Câu chuyện về Gia-cốp, Lê-a và Ra-chên là gì?

Trong dòng lịch sử cứu rỗi được ghi chép trong Sáng Thế Ký, câu chuyện về Gia-cốp, Lê-a và Ra-chên không chỉ là một thiên tình sử phức tạp, mà còn là một bản hòa ca đầy kịch tính về sự lừa dối, hậu quả, sự thiên vị và trên hết là sự thành tín của Đức Chúa Trời trong việc hoàn thành những lời hứa giao ước của Ngài. Qua những con người không toàn hảo này, chúng ta thấy được bàn tay chủ quyền của Đức Chúa Trời đang dệt nên lịch sử, biến đổi những tấm lòng cứng cỏi và sử dụng ngay cả những sai lầm của con người để hoàn thành mục đích tốt lành của Ngài.

Bối Cảnh: Gia-cốp - Kẻ Chộp Lấy Gót Chân

Câu chuyện bắt đầu từ một gia đình rối ren. Gia-cốp (יַעֲקֹב - Ya'aqov), tên có nghĩa là "kẻ nắm gót chân" hay "kẻ thay thế", đã sống đúng với cái tên của mình. Ông là em sinh đôi của Ê-sau, con của Y-sác và Rê-bê-ca. Ngay từ trong lòng mẹ, hai anh em đã giành giật nhau (Sáng Thế Ký 25:22). Gia-cốp đã lợi dụng lúc Ê-sau đói để đổi lấy chén canh mà chiếm quyền trưởng nam (Sáng Thế Ký 25:29-34), và sau đó, với sự giúp sức của mẹ mình, ông đã lừa dối cha là Y-sác để nhận lấy lời chúc phước dành cho con trưởng (Sáng Thế Ký 27:1-40). Hành động này khiến Ê-sau nổi giận và tìm cách giết em, buộc Gia-cốp phải chạy trốn về quê ngoại ở Ha-ran, đến nhà cậu là La-ban (Sáng Thế Ký 27:41-28:5).

Trên đường chạy trốn, tại Bê-tên, Gia-cốp có một khải tượng về chiếc thang nối liền đất với trời, và tại đó, Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham, Y-sác đã xác nhận lại giao ước với ông: "Ta sẽ ban cho ngươi và dòng dõi ngươi đất ngươi đương đạp nằm... và các chi tộc nơi thế gian sẽ nhờ ngươi và dòng dõi ngươi mà được phước" (Sáng Thế Ký 28:13-14). Đây là nền tảng quan trọng: ân điển và lời hứa của Đức Chúa Trời đi trước, chứ không phải dựa trên phẩm chất hay công đức của Gia-cốp.

Cuộc Gặp Gỡ Định Mệnh Bên Giếng Nước Và Sự Lừa Dối Bị Đáp Trả

Khi đến xứ của người A-ram, Gia-cốp gặp Ra-chên (רָחֵל - Rakhel), con gái út của La-ban, tại một cái giếng. Ra-chên được mô tả là "có hình dung đẹp đẽ, nhan sắc tốt" (Sáng Thế Ký 29:17). Tình yêu của Gia-cốp dành cho nàng nảy nở ngay lập tức. Ông hôn nàng, khóc vì vui mừng và giới thiệu mình là bà con (câu 11-12). Để cưới được Ra-chên, Gia-cốp đồng ý làm việc cho La-ban trong bảy năm. Kinh Thánh ghi lại một câu đầy thi vị: "Vậy, Gia-cốp vì Ra-chên, giúp việc trong bảy năm; và bởi yêu nàng, nên coi bảy năm bằng chừng đôi ba ngày" (Sáng Thế Ký 29:20).

Tuy nhiên, đêm tân hôn, La-ban đã đánh tráo con gái mình. Thay vì Ra-chên xinh đẹp, ông đưa Lê-a (לֵאָה - Le'ah), chị của Ra-chên, vào phòng tối với Gia-cốp. Sáng hôm sau, Gia-cốp mới phát hiện ra sự lừa dối. Đây là một sự đáp trả công bằng (poetic justice) từ Đức Chúa Trời. Gia-cốp, kẻ đã lừa dối cha mình trong bóng tối (Ê-sau mù lòa), giờ bị cậu mình lừa dối trong bóng tối. La-ban biện minh bằng phong tục địa phương: "Tại xứ nầy, chẳng nên gả em trước chị" (Sáng Thế Ký 29:26). Để cưới được Ra-chên, Gia-cốp phải làm thêm bảy năm nữa.

Lê-a được mô tả là có "mắt yếu" (וְעֵינֵי לֵאָה רַכּוֹת - v'einey Le'ah rakkot). Từ "rakkot" có thể hiểu là "dịu dàng", "yếu" hoặc thậm chí không được đẹp. Bà trở nên công cụ trong âm mưu của cha và là nạn nhân của một cuộc hôn nhân không tình yêu. Đức Chúa Trời thấy sự đau khổ của bà: "Đức Giê-hô-va thấy Lê-a bị ghét, bèn cho nàng sanh sản" (Sáng Thế Ký 29:31). Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ "bị ghét" (שְׂנוּאָה - senu'ah) nói lên một vị trí thấp kém, bị xem thường so với người vợ được yêu.

