Ai đã giết Gô-li-át, Đa-vít hay Ên-ha-nan?

Một trong những câu chuyện nổi tiếng nhất trong Kinh Thánh Cựu Ước là việc chàng trai trẻ Đa-vít đánh bại người khổng lồ Gô-li-át bằng trành ném đá và đức tin nơi Danh Đức Giê-hô-va (1 Sa-mu-ên 17). Tuy nhiên, khi đọc đến 2 Sa-mu-ên 21:19, độc giả có thể giật mình khi thấy một câu ghi rằng: “Lại có một cuộc chiến đấu với dân Phi-li-tin tại Góp; tại đó, Ên-ha-nan, con trai của Gia-a-rê-Ô-rê-ghim, người Bết-lê-hem, giết Gô-li-át, người Gát…” (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Sự mâu thuẫn bề ngoài này đã khiến nhiều người nghiên cứu Kinh Thánh đặt câu hỏi: Vậy rốt cuộc ai là người đã giết Gô-li-át? Bài viết nghiên cứu chuyên sâu này sẽ phân tích kỹ lưỡng các phân đoạn Kinh Thánh, bối cảnh lịch sử, ngôn ngữ gốc (Hê-bơ-rơ) để làm sáng tỏ vấn đề và rút ra những bài học thuộc linh quý giá.

Trước hết, chúng ta cần xem xét chi tiết hai phân đoạn then chốt:

1. Sự Kiện Đa-vít Giết Gô-li-át (1 Sa-mu-ên 17):

• Bối cảnh: Quân Phi-li-tin và Y-sơ-ra-ên giằng co tại thung lũng Ê-la. Người khổng lồ Gô-li-át (người Gát) thách đấu Y-sơ-ra-ên suốt 40 ngày (câu 16).
• Nhân vật: Đa-vít, con trai út của Y-sai, người Bết-lê-hem, lúc này là một chàng trai trẻ chăn chiên, được sai đến chiến trường để tiếp tế cho các anh.
• Diễn biến: Đa-vít nhận lời thách đấu nhân danh Đức Giê-hô-va vạn quân. Cậu từ chối áo giáp của Sau-lơ, chỉ dùng trành ném đá và năm hòn đá nhẵn. “Đa-vít lấy tay mình trong bao ra một hòn đá, ném nó bằng trành, nhằm trán Gô-li-át mà bắn. Hòn đá cắm sâu vào trán Gô-li-át, người bổ xấu xuống đất” (câu 49). Sau đó, Đa-vít dùng chính gươm của Gô-li-át mà chém đầu hắn (câu 51).
• Kết quả: Chiến thắng này đưa Đa-vít lên hàng anh hùng dân tộc, khởi đầu cho con đường dẫn đến ngôi vua. Sự kiện này được ghi lại rất chi tiết và là nền tảng cho câu chuyện tiếp theo về Đa-vít.

2. Sự Kiện Ên-ha-nan Giết Gô-li-át (2 Sa-mu-ên 21:19):

• Bối cảnh: Đoạn này nằm trong phần tường thuật về các trận chiến chống người Phi-li-tin “trong đời Đa-vít” (câu 15). Đây là giai đoạn sau khi Đa-vít đã làm vua, có những trận chiến khác với người Phi-li-tin.
• Nguyên văn Hê-bơ-rơ (Bản Masoretic): Câu này trong tiếng Hê-bơ-rơ ghi: וַתְּהִי־עוֹד הַמִּלְחָמָה בְּגוֹב עִם־פְּלִשְׁתִּים וַיַּךְ אֶלְחָנָן בֶּן־יַעְרֵי אֹרְגִים בֵּית הַלַּחְמִי אֵת גָּלְיָת הַגִּתִּי (…Ên-ha-nan… giết Gô-li-át, người Gát).
• Vấn đề: Tại đây, tên Gô-li-át (גָּלְיָת, Golyath) lại xuất hiện, và người giết hắn là Ên-ha-nan, con trai của Gia-a-rê (một số bản dịch là Gia-ai) Ô-rê-ghim, người Bết-lê-hem.

