Quan Điểm Của Cơ Đốc Nhân Về Lòng Tự Trọng
Trong một thế giới thường đề cao việc “tự yêu bản thân” (self-love) và xây dựng hình ảnh cá nhân, khái niệm “lòng tự trọng” trở thành một chủ đề phức tạp đối với Cơ Đốc nhân. Chúng ta bị giằng xé giữa hai thái cực: một bên là tư tưởng tự đề cao, tôn thờ bản ngã; bên kia là thái độ hạ mình quá mức, xem thường giá trị bản thân. Vậy, Kinh Thánh – Lời vô ngộ của Đức Chúa Trời – dạy gì về điều này? Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát một cách chuyên sâu nền tảng Kinh Thánh cho một quan điểm lành mạnh về lòng tự trọng, được xây dựng không trên cảm xúc hay thành tựu con người, mà trên lẽ thật vĩnh cửu về Đấng Tạo Hóa và công trình cứu chuộc của Ngài.
Phần I: Nền Tảng Căn Bản – Giá Trị Đến Từ Nguồn Gốc
Quan điểm Cơ Đốc về giá trị con người khởi đi từ những trang đầu tiên của Kinh Thánh, hoàn toàn khác biệt với mọi triết lý nhân bản thuần túy.
1. Được Tạo Dựng Theo Hình Ảnh Đức Chúa Trời (Imago Dei): Đây là nền tảng tối thượng. “Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng nên loài người giống như hình Đức Chúa Trời; Ngài dựng nên người nam cùng người nữ.” (Sáng-thế Ký 1:27). Cụm từ “hình Ngài” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “tselem Elohim”. Điều này không có nghĩa chúng ta giống Đức Chúa Trời về mặt thể chất, nhưng mang những phẩm chất của Ngài như lý trí, ý chí tự do, cảm xúc, năng lực sáng tạo, và nhất là khả năng có mối tương giao thần thánh. Giá trị này được ban cho một cách vô điều kiện ngay từ lúc thai dựng, trước khi con người có thể làm bất cứ điều gì để chứng minh. Mỗi một mạng người, từ lúc thụ thai, đều mang phẩm giá thiêng liêng này (Thi Thiên 139:13-16).
2. Được Đức Chúa Trời Biết Rõ và Quan Tâm: Giá trị của chúng ta còn được khẳng định qua sự quan phòng và tình yêu thương đặc biệt của Đấng Tạo Hóa. Thi Thiên 8:4-5 đặt câu hỏi: “Loài người là gì, mà Chúa nhớ đến? Con loài người là chi, mà Chúa thăm viếng nó? Chúa làm cho người kém Đức Chúa Trời một chút, Đội cho người sự vinh hiển và sang trọng.” Chữ “thăm viếng” (tiếng Hê-bơ-rơ: paqad) hàm ý sự chăm sóc, quan tâm đặc biệt. Chúng ta không phải là sản phẩm của sự ngẫu nhiên, mà là đối tượng của sự chú ý và tình yêu thương có chủ ý từ Đấng Toàn Năng.
Tuy nhiên, câu chuyện không dừng lại ở Sáng Thế Ký 3. Sự sa ngã đã làm méo mó hình ảnh Đức Chúa Trời trong con người. Tội lỗi đã làm hư hoại phẩm giá đó, dẫn chúng ta đến hai khuynh hướng sai lầm: tự tôn (tìm cách tự mình chiếm lấy vị trí của Đức Chúa Trời) và tự ti (sự hổ thẹn, cảm giác vô giá trị do tách rời khỏi Đức Chúa Trời). Cả hai đều là hệ quả của việc đánh mất đi mối quan hệ đúng đắn với Đấng Tạo Hóa.
Phần II: Sự Định Nghĩa Lại Căn Bản – Thập Tự Giá và Danh Tính Mới
Phúc Âm của Chúa Giê-xu Christ không chỉ tha tội, mà còn đặt lại nền tảng cho giá trị và danh tính của chúng ta một cách triệt để.
1. Giá Trị Được Đo Lường Bằng Giá Chuộc: Trong kinh tế học, giá trị của một vật được xác định bởi cái giá mà người ta sẵn sàng trả để sở hữu nó. Áp dụng vào thuộc linh, giá trị của bạn và tôi được định giá bằng cái giá mà Đức Chúa Trời đã trả: chính huyết báu của Con Một Ngài. “Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian, đến nỗi đã ban Con một của Ngài, hầu cho hễ ai tin Con ấy không bị hư mất mà được sự sống đời đời.” (Giăng 3:16). Sứ đồ Phi-e-rơ cũng xác nhận: “Ấy chẳng phải bởi vật hay hư nát như bạc hoặc vàng mà anh em đã được chuộc khỏi sự ăn ở không ra chi của tổ tiên truyền lại, bèn là bởi huyết báu của Đấng Christ, dường như huyết của chiên con không lỗi không vít.” (I Phi-e-rơ 1:18-19). Bạn có giá trị vô hạn đối với Đức Chúa Trời. Đây không phải là lòng tự trọng dựa trên nỗ lực (“tôi xứng đáng vì tôi tốt”), mà là sự tiếp nhận bằng đức tin một thực tại khách quan (“tôi được xem là quý giá vì Đấng Christ đã chết cho tôi”).