Cuộc Chạy Đua Sanh Con Và Sự Can Thiệp Của Đức Chúa Trời

Đây bắt đầu một cuộc chạy đua đau lòng giữa hai chị em. Lê-a, dù không được yêu, lại được Đức Giê-hô-va mở tử cung. Bà lần lượt sinh cho Gia-cốp bốn con trai: Ru-bên, Si-mê-ôn, Lê-vi và Giu-đa. Mỗi lần đặt tên, bà đều bày tỏ tấm lòng khao khát được chồng yêu thương và nhận biết ơn Chúa: - Ru-bên (רְאוּבֵן - Re'uven): "Vì Đức Giê-hô-va đã xem thấy sự cực khổ tôi; bây giờ chồng tôi sẽ yêu tôi" (câu 32). - Si-mê-ôn (שִׁמְעוֹן - Shim'on): "Vì Đức Giê-hô-va có nghe rằng tôi bị ghét" (câu 33). - Lê-vi (לֵוִי - Levi): "Lần nầy, chồng tôi sẽ dính díu với tôi" (câu 34). - Giu-đa (יְהוּדָה - Yehudah): "Lần nầy, tôi ngợi khen Đức Giê-hô-va" (câu 35).

Trong khi đó, Ra-chên, người được yêu, lại bị son sẻ. Sự đau khổ của bà được bày tỏ cách mãnh liệt: "Hãy cho tôi có con, bằng không, tôi chết" (Sáng Thế Ký 30:1). Thay vì tìm kiếm Đức Chúa Trời, bà đổ lỗi cho Gia-cốp và dùng theo tục lệ thời đó, đưa nàng tì Bilhah cho Gia-cốp để con sinh ra sẽ tính là của bà. Bilhah sinh Đan và Nép-ta-li.

Không chịu thua, Lê-a cũng đưa tì là Xinh-ba cho Gia-cốp, sinh Gát và A-se. Cuộc cạnh tranh tiếp tục khi Lê-a dùng củ "đốt" (có thể là cây mandrake - một loại cây được tin là giúp thụ thai) để đổi với Ra-chên quyền ở với Gia-cốp. Đêm đó, Lê-a thụ thai và sinh Issa-ca. Sau đó bà sinh thêm Xê-bu-lôn và một con gái là Đi-na.

Cuối cùng, "Đức Chúa Trời nhớ đến Ra-chên... mở tử cung nàng" (Sáng Thế Ký 30:22). Bà sinh Giô-sép, người sau này sẽ trở nên công cụ cứu cả gia đình. Trong mọi sự, chúng ta thấy rõ chủ quyền của Đức Chúa Trời trong việc mở và đóng tử cung. Ngài lắng nghe tiếng kêu của Lê-a, và cuối cùng cũng đáp lời cầu xin của Ra-chên.

Hậu Quả Và Di Sản: Mười Hai Chi Phái Của Y-sơ-ra-ên

Từ những mối quan hệ phức tạp này, mười hai con trai của Gia-cốp, tổ phụ của mười hai chi phái Y-sơ-ra-ên, đã được sinh ra: - Bởi Lê-a: Ru-bên, Si-mê-ôn, Lê-vi (chi phái thầy tế lễ), Giu-đa (chi phái Vua Mê-si-a sẽ ra đời), Issa-ca, Xê-bu-lôn. - Bởi Ra-chên: Giô-sép (được chia thành hai chi phái Ép-ra-im và Ma-na-se qua hai con trai), Bên-gia-min. - Bởi Bilhah (tì của Ra-chên): Đan, Nép-ta-li. - Bởi Xinh-ba (tì của Lê-a): Gát, A-se.

Điều đáng chú ý là Đấng Mê-si-a, Chúa Giê-xu Christ, lại xuất thân từ chi phái Giu-đa, con của Lê-a - người vợ "bị ghét", chứ không phải từ Ra-chên - người được yêu (Hê-bơ-rơ 7:14; Khải Huyền 5:5). Điều này một lần nữa nhấn mạnh rằng đường lối và sự lựa chọn của Đức Chúa Trời không theo tiêu chuẩn hay sự thiên vị của con người.

Câu chuyện kết thúc với cái chết của Ra-chên khi sinh nở Bên-gia-min trên đường về Ca-na-an (Sáng Thế Ký 35:16-20). Lê-a sau này được chôn cất cùng các tổ phụ trong hang đá Mặc-bê-lê (Sáng Thế Ký 49:31), trong khi Ra-chên được chôn bên đường. Gia-cốp, cuối cùng đã được Đức Chúa Trời đổi tên thành Y-sơ-ra-ên (Sáng Thế Ký 32:28), đã trải qua một hành trình biến đổi từ kẻ lừa đảo trở thành một người vâng lời Chúa.

Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

1. Ân Điển Trong Sự Công Bằng Của Đức Chúa Trời: Gia-cốp gặt đúng điều mình đã gieo. Là kẻ lừa dối, ông cũng bị lừa dối. Tuy nhiên, ngay trong sự công bằng đó, ân điển của Đức Chúa Trời vẫn tỏ ra. Lời hứa giao ước tại Bê-tên vẫn còn nguyên hiệu lực, bất chấp sự bất xứng của Gia-cốp. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng dù chúng ta có thể phải gánh hậu quả của tội lỗi, ân điển và lời hứa cứu rỗi trong Đấng Christ vẫn không hề thay đổi (Rô-ma 5:20).

2. Chủ Quyền Của Đức Chúa Trời Trong Những Hoàn Cảnh Trái Ý: Lê-a sống trong một hoàn cảnh đau khổ: bị cha dùng làm công cụ, bị chồng ghét bỏ. Tuy nhiên, Đức Chúa Trời "thấy" nàng (Sáng Thế Ký 29:31). Ngài nghe tiếng kêu của người bị áp bức. Quan trọng hơn, Ngài đã sử dụng chính nàng - chứ không phải Ra-chên được yêu - để làm tổ mẫu của Vua Đa-vít và rồi đến Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 1:2-3). Đức Chúa Trời thường hoàn thành mục đích tốt lành của Ngài qua những con đường mà chúng ta không ngờ tới, qua những người bị xem thường nhất (1 Cô-rinh-tô 1:27-29).

3. Sự Nguy Hiểm Của Tình Yêu Thiên Vị Và So Sánh: Sự thiên vị của Gia-cốp dành cho Ra-chên đã gieo rắc sự ghen ghét, cạnh tranh và đau khổ trong gia đình. Sự thiên vị này tiếp tục trong thế hệ sau khi ông yêu Giô-sép hơn các con trai khác, dẫn đến anh em bán Giô-sép làm nô lệ. Bài học cho chúng ta là phải cẩn thận trong việc không thiên vị, đặc biệt trong gia đình và Hội Thánh (Gia-cơ 2:1-9).

4. Đối Diện Với Sự "Son Sẻ" Thuộc Linh: Ra-chên khao khát có con đến mức nói "bằng không, tôi chết". Đôi khi trong đời sống thuộc linh, chúng ta cũng trải qua những mùa "son sẻ" - cảm thấy khô khan, không có kết quả, không thấy phước hạnh. Thay vì tìm những giải pháp thế tục (như Ra-chên tìm đến Bilhah), chúng ta được kêu gọi kiên nhẫn tìm kiếm Đức Chúa Trời, tin cậy rằng Ngài "nhớ đến" chúng ta và có thời điểm của Ngài (Thi Thiên 113:9; Ga-la-ti 6:9).

5. Sự Biến Đổi Từ Gia-cốp Thành Y-sơ-ra-ên: Hành trình của Gia-cốp là hành trình của một con người bị biến đổi bởi ân điển. Từ "kẻ nắm gót chân", lừa đảo, chạy trốn, ông đã đối diện với quá khứ, đối diện với Đức Chúa Trời tại khúc sông Gia-bốc và được đổi tên thành Y-sơ-ra-ên - "kẻ chiến đấu với Đức Chúa Trời". Ân điển Chúa không chỉ tha thứ tội lỗi mà còn có quyền năng biến đổi tính cách và định mệnh của chúng ta (2 Cô-rinh-tô 5:17).

Kết Luận

Câu chuyện về Gia-cốp, Lê-a và Ra-chên là một bức tranh chân thực, không tô hồng về những con người trong gia đình đức tin. Nó cho thấy tội lỗi, sự yếu đuối, sự thiên vị và hậu quả của chúng. Nhưng xuyên suốt tất cả, nó tỏ bày một Đức Chúa Trời thành tín, Đấng vẫn giữ lời hứa giao ước của Ngài bất chấp sự thất bại của con người. Ngài là Đấng thấy nỗi đau của Lê-a, nghe tiếng kêu của Ra-chên, và biến đổi tấm lòng của Gia-cốp. Trong kế hoạch nhiệm mầu của Ngài, Ngài đã dùng một gia đình rối ren để sinh ra mười hai chi phái, và từ chi phái Giu-đa của Lê-a, Đấng Cứu Thế đã đến - Chúa Giê-xu Christ, Đấng mang đến ơn cứu rỗi cuối cùng cho tất cả những ai tin nhận Ngài.

Cuối cùng, câu chuyện này dẫn chúng ta đến thập tự giá, nơi mà Tình Yêu thật sự được bày tỏ. Không như tình yêu thiên vị và bất toàn của con người, Chúa Giê-xu đã yêu chúng ta bằng tình yêu hy sinh, không điều kiện. Trong Ngài, chúng ta không còn là những người bị ghét hay bị bỏ rơi, nhưng trở nên con cái yêu dấu của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 1:5-6).