Ma-thi-ơ 2:23 ám chỉ lời tiên tri nào về việc Chúa Giê-su là người Na-xa-rét?

Trong hành trình tìm hiểu về sự ứng nghiệm Kinh Thánh trong đời sống Chúa Giê-xu, Ma-thi-ơ 2:23 đứng ra như một câu hỏi lớn, một “câu đố” thú vị cho những ai nghiên cứu Lời Chúa. Sứ đồ Ma-thi-ơ, với mục đích chứng minh Chúa Giê-xu chính là Đấng Mê-si mà Cựu Ước đã báo trước, đã ghi lại: “tới ở trong thành gọi là Na-xa-rét, để được ứng nghiệm lời đã bởi các đấng tiên tri rằng: Ngài sẽ được gọi là người Na-xa-rét.” (Ma-thi-ơ 2:23, Kinh Thánh Truyền Thống 1925). Ngay lập tức, độc giả tỉ mỉ sẽ đặt câu hỏi: Lời tiên tri cụ thể nào trong Cựu Ước đã nói điều này? Bởi không có một câu nào trong các sách tiên tri trực tiếp viết: “Ngài sẽ được gọi là người Na-xa-rét”. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát bối cảnh, ngôn ngữ và thần học để giải mã ý nghĩa sâu xa của câu Kinh Thánh quan trọng này.

Sau khi trốn sang Ai Cập để thoát khỏi cuộc tàn sát của Vua Hê-rốt, gia đình Chúa Giê-xu được thiên sứ báo tin trở về đất Y-sơ-ra-ên. Tuy nhiên, khi nghe tin A-chê-lao (con của Hê-rốt) kế vị tại xứ Giu-đê, Giô-sép đã cảm thấy sợ hãi. Được Đức Chúa Trời cảnh báo trong chiêm bao, ông đã rút về miền Ga-li-lê và định cư tại một thị trấn nhỏ tên là Na-xa-rét (Ma-thi-ơ 2:19-23). Đây không phải là một sự tình cờ, mà là một phần trong chương trình tể trị của Đức Chúa Trời, để “ứng nghiệm lời đã bởi các đấng tiên tri”.

Cụm từ “bởi các đấng tiên tri” (Greek: διὰ τῶν προφητῶν - dia tōn prophētōn) ở dạng số nhiều cho thấy Ma-thi-ơ không đang trích dẫn một câu đơn lẻ, mà là tổng hợp ý tưởng, chủ đề, hoặc hình ảnh tiên tri từ nhiều chỗ trong các sách tiên tri. Điều này phù hợp với phương pháp giải kinh của người Do Thái thời đó, thường quy chiếu đến một chủ đề thần học hơn là một câu văn chính xác. Vậy, những chủ đề và lời tiên tri nào có thể đang được ám chỉ đến?

Các nhà giải kinh qua nhiều thế kỷ đã đề xuất một số hướng tiếp cận chính:

Đây là giả thuyết được ủng hộ nhiều nhất. Tiên tri Ê-sai đã nhiều lần dùng hình ảnh “chồi” (נֵצֶר - neser) để nói về Đấng Mê-si:

“Sẽ có một chồi của cội Y-sai, một nhánh từ rễ nó sẽ ra trái.” (Ê-sai 11:1).

Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ “chồi” này là נֵצֶר (neser). Cách phát âm của từ này rất gần với tên “Na-xa-rét” (Hebrew: נָצְרַת - Natserat; Greek: Ναζαρέτ - Nazaret). Ma-thi-ơ có thể đang chơi chữ, ám chỉ rằng Chúa Giê-xu, “người Na-xa-rét”, chính là “Chồi” (Neser) mà Ê-sai đã tiên tri. Ngài là Đấng từ gốc Y-sai (cha của Vua Đa-vít) mà ra, mang lấy thân phận khiêm nhường như một chồi non, nhưng sẽ cai trị trong công bình và quyền năng.

Ngoài ra, trong Ê-sai 53:2, tiên tri mô tả về Đầy Tớ Chịu Khổ: “Người đã lớn lên trước mặt Ngài như một cái chồi, như cái rễ ra từ đất khô.” Từ “chồi” ở đây trong tiếng Hê-bơ-rơ là יוֹנֵק (yoneq), nhưng cùng chung chủ đề về sự lớn lên âm thầm, khiêm nhường. Chúa Giê-xu lớn lên tại Na-xa-rét, một nơi “đất khô” về mặt tâm linh và chính trị, hoàn toàn phù hợp với hình ảnh này.

