Thế nào là sự ăn năn từ các việc chết trong Hê-bơ-rơ 6:1?

Trong hành trình đức tin, mỗi Cơ Đốc nhân đều được kêu gọi tiến từ chỗ non trẻ đến chỗ trưởng thành. Thư gửi cho người Hê-bơ-rơ, một bức thư thần học thâm thúy nhằm củng cố đức tin cho những tín hữu gốc Do Thái đang đối diện với sự bắt bớ và cám dỗ quay lại với truyền thống cũ, đã đưa ra một lời kêu gọi mạnh mẽ: “Vậy thì, chúng ta hãy bỏ qua các điều sơ học về Đấng Christ, mà tấn tới sự trọn lành, chẳng cần lập lại nền nữa, tức là: từ bỏ các việc chết mà trở về cùng Đức Chúa Trời” (Hê-bơ-rơ 6:1, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Cụm từ then chốt “sự ăn năn từ các việc chết” (trong bản tiếng Anh: “repentance from dead works”) là một khái niệm nền tảng nhưng thường bị hiểu lầm. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai thác ý nghĩa thần học, bối cảnh Kinh Thánh và ứng dụng thực tiễn của giáo lý quan trọng này.

Đoạn sách Hê-bơ-rơ 5:11-14 cho thấy tác giả khiển trách độc giả vì sự non trẻ, chậm hiểu, và chỉ có khả năng tiêu hóa “sữa” thay vì “đồ ăn đặc” của lẽ thật. Do đó, Hê-bơ-rơ 6:1 là một lời kêu gọi quyết liệt để “tấn tới sự trọn lành” (tiếng Hy Lạp: epi tēn teleiotēta pherōmetha). “Sự trọn lành” ở đây không có nghĩa là không phạm tội, nhưng chỉ về sự trưởng thành, trọn vẹn, hay chín chắn trong đức tin. Để làm được điều đó, họ phải “bỏ qua” (tiếng Hy Lạp: aphentes – thả ra, từ bỏ) những “điều sơ học” (nguyên tắc căn bản).

Tác giả liệt kê một danh sách sáu “điều sơ học” tạo thành nền tảng, và điều đầu tiên chính là “sự ăn năn từ các việc chết”. Điều này cho thấy đây không phải là bài học cho người chưa tin, mà là nền tảng đầu tiên và cần thiết cho mọi Cơ Đốc nhân. Tuy nhiên, nó phải là điểm khởi đầu để tiến lên, chứ không phải là nơi dừng chân mãi mãi. Vấn đề của các tín hữu Hê-bơ-rơ là họ cứ muốn “lập lại nền” này, thay vì xây dựng trên nó.

Cụm từ then chốt “các việc chết” (tiếng Hy Lạp: nekrōn ergōn) cần được làm sáng tỏ. Từ nekros có nghĩa là “chết, không có sự sống”. Vậy, “việc chết” là những hành động, những cố gắng, ngay cả những hành vi tôn giáo, xuất phát từ nguồn sự sống không phải là Đức Chúa Trời. Chúng thiếu sự sống thuộc linh, không có Thánh Linh và không đẹp ý Đức Chúa Trời. Có thể hiểu theo ba lớp nghĩa chính:

1. Các Việc Làm Của Bản Chất Tội Lỗi Trước Khi Được Cứu: Đây là những hành động của con người cũ, sống dưới sự cai trị của tội lỗi và xác thịt. Sứ đồ Phao-lô mô tả: “Còn anh em đã chết vì lầm lỗi và tội ác mình” (Ê-phê-sô 2:1). Những “việc chết” này là biểu hiện của một tâm linh đã chết, tách rời khỏi Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 2:5; Cô-lô-se 2:13).

