Satan là ai/là gì?

Trong thế giới ngày nay, khái niệm về Satan thường bị hiểu lầm, hoặc bị giản lược thành một biểu tượng ác quỷ trong văn hóa đại chúng, hoặc bị phủ nhận hoàn toàn như một sản phẩm của tưởng tượng. Tuy nhiên, đối với nhà nghiên cứu Kinh Thánh, Satan là một nhân vật có thật, một thực thể thuộc linh mang tính cá vị, và là kẻ thù lớn nhất của linh hồn con người. Hiểu biết đúng đắn về hắn không phải để tò mò hay sợ hãi, mà để “chúng ta chớ chẳng ngại mưu kế của nó” (Ê-phê-sô 6:11) và đứng vững trong sự chiến thắng mà Chúa Cứu Thế Giê-xu đã ban.

I. Nguồn Gốc và Sự Sa Ngã: Từ Thiên Sứ Vinh Hiến Đến Kẻ Thù Nghịch

Kinh Thánh không trình bày một cách rõ ràng về sự sáng tạo của Satan, nhưng qua các phân đoạn tiên tri, chúng ta có thể lần theo dấu vết về nguồn gốc của hắn. Hai phân đoạn then chốt thường được các học giả nghiên cứu là Ê-xê-chi-ên 28:12-19 và Ê-sai 14:12-15. Mặc dù ngữ cảnh trực tiếp nói về vua Ty-rơ và vua Ba-by-lôn, nhiều học giả tin rằng những lời tiên tri này cũng ám chỉ đến thế lực thuộc linh đằng sau các vị vua đó – chính là Satan.

Ê-xê-chi-ên 28:12-15 miêu tả một sinh vật được tạo dựng hoàn mỹ: “Ngươi từng là người yêu dấu của người che-rúp, đầy dẫy sự khôn ngoan, tốt đẹp trọn vẹn... Ngươi ở trên núi thánh của Đức Chúa Trời... Ngươi là người yêu dấu của người che-rúp, và ta đã lập ngươi lên. Ngươi ở trên núi thánh của Đức Chúa Trời, đi dạo giữa các hòn người sáng chói.” Từ ngữ “che-rúp” (כְּר֔וּב - keruv) chỉ về một loại thiên sứ cao cấp, canh giữ sự thánh khiết của Đức Chúa Trời (Sáng Thế Ký 3:24). Hắn được phú cho sự khôn ngoan và vẻ đẹp vô song.

Tuy nhiên, chính vì sự hoàn mỹ đó mà tội lỗi đã nảy sinh trong hắn. Câu 17 chép: “Lòng ngươi kiêu ngạo vì sự đẹp đẽ của ngươi; ngươi làm hư sự khôn ngoan mình bởi sự sang trọng của ngươi.” Từ “kiêu ngạo” trong tiếng Hê-bơ-rơ là gābah (גָּבַהּ), mang nghĩa “tự cao, tự tôn”. Sự sa ngã bắt đầu từ bên trong, từ sự so sánh và khao khát vinh quang thuộc về một mình Đấng Tạo Hóa.

Ê-sai 14:12-14 càng làm rõ hơn bản chất của tội lỗi này: “Hỡi sao mai, con trai của sáng sớm! Ngươi sao từ trời xuống?... Ngươi đã bụng bảo dạ rằng: Ta sẽ lên trời; ta sẽ nhắc ngai ta lên trên các ngôi sao Đức Chúa Trời... Ta sẽ lên trên cao những đám mây, làm ra mình bằng Đấng Rất Cao.” Ở đây, “sao mai” hay “Lucifer” (từ Latinh, nghĩa là “Kẻ mang ánh sáng”) đã nuôi dưỡng năm lời tuyên bố “ta sẽ” (I will trong bản tiếng Anh), đối nghịch trực tiếp với thánh ý “Nguyện ý Cha được nên” của Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 6:10). Đây là tội kiêu ngạo và nổi loạn thuần túy, muốn chiếm đoạt ngôi vị và sự thờ phượng chỉ thuộc về Đức Chúa Trời.

Kết quả của sự sa ngã này được ghi lại trong Lu-ca 10:18, khi Chúa Giê-xu phán: “Ta từng thấy quỉ Sa-tan từ trời sa xuống như chớp.” Sự sa ngã của hắn không đơn độc, vì Khải Huyền 12:4 ám chỉ một phần ba các thiên sứ đã theo hắn (các ngôi sao bị đuổi xuống), trở thành ma quỷ (demons).