Sau khi xem xét kỹ, các nhà nghiên cứu Kinh Thánh và văn bản học đưa ra một số giải pháp thuyết phục sau:

Giải Pháp 1: Sự Nhầm Lẫn Trong Bản Chép Tay (Lỗi Sao Chép) – Giả Thuyết Phổ Biến Nhất

Đây là giải pháp được nhiều học giả ủng hộ nhất, dựa trên việc so sánh với một phân đoạn song song trong 1 Sử-ký 20:5. Phân đoạn này kể về cùng một sự kiện:

“Lại cũng có một cuộc chiến đấu với dân Phi-li-tin; và Ên-ha-nan, con trai của Gia-ai, giết La-mi, em của Gô-li-át, người Gát; cán của cây lao người cũng lớn như cây trục của thợ dệt.” (1 Sử-ký 20:5, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)

Sự khác biệt là rõ ràng. 1 Sử-ký 20:5 cho biết Ên-ha-nan giết La-mi (Lahmi), EM TRAI của Gô-li-át, chứ không phải Gô-li-át. Nhiều học giả tin rằng trong quá trình sao chép bản văn 2 Sa-mu-ên qua nhiều thế kỷ, một lỗi nhỏ đã xảy ra. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ אֶת (eth – dấu hiệu của tân ngữ trực tiếp) và từ אֲחִי (achi – “em trai của”) có thể dễ bị nhầm lẫn nếu một nét chữ bị mờ hoặc thiếu sót. Do đó, cụm “אֵת גָּלְיָת” (eth Golyath – “giết Gô-li-át”) có thể ban đầu là “אֲחִי גָּלְיָת” (achi Golyath – “em trai của Gô-li-át”). Thêm vào đó, câu trong 2 Sa-mu-ên 21:19 cũng mô tả cán lao của đối thủ “lớn bằng trục khung cửi của thợ dệt”, chi tiết này rất giống với mô tả về cây lao của Gô-li-át trong 1 Sa-mu-ên 17:7, cho thấy đây có thể là một người khổng lồ trong cùng một gia đình.

Giải Pháp 2: “Gô-li-át” Là Một Danh Hiệu Hoặc Tên Gia Tộc

Có giả thuyết cho rằng “Gô-li-át” có thể không chỉ là tên riêng của một người, mà còn là một danh hiệu quân sự hoặc tên của một gia tộc các chiến binh khổng lồ từ thành Gát. Trong 2 Sa-mu-ên 21:15-22, chúng ta thấy có bốn người khổng lồ (trong đó có một người có sáu ngón) đều bị các tay chân của Đa-vít giết. Việc có một người khổng lồ khác cùng tên Gô-li-át (có thể là con trai, cháu, hoặc họ hàng của Gô-li-át gốc) bị giết bởi Ên-ha-nan là điều có thể xảy ra. Tuy nhiên, giải pháp này ít được ủng hộ hơn vì không giải thích được sự tương đồng rõ ràng với bản văn 1 Sử-ký.

Giải Pháp 3: Sự Khác Biệt Trong Truyền Thống Văn Bản

Các bản văn Kinh Thánh Cựu Ước được lưu truyền qua hai dòng chính: Bản Masoretic (tiếng Hê-bơ-rơ) và Bản Bảy Mươi (bản dịch tiếng Hy Lạp – LXX). Một số bản thảo Hy Lạp cổ của sách Sa-mu-ên lại không có câu 2 Sa-mu-ên 21:19, hoặc có cách đọc khác. Điều này cho thấy có thể đã có sự phức tạp trong truyền thống văn bản ngay từ đầu. Tác giả sách Sử Ký, khi biên soạn sau này với nguồn tư liệu đầy đủ hơn (có lẽ từ các sách biên niên sử của vua), đã ghi chính xác hơn chi tiết “La-mi, em của Gô-li-át”.

Từ những phân tích trên, chúng ta có thể đi đến kết luận với độ tin cậy cao:

Chính Đa-vít là người đã giết người khổng lồ Gô-li-át nổi tiếng trong trận chiến tại thung lũng Ê-la (1 Sa-mu-ên 17). Sự kiện này là độc nhất vô nhị, mang tính bước ngoặt, và được xác nhận bởi toàn bộ câu chuyện tiếp theo về cuộc đời Đa-vít và Sau-lơ.

Còn ở 2 Sa-mu-ên 21:19, nhiều khả năng đoạn văn gốc muốn nói rằng Ên-ha-nan đã giết La-mi, em trai của Gô-li-át, như được làm sáng tỏ trong 1 Sử-ký 20:5. Sự khác biệt này có thể do một lỗi nhỏ trong quá trình truyền chép văn bản qua nhiều thế kỷ, một hiện tượng không hiếm trong văn bản học cổ đại. Điều quan trọng là chúng ta có một phân đoạn Kinh Thánh khác (1 Sử-ký) cung cấp thông tin để điều chỉnh và làm sáng tỏ, minh chứng cho tính nhất quán nội tại của Kinh Thánh khi được nghiên cứu cách tổng thể.