Một hướng tiếp cận khác liên quan đến lời thề Na-xi-rê (Dân số Ký 6:1-21). Người Na-xi-rê là người biệt riêng ra thánh cho Đức Chúa Trời, kiêng rượu, không được cạo đầu, và tránh xa sự ô uế. Từ “Na-xi-rê” (נָזִיר - nazir) có cách phát âm gần với “Na-xa-rét”. Một số người cho rằng Ma-thi-ơ đang ám chỉ Chúa Giê-xu là Đấng Na-xi-rê thánh khiết trọn vẹn của Đức Chúa Trời.

Tuy nhiên, mối liên hệ này có phần gượng ép hơn vì Chúa Giê-xu không giữ lời thề Na-xi-rê theo nghi thức bề ngoài (Ngài uống rượu – Ma-thi-ơ 11:19). Nhưng xét trên phương diện thần học sâu hơn, Ngài chính là Đấng “thánh khiết, vô tội, không ô uế, biệt khỏi kẻ có tội” (Hê-bơ-rơ 7:26) – tức là bản chất của sự biệt riêng thánh trọn vẹn.

Đây có lẽ là chìa khóa quan trọng nhất. Vào thời Tân Ước, thành Na-xa-rét thuộc vùng Ga-li-lê bị người Giu-đa (đặc biệt là giới lãnh đạo tôn giáo ở Giê-ru-sa-lem) coi thường. Ga-li-lê được xem là vùng “dân ngoại”, ít học thức, và không thuần chủng về tôn giáo. Chính vì thế, danh hiệu “người Na-xa-rét” mang ý nghĩa miệt thị.

Khi Phi-líp nói với Na-tha-na-ên về Chúa Giê-xu, phản ứng của Na-tha-na-ên là: “Há có vật gì tốt ra từ Na-xa-rét được sao?” (Giăng 1:46). Sự khinh miệt này chính là ứng nghiệm của nhiều lời tiên tri nói về Đấng Mê-si chịu sự khinh dể:

- Thi Thiên 22:6-7: “Song tôi là một con sâu, chẳng phải người; bị người ta khinh dể, dân sự gớm ghiếc. Phàm những người thấy tôi đều nhạo báng tôi...” - Ê-sai 49:7: “Đấng mà người ta khinh dể, gớm ghiếc... Các vua sẽ thấy và đứng dậy, các quan trưởng sẽ phủ phục...” - Ê-sai 53:3: “Người đã bị người ta khinh dể và chán bỏ, từng trải sự buồn bực, biết sự đau ốm; bị khinh như kẻ mà người ta che mặt chẳng thèm xem; chúng ta cũng chẳng coi người ra gì.”

Việc Chúa Giê-xu được gọi là “người Na-xa-rét” đã đóng ấn ngay từ đầu về thân phận bị khinh thường, chối bỏ của Ngài – một chủ đề xuyên suốt trong chức vụ và sự chịu nạn của Ngài. Cụm từ “bởi các đấng tiên tri” có thể đang bao hàm toàn bộ chủ đề tiên tri này.

Qua các phân tích trên, chúng ta có thể kết luận rằng Ma-thi-ơ 2:23 không nhắm đến một câu trích dẫn đơn lẻ, mà là một sự ám chỉ thần học tổng hợp (fulfillment by thematic allusion). Danh hiệu “Người Na-xa-rét” hàm chứa ba lớp ý nghĩa tiên tri quan trọng:

1. Ý Nghĩa Về Nguồn Gốc Mê-si (Ê-sai 11:1): Ngài là “Chồi” (Neser) từ gốc Y-sai, Đấng mang lấy thân phận con người bình thường, lớn lên trong môi trường khiêm nhường để cứu chuộc nhân loại.
2. Ý Nghĩa Về Sự Thánh Khiết Biệt Riêng: Dù không trực tiếp là Na-xi-rê, Ngài là Đấng Thánh hoàn toàn, được biệt riêng từ trong tử cung để thực hiện công việc cứu rỗi của Đức Chúa Trời.
3. Ý Nghĩa Về Sự Khinh Dể Và Chịu Khổ (Ê-sai 53, Thi Thiên 22): Địa vị thấp kém của Na-xa-rét đã trở thành biểu tượng cho sự từ bỏ, khổ đau mà Đấng Mê-si phải gánh chịu. Sự ứng nghiệm này đạt đến đỉnh điểm khi tấm bảng trên thập tự giá ghi: “GIÊ-XU NGƯỜI NA-XA-RÉT, VUA DÂN GIU-ĐA” (Giăng 19:19). Ngay trong sự chết, danh hiệu bị khinh miệt ấy lại trở nên vinh hiển, tuyên bố vương quyền của Ngài.

Vậy, Ma-thi-ơ 2:23 là một tuyệt tác của sự linh cảm, kết nối một cách tinh tế giữa địa danh lịch sử với cả một hệ thống lời tiên tri về Đấng Mê-si trong Cựu Ước.

