều Tạm vô cùng quý giá cho đời sống hằng ngày.
1. Sống Với Tấm Lòng Của Một Khách Lữ Hành: Việc ở trong lều tạm nhắc chúng ta rằng “đời sống chúng ta trên đất khác nào hơi nước” (Gia-cơ 4:14). Thành công, tài sản, nhà cửa trên đất này đều là tạm bợ. Ứng dụng thực tế là chúng ta không nên đặt hy vọng hay dồn hết tâm trí vào những điều tạm thời, nhưng phải “tìm kiếm những sự ở trên trời” và “chăm chú về sự ở trên trời” (Cô-lô-se 3:1-2). Điều này giải phóng chúng ta khỏi sự lo lắng thái quá về vật chất và giúp chúng ta đầu tư cho cõi đời đời.
2. Phụ Thuộc Hoàn Toàn Vào Sự Chu Cấp Của Chúa: Giống như dân Y-sơ-ra-ên trong đồng vắng phải trông đợi ma-na và nước từ Chúa mỗi ngày, chúng ta được dạy phải cầu nguyện: “Xin cho chúng tôi đồ ăn đủ ngày hôm nay” (Ma-thi-ơ 6:11). Bài học là sự tín thác từng ngày. Chúa không hứa ban cho chúng ta mọi thứ trong một lần cho cả đời, nhưng Ngài hứa sự thành tín từng buổi sáng (Ca Thương 3:22-23). Chúng ta học tập nhận lãnh sự chu cấp, sức lực, và ân điển của Ngài cho từng ngày một.
3. Sống Với Lòng Biết Ơn Và Vui Mừng: Lễ Lều Tạm là lễ tạ ơn vì mùa gặt. Cơ Đốc nhân được kêu gọi phải “cảm tạ Chúa trong mọi sự” (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:18). Ứng dụng thực tế là phát triển một lối sống biết ơn. Mỗi ngày, chúng ta có thể dâng lên Chúa “của lễ thù ân” – lời cảm tạ vì những phước hạnh thuộc linh và vật chất, dù lớn hay nhỏ. Sự vui mừng trong Chúa không phụ thuộc vào hoàn cảnh, vì Ngài chính là nguồn vui mừng bất biến (Nê-hê-mi 8:10).
4. Khao Khát Và Uống Nước Sự Sống: Nghi lễ dâng nước chỉ về Chúa Giê-xu. Ứng dụng thực tế là chúng ta phải thường xuyên đến với Chúa Giê-xu để giải khát tâm linh. Sự bận rộn, lo toan, tội lỗi khiến lòng chúng ta khô hạn. Chúng ta cần nhận biết cơn khát thuộc linh của mình và chạy đến với Ngài là “suối nước sống” (Giê-rê-mi 2:13). Điều này được thực hiện qua sự cầu nguyện, suy gẫm Lời Chúa, và sự thờ phượng bằng tâm thần.
5. Hướng Về Sự Trở Lại Của Chúa Và Nhà Đời Đời: Lễ Lều Tạm kết thúc với một ngày lễ trọng thể (Shemini Atzeret), được hiểu là hình bóng về thời đại vĩnh cửu khi mọi sự được làm mới. Điều này nhắc nhở chúng ta về niềm hy vọng chắc chắn: Chúa Giê-xu sẽ trở lại và chúng ta sẽ được ở với Ngài đời đời. Ứng dụng thực tế là sống với niềm hy vọng tích cực (Tít 2:13). Niềm hy vọng này không làm chúng ta thụ động, nhưng thúc giục chúng ta sống thánh khiết, hầu việc Chúa cách trung tín, và rao truyền Tin Lành trong khi chờ đợi ngày vui mừng trọng đại ấy.
Lễ Lều Tạm không chỉ là một lễ hội lịch sử của dân Y-sơ-ra-ên, mà là một bức tranh tiên tri sống động được Đức Chúa Trời vẽ nên để bày tỏ chương trình cứu rỗi của Ngài. Tất cả những biểu tượng – chiếc lều tạm, dòng nước, cành cây vui mừng – đều hội tụ và tìm thấy ý nghĩa trọn vẹn trong Con Một của Đức Chúa Trời, Chúa Cứu Thế Giê-xu. Ngài là Đền Tạm của Đức Chúa Trời giữa loài người, là Nước Hằng Sống, và là Nguồn Vui Mừng đời đời.
Đối với Cơ Đốc nhân ngày nay, tinh thần của Lễ Lều Tạm mời gọi chúng ta sống một cuộc đời với tấm lòng của khách lữ hành, luôn biết ơn, vui mừng trong Chúa, phụ thuộc từng ngày vào ân điển Ngài, và sốt sắng trông đợi ngày chúng ta được bước vào “nhà đời đời... ở trên trời” (2 Cô-rinh-tô 5:1), nơi không còn đền thờ hay mặt trời, “vì Chúa là Đức Chúa Trời Toàn năng và Chiên Con là đền thờ của nó” (Khải Huyền 21:22). Khi ấy, mọi biểu tượng sẽ nhường chỗ cho thực tại vinh hiển, và lễ hội vui mừng tạ ơn sẽ kéo dài đời đời.