Nghiên cứu này không chỉ giải quyết một thắc mắc lịch sử, mà còn mang lại nhiều bài học thuộc linh sâu sắc:

1. Bài Học Về Đức Tin Và Sự Khiêm Nhường: Câu chuyện Đa-vít dạy chúng ta rằng chiến thắng thật sự đến từ đức tin nơi Danh Đức Giê-hô-va, chứ không phải từ vũ khí hay sức mạnh bản thân (1 Sa-mu-ên 17:45-47). Trong đời sống, chúng ta thường đối diện với những “gô-li-át” của sự sợ hãi, khó khăn tài chính, bệnh tật, hay cám dỗ. Bài học là hãy như Đa-vít, nhận biết rằng trận chiến thuộc về Chúa, và chúng ta chiến đấu bằng những “hòn đá” của lời cầu nguyện, Lời Chúa, và đức tin đơn sơ.

2. Bài Học Về Tính Chính Xác Và Độ Đáng Tin Cậy Của Kinh Thánh: Sự điều chỉnh giữa 2 Sa-mu-ên và 1 Sử-ký không làm suy giảm thẩm quyền Kinh Thánh, trái lại, nó chứng minh tính trung thực của quá trình truyền bản. Kinh Thánh không che giấu những chi tiết có vẻ khó hiểu. Việc nghiên cứu nghiêm túc, so sánh phân đoạn với phân đoạn (1 Cô-rinh-tô 2:13) sẽ giúp chúng ta hiểu đúng ý nghĩa. Điều này khích lệ chúng ta trở nên những người “học Kinh Thánh mỗi ngày để xét lời giảng có đúng chăng” (Công vụ 17:11).

3. Bài Học Về Vai Trò Của Cộng Đồng Và Lịch Sử: Trong các trận chiến sau này, không phải chỉ một mình Đa-vít chiến đấu, mà các dũng sĩ của ông như Ên-ha-nan cũng lập nhiều chiến công (2 Sa-mu-ên 23:24). Điều này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của Hội Thánh – thân thể Đấng Christ. Có những trận chiến chúng ta phải đương đầu trong ơn gọi cá nhân (như Đa-vít), nhưng cũng có những trận chiến chúng ta chiến thắng cùng anh em (như các dũng sĩ). Chúng ta cần cả đức tin cá nhân lẫn sự nâng đỡ của cộng đồng tín hữu.

4. Bài Học Về Di Sản Của Tội Lỗi Và Sự Giải Cứu: Gô-li-át và các con cháu khổng lồ của hắn đại diện cho sức mạnh của kẻ thù (người A-na-kim, dòng dõi khổng lồ). Việc Đa-vít và các dũng sĩ tiêu diệt chúng là hình bóng về Đấng Christ – hậu tự của Đa-vít – đã chiến thắng ma quỷ, kẻ thù lớn nhất của chúng ta, trên thập tự giá. Mỗi “gô-li-át” trong đời sống chúng ta đều đã bị đánh bại bởi quyền năng của sự chết và phục sinh của Chúa Giê-xu.

Cuộc điều tra Kinh Thánh này xác nhận: Đa-vít chính là người anh hùng đã đánh bại Gô-li-át bằng đức tin nơi Đức Chúa Trời hằng sống. Chi tiết trong 2 Sa-mu-ên 21:19, với sự làm sáng tỏ từ 1 Sử-ký 20:5, cho thấy một tình tiết khác: Ên-ha-nan đã giết La-mi, em trai của Gô-li-át. Sự mâu thuẫn bề ngoài thực chất là một cánh cửa mở ra cho chúng ta thấy sự phong phú, phức tạp nhưng đáng tin cậy của Lời Chúa khi được nghiên cứu cách cẩn thận. Thay vì vấp phạm, chúng ta càng được củng cố đức tin nơi sự soi dẫn của Đức Thánh Linh trên các trước giả Kinh Thánh. Ước mong mỗi chúng ta, khi đối diện với những “người khổng lồ” trong đời, sẽ nhớ đến bài học từ Đa-vít: “Chúa đến cứu tôi chẳng bởi gươm, chẳng bởi giáo, vì trận chiến này thuộc về Đức Giê-hô-va” (1 Sa-mu-ên 17:47). Hãy bước ra trong đức tin, danh Chúa sẽ được tôn cao.

“Hãy cảm tạ Đức Giê-hô-va, vì Ngài là thiện; Sự nhân từ Ngài còn đến đời đời.” (1 Sử-ký 16:34)