Ý Nghĩa Của Việc Chỉ Có Một Đấng Trung Gian Giữa Đức Chúa Trời Và Loài Người
Lời tuyên bố trong 1 Ti-mô-thê 2:5 là một trong những chân lý nền tảng và đầy quyền năng nhất của đức tin Cơ Đốc: “Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung Gian ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người” (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Trong một thế giới đa nguyên về tôn giáo và tâm linh, nơi con người tìm kiếm vô số con đường để tiếp cận thần linh, lời tuyên bố này của sứ đồ Phao-lô đứng sừng sững như một tảng đá chân lý, xác định tính độc tôn, độc nhất và đầy đủ của Chúa Giê-xu Christ trong chức vụ cứu chuộc. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá chiều sâu thần học, bối cảnh Kinh Thánh, và những hệ quả thực tiễn sống động từ chân lý vĩ đại này.
Sứ đồ Phao-lô viết thư tín này cho Ti-mô-thê, người đồng lao trẻ tuổi đang chịu trách nhiệm lãnh đạo tại Hội thánh Ê-phê-sô – một trung tâm văn hóa và tôn giáo đa dạng với sự hiện diện của đền thờ nữ thần Ác-tê-mi nổi tiếng. Bối cảnh đó đầy rẫy những giáo sư giả (1 Ti-mô-thê 1:3-7) và các thần thoại, gia phổ vô ích (1 Ti-mô-thê 1:4). Trong chương 2, Phao-lô khuyên phải cầu nguyện cho mọi người, vì Đức Chúa Trời “muốn cho mọi người được cứu rỗi và hiểu biết lẽ thật” (1 Ti-mô-thê 2:4). Chính từ ước muốn phổ quát đó của Đức Chúa Trời, Phao-lô đưa ra lý do tối hậu: “Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung Gian…”.
Cụm từ “Đấng Trung Gian” trong nguyên ngữ Hy Lạp là μεσίτης (mesitēs), mang ý nghĩa một người đứng giữa hai bên để hòa giải, lập lại hòa bình, hoặc đảm bảo cho một giao ước. Từ này xuất hiện trong Tân Ước để chỉ về Chúa Giê-xu (Ga-la-ti 3:19-20; Hê-bơ-rơ 8:6; 9:15; 12:24) và Môi-se trong vai trò trung gian của Giao Ước Cũ (Ga-la-ti 3:19). Tuy nhiên, Phao-lô ngay lập tức định danh và đặc tính hóa Đấng Trung Gian duy nhất này: “tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người”. Sự bổ sung “là người” (ἄνθρωπος – anthrōpos) là then chốt, nhấn mạnh nhân tính đích thực của Ngài – một điều kiện thiết yếu để Ngài có thể đại diện cho loài người và chịu chết thay cho họ.
Khẳng định “chỉ có một” phản ánh chính bản tính của Đức Chúa Trời (Phục Truyền 6:4; Ê-sai 45:5-6) và phủ nhận mọi sự cạnh tranh hay bổ sung. Chân lý này có thể được khai triển qua ba khía cạnh chính của chức vụ Đấng Trung Gian:
1. Sự Độc Tôn Trong Công Tác Hòa Giải: Tội lỗi đã tạo nên một vực thẳm ngăn cách giữa Đức Chúa Trời thánh khiết và loài người phản loạn (Ê-sai 59:2). Không một tạo vật nào, dù là thiên sứ hay thánh đồ, có thể bắc cầu qua vực thẳm đó. Chỉ có Đấng vừa là Đức Chúa Trời trọn vẹn (để đại diện và thực hiện ý muốn của Đức Chúa Trời) vừa là người trọn vẹn (để đại diện và gánh tội cho loài người) mới có thể làm Trung Gian. Chúa Giê-xu Christ là Ngôi Lời “đã trở nên xác thịt” (Giăng 1:14), Ngài là “Đức Chúa Trời… tỏ ra trong xác thịt” (1 Ti-mô-thê 3:16). Sự nhập thể là điều kiện tiên quyết không thể thiếu cho chức vụ Trung Gian. Sứ đồ Giăng xác nhận: “Con Đức Chúa Trời đã đến, Ngài đã ban trí khôn cho chúng ta đặng chúng ta biết Đấng chân thật… Ấy chính Ngài là Đức Chúa Trời chân thật và là sự sống đời đời” (1 Giăng 5:20).