II. Các Danh Xưng và Bản Chất Của Satan Trong Kinh Thánh

Việc nghiên cứu các danh xưng của Satan trong nguyên ngữ sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản chất và chiến lược của hắn.

1. Satan (Σατανᾶς - Satanas trong Hy Lạp, שָׂטָן - Śāṭān trong Hê-bơ-rơ): Đây là danh xưng phổ biến nhất, xuất hiện lần đầu trong Gióp 1:6. Nghĩa gốc là “kẻ kiện cáo”, “kẻ chống đối” hoặc “kẻ thù nghịch”. Trong bối cảnh tòa án, hắn là công tố viên buộc tội con dân Chúa trước mặt Đức Chúa Trời (Khải Huyền 12:10). Hắn không chỉ chống đối Đức Chúa Trời, mà còn kiện cáo, bới móc tội lỗi và sự yếu đuối của các thánh đồ.

2. Ma Quỷ/Ác Quỷ (Διάβολος - Diabolos trong Hy Lạp): Thường được dịch là “ma quỷ” hoặc “kẻ nói hành”. Từ này mang nghĩa “kẻ vu khống, kẻ phỉ báng”. Nếu “Satan” là kẻ kiện cáo trước tòa, thì “Diabolos” là kẻ bôi nhọ, phao tin đồn nhảm và xuyên tạc danh dự. Hắn vu khống Đức Chúa Trời trước mặt con người (như trong Sáng Thế Ký 3:1-5) và vu khống con người trước mặt Đức Chúa Trời.

3. Con Rắn Xưa (ὁ ὄφις ὁ ἀρχαῖος - ho ophis ho archaios): Danh xưng này trong Khải Huyền 12:9 & 20:2 liên kết trực tiếp hắn với con rắn trong vườn Ê-đen. Hắn là kẻ cám dỗ nguyên thủy, dùng sự xảo quyệt (panourgia - 2 Cô-rinh-tô 11:3) để lừa dối.

4. Kẻ Hủy Diệt (Ἀπολλύων - Apollyon): Trong Khải Huyền 9:11, hắn được gọi là “A-ba-đôn” (tiếng Hê-bơ-rơ) và “A-bô-lôn” (tiếng Hy Lạp), đều có nghĩa là “sự hủy diệt”. Bản chất của hắn là ăn cắp, giết chết và hủy diệt (Giăng 10:10a).

5. Kẻ Cám Dỗ (ὁ πειράζων - ho peirazōn): Như trong Ma-thi-ơ 4:3, hắn chuyên dùng những cám dỗ phù hợp với điểm yếu của con người (1 Giăng 2:16: dục vọng của xác thịt, dục vọng của mắt, và sự kiêu ngạo của đời).

6. Chúa của thế gian này (ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου - ho archōn tou kosmou toutou): Chúa Giê-xu gọi hắn như vậy trong Giăng 12:31 & 14:30. Điều này nói đến ảnh hưởng và quyền lực tạm thời của hắn trong hệ thống thế gian chống nghịch lại Đức Chúa Trời, chứ không có nghĩa hắn sở hữu thế giới (vì thế giới thuộc về Chúa - Thi Thiên 24:1).

7. Bélial (Βελιάρ - Beliar): Trong 2 Cô-rinh-tô 6:15, Phao-lô dùng từ này, có nghĩa là “vô giá trị”, “đồ hư không” hoặc “vô luật pháp”, nhấn mạnh sự trống rỗng và vô ích của những gì hắn đại diện.

III. Chiến Lược Và Mưu Kế Của Satan

Kinh Thánh cảnh báo chúng ta về “mưu kế” (μεθοδείας - methodias, Ê-phê-sô 6:11) của ma quỷ. Từ Hy Lạp này gợi ý về những kế hoạch có hệ thống, bài bản và được tính toán kỹ lưỡng. Dưới đây là một số chiến lược chính:

1. Cám Dỗ: Hắn cám dỗ Chúa Giê-xu ba mặt: nhu cầu thể xác (“biến đá thành bánh”), sự khoe khoang và thử thách Chúa (“gieo mình xuống”), và sự tham lam quyền lực (“ta sẽ cho ngươi” – Ma-thi-ơ 4:1-11). Hắn vẫn dùng cùng một chiến lược với chúng ta ngày nay.