Sự hiểu biết về Ma-thi-ơ 2:23 không chỉ là kiến thức kinh viện, mà còn mang lại những bài học sâu sắc cho đức tin chúng ta ngày nay:

1. Tin Cậy Vào Sự Tể Trị Và Sự Ứng Nghiệm Hoàn Hảo Của Lời Chúa: Cuộc đời Chúa Giê-xu không có gì là ngẫu nhiên. Từ nơi chốn sinh ra (Bết-lê-hem – Mi-chê 5:2), nơi trốn thoát (Ai Cập – Ô-sê 11:1) cho đến nơi lớn lên (Na-xa-rét), tất cả đều nằm trong kế hoạch nhiệm mầu của Đức Chúa Trời và ứng nghiệm Lời Ngài. Điều này củng cố đức tin chúng ta: Cuộc đời của những người thuộc về Chúa cũng nằm trong sự tể trị toàn hảo của Ngài. Dù có những bước ngoặt, những nơi chốn tưởng như tầm thường hoặc khó khăn (như Na-xa-rét), Đức Chúa Trời vẫn đang làm ứng nghiệm những mục đích tốt lành của Ngài cho chúng ta (Rô-ma 8:28).

2. Học Tập Tấm Gương Khiêm Nhường Và Chấp Nhận Bị “Khinh Dể” Của Chúa Giê-xu: Chúa Giê-xu, là Đấng Tạo Hóa, đã tự nguyện gắn liền danh tính mình với một thị trấn nhỏ bé, bị khinh miệt. Ngài không tìm kiếm vinh quang trần thế, sự công nhận của người đời. Trong xã hội đề cao thành tích, địa vị và sự nổi tiếng, Cơ Đốc nhân được kêu gọi sống tinh thần Na-xa-rét: sẵn lòng bước đi trong sự khiêm nhường, phục vụ âm thầm, và không sợ bị hiểu lầm hay coi thường vì danh Chúa. Như Phi-e-rơ khuyên: “Hãy mặc lấy sự khiêm nhường” (1 Phi-e-rơ 5:5).

3. Nhận Biết Chúa Giê-xu Trong Những Điều Bình Thường: Người đương thời đã sai lầm khi đánh giá Chúa Giê-xu qua xuất xứ “Na-xa-rét” của Ngài. Hôm nay, chúng ta có cũng dễ vấp phạm vì vẻ bề ngoài “tầm thường” của những người anh em, của Hội Thánh địa phương, hoặc thậm chí của những phương cách Chúa hành động? Bài học từ Na-xa-rét dạy chúng ta đừng xét đoán theo bề ngoài, nhưng hãy nhìn thấy quyền năng và ân điển Chúa tỏ ra trong những khung cảnh bất ngờ và khiêm tốn nhất.

4. Sống Với Danh Hiệu “Người…”: Danh hiệu “người Na-xa-rét” gắn chặt Chúa Giê-xu với một địa phương, một cộng đồng. Tương tự, chúng ta là “người của Đấng Christ”, được gắn danh hiệu Ngài. Điều này nhắc nhở chúng ta về danh tính và trách nhiệm: chúng ta đại diện cho Chúa trong môi trường mình sống – gia đình, trường học, công sở. Hãy sống sao cho xứng đáng với danh hiệu cao quý đó (Công vụ 11:26).

Ma-thi-ơ 2:23 là một viên ngọc quý, mở ra cho chúng ta cái nhìn sâu sắc về cách Kinh Thánh ứng nghiệm một cách phong phú và đa chiều. Lời tiên tri về “Người Na-xa-rét” không tìm thấy trong một câu đơn lẻ, nhưng được dệt nên từ cả một tấm thảm chủ đề tiên tri về Đấng Mê-si: Ngài là Chồi (Neser) thánh khiết, lớn lên trong khiêm nhường và chịu sự khinh dể của thế gian để hoàn thành công cuộc cứu chuộc. Mọi chi tiết trong đời sống Chúa Giê-xu đều mang ý nghĩa thần học trọng đại.

Ước mong mỗi chúng ta, từ sự hiểu biết này, càng thêm tin quyết vào Lời Chúa là chân thật và trọn vẹn. Đồng thời, chúng ta học theo gương Chúa, sống đời khiêm nhường, trung tín và vui lòng bước đi trong kế hoạch nhiệm mầu của Đức Chúa Trời dành cho cuộc đời mình, dù đôi khi nó có vẻ như “Na-xa-rét” trong mắt người đời. Bởi chính từ nơi khiêm nhường và bị khinh dể ấy, quyền năng cứu rỗi của Đức Chúa Trời đã được bày tỏ cách vinh hiển.