2. Sự Độc Tôn Trong Sự Chuộc Tội: Chức vụ Trung Gian không chỉ là một sự giới thiệu hay cầu xin chung chung, mà cốt lõi là công tác chuộc tội (atonement). 1 Ti-mô-thê 2:6 tiếp ngay sau câu 5 để giải thích: “là Đấng đã phó chính mình Ngài làm giá chuộc mọi người”. Từ “giá chuộc” trong Hy Lạp là ἀντίλυτρον (antilytron), nhấn mạnh cái giá đã được trả để giải phóng tội nhân khỏi ách nô lệ của tội lỗi và sự chết. Sự hy sinh của Chúa Giê-xu trên thập tự giá là của lễ chuộc tội duy nhất có đủ giá trị vĩnh viễn trước mặt Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 9:12, 26; 10:10-14). Tác giả Hê-bơ-rơ tuyên bố: “Ngài đã làm tội lỗi nhiều người, và cầu thay cho những kẻ phạm tội” (Hê-bơ-rơ 9:28). Không có huyết của Chiên Con khác.
3. Sự Độc Tôn Trong Quyền Tể Trị và Sự Cầu Thay: Là Đấng Trung Gian duy nhất, Chúa Giê-xu Christ cũng là Đấng cầu thay duy nhất và tối cao trước mặt Đức Chúa Trời cho các tín hữu. “Đức Chúa Jêsus Christ… hiện đang ngự bên hữu Đức Chúa Trời, cũng cầu thay cho chúng ta” (Rô-ma 8:34). Sự cầu thay này không phải là van xin, nhưng dựa trên thẩm quyền của chính công tác chuộc tội đã hoàn tất của Ngài. Trong Hê-bơ-rơ 7:24-25, Chúa Giê-xu được mô tả là có chức tế lễ “không hề đổi thay” và “có thể cứu toàn vẹn những kẻ nhờ Ngài mà đến gần Đức Chúa Trời, vì Ngài hằng sống để cầu thay cho những kẻ ấy”. Sự cầu thay của các thánh đồ cho nhau (Gia-cơ 5:16) là quan trọng, nhưng nó hoàn toàn khác biệt và lệ thuộc vào chức vụ cầu thay tối cao và hiệu quả duy nhất của Đấng Christ.
Cựu Ước cung cấp nhiều hình bóng (“shadow” – Cô-lô-se 2:17; Hê-bơ-rơ 10:1) về Đấng Trung Gian duy nhất này, nhưng tất cả đều chỉ về Ngài:
- Môi-se: Là trung gian của Giao Ước Cũ (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:19; Ga-la-ti 3:19), nhưng chính ông cũng cần một Đấng Cứu Rỗi và đã nói tiên tri về một Đấng Tiên Tri đến sau ông (Phục Truyền 18:15).
- Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm: Vào nơi chí thánh mỗi năm một lần với huyết của con sinh khác (Lê-vi Ký 16). Chúa Giê-xu là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm theo ban Mên-chi-xê-đéc, vào chính thiên đàng với chính huyết Ngài một lần đủ cả (Hê-bơ-rơ 9:11-12, 24-26).
- Của Lễ Chuộc Tội: Các con sinh (chiên, bò) phải được dâng lặp đi lặp lại, nhưng chỉ là hình bóng. “Nầy là Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi” (Giăng 1:29).
Tất cả những điều này cho thấy, mọi phương cách trong Cựu Ước đều hướng về và tìm thấy sự ứng nghiệm trọn vẹn trong một con người duy nhất: Giê-xu Christ.
Chân lý về một Đấng Trung Gian duy nhất phủ định trực tiếp nhiều giáo lý sai lầm:
- Thuyết Đa Nguyên Tôn Giáo: Quan điểm cho rằng mọi tôn giáo đều là con đường ngang nhau dẫn đến Đức Chúa Trời. Kinh Thánh khẳng định: “Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu” (Công Vụ 4:12).