2. Gieo Rắc Nghi Ngờ Vào Lời Chúa: Chiến thuật đầu tiên trong Ê-đen là đặt câu hỏi: “Có phải Đức Chúa Trời đã phán dặn các ngươi...?” (Sáng Thế Ký 3:1), rồi sau đó phủ nhận trực tiếp hậu quả của sự bất tuân: “Chẳng chết đâu!” (câu 4). Hắn khiến con người nghi ngờ lòng tốt và lời thành tín của Đức Chúa Trời.

3. Kiện Cáo: Như trong sách Gióp, hắn đứng trước mặt Chúa để buộc tội Gióp, cho rằng sự kính sợ Chúa của Gióp chỉ vì được Chúa ban phước (Gióp 1:9-11). Hắn vẫn làm công việc này ngày đêm trước mặt Đức Chúa Trời (Khải Huyền 12:10).

4. Ngăn Trở Công Việc Chúa: Trong 1 Tê-sa-lô-ni-ca 2:18, Phao-lô nói Sa-tan đã ngăn trở ông. Hắn có thể dùng hoàn cảnh, con người, hay những trở ngại tinh thần để cản trở chức vụ và sự vâng lời của con cái Chúa.

5. Mạo Danh Đấng Christ: 2 Cô-rinh-tô 11:14 cảnh báo: “Vì chính nó (Sa-tan) giả dạng thiên sứ sáng láng.” Hắn có thể đánh lừa bằng những điều có vẻ thuộc linh, tốt đẹp, thậm chí kỳ diệu, nhưng mục đích là để dẫn người ta lạc xa khỏi lẽ thật và Chúa Giê-xu Christ.

6. Gieo Cỏ Lùng Trong Hội Thánh: Trong ẩn dụ về cỏ lùng (Ma-thi-ơ 13:25, 39), Chúa Giê-xu gọi kẻ thù là ma quỷ, chuyên gieo con cái nó (những kẻ giả hình, giáo lý sai lạc) vào giữa vòng con cái Chúa để gây chia rẽ và làm hỏng mùa gặt.

IV. Sự Thất Bại Chắc Chắn Và Quyền Năng Của Tín Đồ Trong Chúa Christ

Dù Satan có quyền lực và xảo quyệt, Kinh Thánh khẳng định hắn là kẻ thua cuộc. Sự thất bại then chốt của hắn đã xảy ra trên thập tự giá.

Cô-lô-se 2:15 tuyên bố: “Ngài (Christ) đã truất bỏ các quyền cai trị cùng các thế lực, dùng thập tự giá chiến thắng chúng nó, và nộp ra tỏ tường giữa thiên hạ.” Từ “truất bỏ” trong Hy Lạp là apekduomai (ἀπεκδύομαι), mang nghĩa mạnh mẽ “cởi bỏ, lột trần”. Trên thập tự giá, Chúa Giê-xu đã tước đoạt vũ khí chính của Satan – tội lỗi và sự chết – và công khai bày tỏ sự thất bại của hắn.

Hê-bơ-rơ 2:14 giải thích: “Vậy thì, vì con cái có phần về huyết thịt, nên chính Đức Chúa Giê-xu cũng có phần vào đó, hầu cho Ngài bởi sự chết mình mà phá diệt kẻ cầm quyền sự chết, là ma quỷ.” “Phá diệt” (katargeō - καταργέω) không có nghĩa là tiêu diệt ngay lập tức, mà là “làm mất hiệu lực, tước đoạt quyền lực”. Quyền lực của Satan trên Cơ Đốc nhân đã bị vô hiệu hóa.

Gia-cơ 4:7 đưa ra lời hứa thực tiễn: “Hãy phục Đức Chúa Trời; hãy chống trả ma quỷ, thì nó sẽ lánh xa anh em.” Động từ “chống trả” (anthistēmi - ἀνθίστημι) nghĩa là “đứng vững chống lại, chống cự”. Chúng ta không chủ động tìm đánh, nhưng khi bị tấn công, chúng ta đứng vững trong thẩm quyền Chúa ban, và hắn phải chạy trốn. Điều kiện tiên quyết là “phục Đức Chúa Trời” – sống trong sự vâng lời và khiêm nhường.

1 Phi-e-rơ 5:8-9 cũng có mệnh lệnh tương tự: “Hãy tiết độ và tỉnh thức: kẻ thù nghịch anh em là ma quỷ, như sư tử rống, đi rình mò chung quanh anh em, tìm kiếm người nào nó có thể nuốt được. Hãy đứng vững trong đức tin mà chống cự nó.”