2. Danh Tính Mới Trong Đấng Christ: Kinh Thánh Tân Ước tràn ngập những lời mô tả về danh tính của người tin Chúa. Chúng ta là:
- Con cái Đức Chúa Trời: “Nầy, sự yêu thương của Cha đã ban cho chúng ta dường nào, cho nên chúng ta được gọi là con cái Đức Chúa Trời; và chúng ta thật là con cái Ngài.” (I Giăng 3:1). Danh xưng “con cái” (tiếng Hy Lạp: tekna Theou) nói lên mối quan hệ thân thiết, quyền thừa kế và tình yêu thương của Cha.
- Thân Thể của Đấng Christ: Mỗi tín hữu là một chi thể quan trọng trong thân thể Ngài (I Cô-rinh-tô 12:27).
- Công trình tạo tác mới: “Vì chúng ta là việc Ngài làm ra, đã được dựng nên trong Đức Chúa Jêsus Christ để làm việc lành mà Đức Chúa Trời đã sắm sẵn trước cho chúng ta làm theo.” (Ê-phê-sô 2:10). Từ “việc làm ra” (tiếng Hy Lạp: poiēma) cũng là từ gốc của “bài thơ” hay “kiệt tác”. Bạn là kiệt tác của Đức Chúa Trời trong Đấng Christ.
Lòng tự trọng Cơ Đốc chân chính, vì vậy, thực chất là “sự xác quyết về danh tính trong Đấng Christ”. Nó không phải là việc nhìn vào bản thân để tìm giá trị, mà là nhìn lên Thập Tự Giá và sự phục sinh để tiếp nhận giá trị mà Đức Chúa Trời đã gán cho mình.
Phần III: Cân Bằng Kinh Thánh – Giữa Sự Khiêm Nhường và Tự Khinh
Một hiểu lầm phổ biến là cho rằng Cơ Đốc giáo đề cao sự “tự hạ” đến mức phải ghét bỏ bản thân. Điều này cần được làm sáng tỏ bằng Lời Chúa.
1. Khiêm Nhường Là Sự Đánh Giá Đúng: Mệnh lệnh Kinh Thánh là: “Đừng làm sự chi vì lòng tranh cạnh hoặc vì hư vinh, nhưng hãy khiêm nhường, coi người khác như tôn trọng hơn mình.” (Phi-líp 2:3). Từ “khiêm nhường” trong tiếng Hy Lạp là “tapeinophrosynē”, có nghĩa là “sự suy nghĩ thấp”, nhưng không phải là tự khinh miệt. Nó là thái độ nhận biết đúng vị trí của mình: là thọ tạo trước mặt Đấng Tạo Hóa, là tội nhân được tha thứ nhờ ân điển, và là đầy tớ phục vụ người khác. Khiêm nhường chân chính giải phóng chúng ta khỏi nhu cầu phải chứng minh bản thân, vì giá trị đã được xác lập vững chắc trong Đấng Christ.
2. Yêu Người Lân Cận Như Chính Mình: Chúa Giê-xu phán: “Ngươi phải yêu kẻ lân cận như mình.” (Mác 12:31). Điều này ngầm công nhận một mức độ “tự yêu” lành mạnh, hợp lẽ, làm thước đo cho tình yêu dành cho người khác. Nếu bạn khinh miệt bản thân, bạn sẽ không thể yêu người lân cận cách đúng đắn. Yêu bản thân ở đây là nhận biết và chăm sóc cho nhu cầu thuộc linh, thể chất, tâm lý của mình như một người quản lý trung tín những gì Đức Chúa Trời giao phó.
3. Đối Lập Với Kiêu Ngạo và Tự Khinh: Cả hai thái cực kiêu ngạo (“tôi hơn người”) và tự khinh (“tôi vô dụng”) đều là những hình thức tập trung vào bản ngã. Chúng đều bắt nguồn từ việc so sánh với người khác hoặc với một tiêu chuẩn sai lầm. Quan điểm Kinh Thánh đưa chúng ta ra khỏi vòng xoáy đó, đặt mắt chúng ta vào Đấng Christ – Đấng vừa là hình mẫu của sự khiêm nhường tột cùng (Phi-líp 2:5-8), vừa là Đấng khẳng định giá trị của những người bị xã hội khinh rẻ.