- Sự Tôn Sùng Các Thánh Đồ Hay Tổ Phụ Quá Mức: Trong khi chúng ta tôn trọng và học tập đức tin của các thánh đồ, chúng ta không cầu nguyện với họ hay xem họ như những đấng trung gian. Sự cầu thay duy nhất và trực tiếp của chúng ta là với Đức Chúa Cha “nhân danh Đức Chúa Jêsus Christ” (Giăng 14:13-14; 16:23-24).
- Chủ Nghĩa Duy Lý Và Tự Cứu: Quan điểm cho rằng con người có thể tự mình đến với Đức Chúa Trời bằng tri thức, công đức, hay nghi thức tôn giáo. Chúa Giê-xu phán: “Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha” (Giăng 14:6).
Chân lý này không chỉ là giáo điều, mà phải biến đổi cách chúng ta sống và tin:
1. Xây Dựng Đức Tin Cá Nhân Trực Tiếp Trên Chúa Giê-xu: Mỗi tín hữu có đặc quyền trực tiếp đến với ngôi ân điển (Hê-bơ-rơ 4:16) qua Chúa Giê-xu. Đời sống cầu nguyện, thờ phượng, và xưng tội của chúng ta phải luôn xoay quanh và thông qua Ngài. Chúng ta không cần một hệ thống trung gian của loài người để tiếp cận Đức Chúa Trời.
2. Sự Tự Tin Trong Sự Cứu Rỗi: Sự cứu rỗi của chúng ta không dựa trên sự bất định của một trung gian thuộc loài thọ tạo, nhưng dựa trên giao ước vĩnh cửu và công tác hoàn tất của Con Đức Chúa Trời. Điều này đem lại sự bảo đảm (assurance) sâu sắc: “Vậy hiện nay những kẻ ở trong Đức Chúa Jêsus Christ không bị định tội nữa” (Rô-ma 8:1).
3. Nền Tảng Cho Sự Hiệp Nhất Của Hội Thánh: Vì chỉ có một Đấng Trung Gian, nên tất cả những ai tin nhận Ngài đều trở nên một thân thể trong Ngài (Ê-phê-sô 4:4-6). Đây là nền tảng cho sự hiệp nhất thật, vượt trên mọi khác biệt về chủng tộc, địa vị, hay truyền thống (Ga-la-ti 3:28).
4. Động Lực Và Nội Dung Cho Công Tác Truyền Giáo: Nếu thật sự chỉ có một Đấng Trung Gian, thì việc rao truyền Danh Ngài cho mọi dân tộc không phải là một lựa chọn, mà là mạng lệnh tối cần thiết và là hành động yêu thương tối thượng. Chúng ta không rao giảng về một con đường trong nhiều con đường, nhưng về Con Đường Duy Nhất.
5. Đời Sống Biết Ơn Và Thờ Phượng: Hiểu được sự cao trọng và duy nhất của Đấng Trung Gian phải đổ đầy lòng chúng ta sự biết ơn sâu xa và thúc giục chúng ta dâng lên Ngài sự thờ phượng trọn vẹn. Chúng ta thờ phượng Đấng Christ, “là Đấng yêu thương chúng ta, đã lấy huyết mình rửa sạch tội lỗi chúng ta” (Khải Huyền 1:5).
Câu Kinh Thánh 1 Ti-mô-thê 2:5 không phải là một tuyên ngôn độc đoán hay hẹp hòi, nhưng là một lời tuyên bố về ân điển tuyệt vời và sự giải phóng trọn vẹn. Đức Chúa Trời, trong tình yêu vô lượng của Ngài, đã không để cho con người lạc lối trong sự tìm kiếm mơ hồ, nhưng đã tự mình bước xuống trong thân vị của Con Ngài, Giê-xu Christ, để trở thành Cây Cầu duy nhất bắc ngang vực thẳm tội lỗi. Chân lý này bảo vệ sự vinh hiển của Đức Chúa Trời trong sự cứu rỗi, đảm bảo sự chắc chắn cho người tin, và thúc giục Hội Thánh ra đi với sứ điệp hy vọng duy nhất cho thế giới đang hư mất. Ước gì mỗi chúng ta không chỉ hiểu biết chân lý này trong trí óc, mà còn kinh nghiệm quyền năng của Đấng Trung Gian Duy Nhất trong từng hơi thở, lời cầu nguyện, và bước đi đức tin của mình.