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Hiểu biết về Satan phải dẫn đến đời sống thực tiễn của đức tin và sự tỉnh thức.

1. Trang Bị Toàn Bộ Khí Giới Thuộc Linh (Ê-phê-sô 6:10-18): Đây không phải là lời khuyên, mà là mệnh lệnh. Mỗi món khí giới (thắt lưng lẽ thật, áo giáp công bình, giày sự sẵn sàng của Tin Lành, thuẫn đức tin, mão cứu rỗi, gươm Thánh Linh là Lời Đức Chúa Trời) đều liên hệ mật thiết đến Chúa Giê-xu và Lời Ngài. Sống trong lẽ thật, công bình, đức tin và sự cứu rỗi chính là cách chúng ta mặc lấy Christ – chiến binh thật sự (Rô-ma 13:14).

2. Sống Trong Sự Khiêm Nhường Và Tỉnh Thức: Sự kiêu ngạo là mảnh đất màu mỡ cho ma quỷ tấn công (1 Ti-mô-thê 3:6). Hãy luôn nhớ rằng sức chúng ta không đủ, nhưng quyền năng thuộc về Chúa. “Hãy tỉnh thức và cầu nguyện, kẻo các ngươi sa vào chước cám dỗ” (Ma-thi-ơ 26:41).

3. Thuộc Lòng Và Vận Dụng Lời Chúa: Đây là thanh gươm duy nhất để tấn công. Chúa Giê-xu đã chiến thắng cám dỗ bằng cách ba lần trích dẫn Lời Chúa từ sách Phục Truyền (Ma-thi-ơ 4). Chúng ta cần biết Lời Chúa cách chính xác và sử dụng nó trong tình huống cụ thể.

4. Nhận Biết Và Khước Từ Những Tư Tưởng Sai Lầm: 2 Cô-rinh-tô 10:5 dạy phải “bắt hết các ý tưởng làm tôi vâng phục Đấng Christ.” Khi những tư tưởng kiện cáo (“Chúa không tha thứ cho ngươi đâu”), nghi ngờ (“Chúa có thật tốt không?”), hay cám dỗ trỗi dậy, hãy lập tức nhận diện nguồn gốc thuộc linh của nó, khước từ nhân danh Chúa Giê-xu, và thay thế bằng lẽ thật của Kinh Thánh.

5. Tập Trung Vào Chúa, Không Tập Trung Vào Ma Quỷ: Sự cám dỗ lớn nhất trong chiến trận thuộc linh là tập trung quá nhiều vào ma quỷ và các thế lực tối tăm, dẫn đến sợ hãi hoặc tò mò không lành mạnh. Chiến lược của chúng ta là tập trung vào Chúa Giê-xu, Đấng đã chiến thắng. Hãy sống trong sự thờ phượng, cảm tạ và vâng lời. Một tấm lòng đầy sự hiện diện của Chúa không có chỗ cho ảnh hưởng của bóng tối.

Kết Luận

Satan là một thực thể có thật, một kẻ thù xảo quyệt và mạnh mẽ, nhưng là một kẻ thù đã bị đánh bại. Hắn không phải là đối thủ ngang hàng với Đức Chúa Trời, mà chỉ là một thọ tạo sa ngã đang trong những ngày cuối cùng của cuộc nổi loạn vô vọng. Sứ mạng của Cơ Đốc nhân không phải là ám ảnh với việc “trừ quỷ” hay tìm kiếm ma quỷ khắp nơi, mà là rao giảng Tin Lành, sống đời sống thánh khiết, và đứng vững trong đức tin mà Chúa đã ban.

Hãy nhớ lời của sứ đồ Giăng: “Hỡi các con cái bé mọn, phần các con, là thuộc về Đức Chúa Trời, đã thắng được họ rồi, vì Đấng ở trong các con là lớn hơn kẻ ở trong thế gian” (1 Giăng 4:4). Chiến thắng sau cùng thuộc về chúng ta, không phải vì chúng ta mạnh, mà vì Đấng Christ – Đấng đang ở trong chúng ta – là Đấng Toàn Năng. Hãy bước đi mỗi ngày trong sự tự do, niềm vui và thẩm quyền của một người con Đức Chúa Trời, biết rằng không có sự kết tội nào cho những người ở trong Christ Giê-xu (Rô-ma 8:1), và ma quỷ cùng mọi mưu kế của nó đã bị xét xử trên thập tự giá.