Phần IV: Ứng Dụng Thực Tế Trong Đời Sống Hằng Ngày
Làm thế nào để sống với lòng tự trọng lành mạnh dựa trên nền tảng Kinh Thánh?
1. Suy Ngẫm và Tuyên Xưng Lẽ Thật Thuộc Linh: Hãy chiến đấu với những lời nói dối của ma quỷ, của thế gian và của xác thịt (“bạn vô giá trị”, “bạn thất bại”) bằng Lẽ Thật của Đức Chúa Trời. Mỗi ngày, hãy đọc và suy ngẫm những câu Kinh Thánh khẳng định danh tính bạn trong Đấng Christ (như Ê-phê-sô 1:3-14; Rô-ma 8:1, 15-17; I Phi-e-rơ 2:9). Cầu nguyện và tạ ơn Chúa vì những lẽ thật đó.
2. Phục Vụ Trong Tình Yêu Thương: Sự tập trung quá mức vào bản thân thường dẫn đến hoặc là kiêu ngạo hoặc là tự ti. Cách chữa trị hiệu quả là bước ra và phục vụ người khác. Khi bạn dùng ân tứ và thì giờ để giúp đỡ, khích lệ người khác, bạn đang sống đúng với mục đích của mình là “việc lành” Đức Chúa Trời đã sắm sẵn (Ê-phê-sô 2:10), và cảm nhận được ý nghĩa thật sự.
3. Chấp Nhận Ân Điển và Tha Thứ Cho Chính Mình: Nhiều Cơ Đốc nhân vật lộn với cảm giác tội lỗi và xấu hổ dù đã ăn năn. Hãy nhớ rằng: “Vậy hiện nay chẳng còn có sự đoán phạt nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Jêsus Christ” (Rô-ma 8:1). Nếu Đức Chúa Trời, Đấng Thánh Khiết, đã tha thứ cho bạn qua sự chết của Con Ngài, thì bạn cũng cần học cách chấp nhận sự tha thứ đó và tha thứ cho chính mình. Điều này không có nghĩa là bào chữa cho tội lỗi, nhưng là sống trong tự do của sự tha thứ.
4. Nuôi Dưỡng Tâm Trí Với Những Điều Lành: “Hỡi anh em, những sự chân thật, những sự đáng tôn, những sự công bình, những sự thanh sạch, những sự đáng yêu chuộng, những sự có tiếng tốt, những sự có nhân đức đáng khen, thì anh em phải nghĩ đến.” (Phi-líp 4:8). Hãy cẩn thận với những gì bạn tiếp nhận từ phương tiện giải trí, mạng xã hội – những nơi thường xuyên đưa ra những tiêu chuẩn giá trị giả tạo và đầy so sánh.
5. Sống Trong Sự Giao Thông Với Hội Thánh: Hội Thánh là thân thể, nơi chúng ta được yêu thương, sửa dạy, khích lệ và nhìn thấy giá trị của nhau qua con mắt của Đức Chúa Trời. Một cộng đồng tin kính lành mạnh sẽ giúp chúng ta giữ cân bằng, nhắc nhở chúng ta về danh tính trong Chúa khi chúng ta quên, và nâng đỡ khi chúng ta vấp ngã.
Kết Luận
Lòng tự trọng theo quan điểm Cơ Đốc không phải là một công trình xây dựng từ dưới lên (tự mình nỗ lực để cảm thấy có giá trị), mà là một sự tiếp nhận từ trên xuống. Nó bắt nguồn từ sự thật rằng chúng ta được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời, được yêu thương đến nỗi Con Ngài chịu chết thay, và được tái tạo thành một tạo vật mới trong Đấng Christ với một mục đích đời đời. Khi chúng ta đặt nền tảng đời sống trên lẽ thật này, chúng ta sẽ được giải phóng khỏi sự trói buộc của cả sự tự tôn lẫn tự ti. Chúng ta có thể khiêm nhường mà không cần hạ mình quá đáng, có thể can đảm mà không kiêu căng, có thể phục vụ mà không mưu cầu, bởi vì chúng ta biết rõ mình là ai trong Ngài. Cuối cùng, lòng tự trọng Cơ Đốc chân chính luôn dẫn chúng ta đến sự thờ phượng: “Hãy xem Đức Chúa Cha đã tỏ cho chúng ta sự yêu thương dường nào, mà cho chúng ta được xưng là con cái Đức Chúa Trời; và chúng ta thật là con cái Ngài!” (I Giăng 3:1).