Tại sao Đức Chúa Trời cất Hê-nóc và Ê-li lên Thiên đàng mà không chết?

Trong dòng chảy lịch sử cứu rỗi được ghi chép trong Kinh Thánh, cái chết được trình bày như một hệ quả tất yếu của tội lỗi (Rô-ma 6:23). Tuy nhiên, có hai nhân vật nổi bật đã kinh nghiệm một lối đi khác: Hê-nóc và Ê-li. Họ được Đức Chúa Trời cất lên trời mà không phải nếm trải sự chết. Sự kiện siêu nhiên này không phải là một chi tiết ngẫu nhiên hay một phép lạ cô lập, nhưng là những dấu chỉ thần học quan trọng, bày tỏ chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời trên sự sống và sự chết, đồng thời hé mở về niềm hy vọng sau cùng cho những người thuộc về Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, ý nghĩa thần học và bài học thực tiễn từ hai trường hợp đặc biệt này.

Hê-nóc xuất hiện trong sách Sáng Thế Ký, chương 5, giữa một gia phả dài liệt kê tuổi thọ và cái chết của các tổ phụ. Cách miêu tả về ông thật khác biệt: "Hê-nóc đồng đi cùng Đức Chúa Trời trong ba trăm năm, sanh con cái... Vậy, Hê-nóc hưởng thọ được ba trăm sáu mươi lăm tuổi. Hê-nóc đồng đi cùng Đức Chúa Trời, rồi mất biệt, bởi vì Đức Chúa Trời tiếp người đi" (Sáng Thế Ký 5:22, 24).

Cụm từ then chốt ở đây là "đồng đi cùng Đức Chúa Trời". Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ được dùng là "hithallek" (הִתְהַלֵּךְ), xuất phát từ gốc "halak" (הָלַךְ) có nghĩa là đi, bước đi. Ở dạng phản thân (hitpael), nó diễn tả một hành động có chủ ý, liên tục, và thân mật – Hê-nóc đã chủ động và kiên trì bước đi trong sự hiện diện và mối tương giao với Đức Chúa Trời. Điều này càng đáng chú ý hơn khi xét đến bối cảnh thời đại của ông – một thời kỳ băng hoại đạo đức dẫn đến cơn đại hồng thủy (Sáng Thế Ký 6:5). Sứ đồ Giu-đe còn tiết lộ thêm: Hê-nóc là một "người thứ bảy kể từ A-đam" và là một tiên tri đã nói tiên tri về sự phán xét của Chúa trên những kẻ bất kính (Giu-đe 1:14-15).

Tân Ước giải thích rõ ràng lý do cho sự cất lên của Hê-nóc: Đức tin. "Bởi đức tin, Hê-nóc được cất lên khỏi sự chết, và người ta không thấy người nữa, vì Đức Chúa Trời đã tiếp người lên. Bởi chưng trước khi được tiếp lên, người đã được chứng rằng mình ở vừa lòng Đức Chúa Trời" (Hê-bơ-rơ 11:5). Từ Hy Lạp được dùng cho "ở vừa lòng" là "euarestēken" (εὐαρεστήκεν), có nghĩa là "làm đẹp lòng một cách trọn vẹn". Sự cất lên của Hê-nóc không phải là phần thưởng cho công đức, nhưng là kết quả tự nhiên của một đời sống đức tin làm đẹp lòng Đức Chúa Trời. Ông trở thành hình bóng, là "trái đầu mùa" của lời hứa về sự chiến thắng sự chết cho tất cả những ai có đức tin.

Sự cất lên của tiên tri Ê-li được ghi lại một cách kịch tính trong 2 Các Vua chương 2. Khác với Hê-nóc sống trong thời kỳ trước luật pháp, Ê-li thi hành chức vụ trong thời kỳ các tiên tri, đối diện trực tiếp với sự thờ hình tượng của Ba-anh dưới thời Vua A-háp. Chức vụ của ông được đánh dấu bằng những phép lạ quyền năng, nhằm tái lập giao ước giữa Y-sơ-ra-ên với Giê-hô-va Đức Chúa Trời.

Trước khi được cất lên, Ê-li cùng với học trò Ê-li-sê đi từ Ghinh-ganh đến Bê-tên, rồi đến Giê-ri-cô, và sau cùng là sông Giô-đanh. Tại mỗi nơi, các môn đồ tiên tri đều nhắc Ê-li-sê về việc Chúa sắp cất thầy mình đi (2 Các Vua 2:3, 5). Điều này cho thấy sự kiện này không phải là bất ngờ, mà nằm trong sự hiểu biết và chủ ý của Đức Chúa Trời. Khi đến bờ sông Giô-đanh, Ê-li dùng áo tơi mình đập trên nước, nước rẽ ra và hai thầy trò đi qua trên đất khô – một phép lạ nhắc lại việc Môi-se và Giô-suê dẫn dân Y-sơ-ra-ên vượt qua sông, khẳng định thẩm quyền tiên tri của Ê-li.