2. Các Việc Làm Của Luật Pháp và Nghi Lễ Tôn Giáo Ngoài Đấng Christ: Đây có lẽ là ý nghĩa trực tiếp nhất cho độc giả gốc Do Thái. Họ có nguy cơ quay lại với hệ thống tế lễ, nghi thức của Cựu Ước, vốn chỉ là “cái bóng” (Hê-bơ-rơ 10:1) và không thể cất tội lỗi. Những nghi thức, lễ bái, việc làm công đức khi được thực hiện với mục đích tự xưng công bình hoặc làm đẹp lòng Đức Chúa Trời bằng nỗ lực bản thân, đều là “việc chết”. Chúng “chết” vì thiếu đi yếu tố then chốt: Đức tin nơi sự hy sinh hoàn thành một lần đủ cả của Chúa Giê-xu Christ (Hê-bơ-rơ 10:10).

3. Các Việc Làm Thuộc Linh Nhưng Xuất Phát Từ Xác Thịt: Đây là sự cảnh báo sâu sắc cho mọi tín hữu. Ngay cả những việc phục vụ, bố thí, cầu nguyện, giảng dạy – nếu được làm bởi động cơ vinh danh bản thân, bởi thói quen, bởi gánh nặng trách nhiệm chứ không phải bởi tình yêu và sự dẫn dắt của Thánh Linh – cũng có thể trở thành “việc chết” (Xem Ma-thi-ơ 6:1-6, 7:22-23). Chúng giống như cây vả có lá xanh tươi nhưng không có trái (Mác 11:13-14, 20-21).

Từ Hy Lạp được dùng cho “ăn năn” là metanoia. Từ này vượt xa ý niệm cảm xúc về sự hối tiếc hay buồn rầu vì hậu quả (tiếng Hy Lạp là metamelomai). Metanoia có nghĩa là “thay đổi tâm trí”, “quay lại”, “đổi hướng”. Nó là một sự chuyển hướng triệt để trong tư tưởng, nhận thức và ý chí, dẫn đến một sự thay đổi hành động.

Sự ăn năn trong Cơ Đốc giáo luôn có hai chiều: Từ bỏ và Quay về. “Sự ăn năn từ các việc chết” cụ thể nghĩa là:
- Từ bỏ: Một quyết định dứt khoát, nhận ra và từ khước “các việc chết” – tức là mọi hệ thống công đức, mọi nỗ lực tự cứu, mọi hình thức tôn giáo vô hồn, và mọi tội lỗi.
- Quay về: Đồng thời, quay lưng lại với những điều đó để hướng về (“trở về cùng”) Đức Chúa Trời hằng sống. Đây là sự chuyển hướng đức tin từ chỗ tin cậy nơi việc làm của mình sang tin cậy hoàn toàn nơi con người và công việc của Đấng Christ.

Sứ đồ Phao-lô phân biệt rõ: “Vì sự buồn rầu theo ý Đức Chúa Trời sanh ra sự ăn năn, dẫn đến sự cứu rỗi, không hề hối hận chút nào; nhưng sự buồn rầu của thế gian sanh ra sự chết” (2 Cô-rinh-tô 7:10). Sự ăn năn từ các việc chết chính là “sự buồn rầu theo ý Đức Chúa Trời”, khiến chúng ta đau buồn về chính tội lỗi và bản chất chết của các việc làm cũ, để quay về với nguồn sự sống thật.

Để áp dụng, chúng ta cần nhận diện “các việc chết” trong đời sống mình:
1. Nghi Lễ Tôn Giáo Vô Hồn: Tham dự nhà thờ, dâng hiến, hát bài ca chỉ vì thói quen, trách nhiệm xã hội hay gia đình, mà thiếu sự sốt sắng, yêu mến và tương giao thật với Chúa.
2. Nỗ Lực Tự Cứu hoặc Tự Làm Cho Mình Đẹp Lòng Chúa: Tin rằng mình được Chúa yêu hơn vì mình giữ được nhiều điều răn, phục vụ nhiều, hay so sánh mình với người khác. Đây là tinh thần của người Pha-ri-si trong ẩn dụ người Pha-ri-si và người thâu thuế (Lu-ca 18:9-14).
3. Tội Lỗi Đã Trở Thành Thói Quen (Hàm Răng Chết): Những tội lỗi mà chúng ta dung dưỡng, biện minh, và không còn cảm thấy sự kết tội của Thánh Linh. Chúng “chết” vì giết chết sự nhạy cảm thuộc linh (Ê-phê-sô 4:19).
4. Sự Nguội Lạnh và Hình Thức: Có hình thức tin kính nhưng chối bỏ quyền phép của sự tin kính ấy (2 Ti-mô-thê 3:5). Nói về đức tin, cầu nguyện lớn tiếng, nhưng lòng cách xa Chúa.

Sự ăn năn này không phải là một sự kiện một lần khi tin Chúa, mà là một thái độ liên tục của Cơ Đốc nhân trưởng thành. Dưới đây là những bước ứng dụng:

1. Xét Mình Dưới Ánh Sáng Lời Chúa và Sự Dẫn Dắt Của Thánh Linh: Thường xuyên cầu xin Chúa (như Đa-vít): “Hỡi Đức Chúa Trời, xin hãy dò xét tôi, và biết lòng tôi; hãy thử thách tôi, và biết tư tưởng tôi” (Thi thiên 139:23). Hãy hỏi: “Việc làm, động cơ, lời nói này của tôi xuất phát từ sự sống của Thánh Linh hay từ xác thịt, từ thói quen chết?”

2. Từ Bỏ Triệt Để Mọi Sự Tin Cậy Vào Xác Thịt: Nhận biết rằng “những kẻ ở trong xác thịt thì không thể đẹp lòng Đức Chúa Trời” (Rô-ma 8:8). Dứt khoát không dựa vào thành tích tôn giáo, kiến thức Kinh Thánh, hay thâm niên làm thước đo sự thuộc linh.

3. Luôn Hướng Về Thập Tự Giá và Ân Điển: Sự ăn năn thật luôn dẫn chúng ta trở về với thập tự giá. Khi thấy mình rơi vào “việc chết”, hãy nhìn lên Chúa Giê-xu, Đấng đã hoàn thành mọi sự (Hê-bơ-rơ 12:2). Sống trong sự nhận biết rằng chúng ta được nhận xưng công bình bởi đức tin, chứ không bởi việc làm (Rô-ma 3:28).

4. Được Đầy Dẫy và Bước Đi Theo Thánh Linh: Chìa khóa để có “việc lành sự sống” (works of life) thay vì “việc chết” là sống trong Thánh Linh. “Hãy bước đi theo Thánh Linh, chớ hề làm trọn những điều ưa muốn của xác thịt” (Ga-la-ti 5:16). Những bông trái của Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23) chính là kết quả của một đời sống không còn dựa trên “việc chết”.

5. Theo Đuổi Sự Thông Công Sự Sống Với Đức Chúa Trời Hằng Sống: Cuối cùng, mục đích là “trở về cùng Đức Chúa Trời” – Đấng Hằng Sống. Điều này đòi hỏi sự tương giao thật qua Lời Chúa và cầu nguyện, không phải như một nhiệm vụ, mà như hơi thở của linh hồn.

“Sự ăn năn từ các việc chết” trong Hê-bơ-rơ 6:1 là nền tảng không thể thiếu cho một đời sống Cơ Đốc đích thực và trưởng thành. Đó không phải là sự ăn năn về một tội lẻ tẻ, mà là sự dứt khoát thay đổi toàn bộ quan niệm về mối quan hệ với Đức Chúa Trời: từ nỗ lực tự cứu sang tiếp nhận ân điển; từ tôn giáo hình thức sang tương giao sống động; từ việc làm của xác thịt sang đời sống trong Thánh Linh. Lời kêu gọi “tấn tới” của tác giả Hê-bơ-rơ nhắc nhở chúng ta rằng, một khi đã đặt nền trên lẽ thật này, chúng ta không được quay lại đào xới nó mãi, nhưng phải xây dựng trên đó một đời sống đức tin ngày càng sâu nhiệm, vững vàng, và kết quả cho vinh quang Đức Chúa Trời hằng sống. Hãy để sự ăn năn thánh này là la bàn liên tục hướng chúng ta về với Đấng Christ, là nguồn sự sống duy nhất.