Khoảnh khắc then chốt diễn ra: "Vả, đang khi hai người vừa đi vừa nói chuyện, kìa, có một cái xe bằng lửa và ngựa bằng lửa phân rẽ hai người ra; Ê-li lên trời trong cơn gió lốc. Ê-li-sê thấy vậy, bèn la lên rằng: Hỡi cha tôi! Hỡi cha tôi! là xe và lính kỵ của Y-sơ-ra-ên!" (2 Các Vua 2:11-12). Biểu tượng "xe và ngựa bằng lửa" là biểu tượng của sự hiện diện, quyền năng và sự bảo vệ thiên thượng của Đức Chúa Trời (xem 2 Các Vua 6:17). Ê-li được cất lên không phải chỉ đơn thuần là thoát khỏi cái chết, mà là một sự thăng thiên trong vinh quang, khẳng định sự ưng thuận trọn vẹn của Đức Chúa Trời đối với chức vụ trung tín của ông.

Sự kiện này cũng đánh dấu sự chuyển giao chức vụ tiên tri cho Ê-li-sê, được biểu thị qua chiếc áo tơi rơi xuống. Ê-li-sê xin được "hai phần" thần linh của thầy (2 Các Vua 2:9), ám chỉ đến quyền thừa kế của con trưởng (Phục Truyền 21:17), và ông đã nhận được điều đó, chứng minh bằng việc cũng đập áo tơi và đi qua sông Giô-đanh trên đất khô (2 Các Vua 2:14).

Việc Đức Chúa Trời can thiệp cách đặc biệt này không phải là tùy tiện, nhưng phục vụ những mục đích thần học sâu sắc:

1. Khẳng Định Chủ Quyền Tuyệt Đối Của Đức Chúa Trời Trên Sự Sống Và Sự Chết: Sự chết là hậu quả của tội lỗi và là quy luật chung cho loài người (Rô-ma 5:12). Tuy nhiên, Đức Chúa Trời, với tư cách là Đấng Tạo Hóa, hoàn toàn có quyền năng và thẩm quyền để làm ngoại lệ. Việc Ngài cất Hê-nóc và Ê-li lên là một lời tuyên bố hùng hồn rằng Ngài là Chúa của sự sống. Ngài không bị ràng buộc bởi những hệ quả của tội lỗi mà Ngài có toàn quyền giải cứu và ban sự sống.

2. Làm Chứng Cho Một Đời Sống Đức Tin Và Trung Tín: Cả Hê-nóc và Ê-li đều là những gương mẫu nổi bật về sự trung tín trong hoàn cảnh cực kỳ khó khăn. Hê-nóc trung tín giữa sự băng hoại; Ê-li trung tín giữa sự bội đạo. Sự cất lên của họ là sự xác nhận công khai từ Đức Chúa Trời rằng "Ngài hay thưởng cho kẻ tìm kiếm Ngài" (Hê-bơ-rơ 11:6). Đó là bằng chứng sống động rằng một đời sống làm đẹp lòng Đức Chúa Trời không phải là vô ích.

3. Hình Bóng Và Sự Báo Trước Về Sự Sống Lại Và Cất Lên Của Tín Đồ: Đây có lẽ là ý nghĩa quan trọng nhất. Hê-nóc và Ê-li trở thành những "bằng chứng đầu tiên" (firstfruits) của lời hứa về sự phục sinh và sự cất lên cho tất cả những người thuộc về Đấng Christ. Sứ đồ Phao-lô tiết lộ mầu nhiệm: "Nầy là sự mầu nhiệm tôi tỏ cho anh em: Chúng ta không ngủ hết, nhưng hết thảy đều sẽ biến hóa, trong giây phút, trong nháy mắt, lúc tiếng kèn chót; vì kèn sẽ thổi, kẻ chết đều sống lại được không hay hư nát, và chúng ta đều sẽ biến hóa" (1 Cô-rinh-tô 15:51-52). Hê-nóc đại diện cho những tín đồ trung tín trước luật pháp, Ê-li đại diện cho những tín đồ trung tín dưới thời kỳ tiên tri, và cả hai cùng chỉ về sự kiện sau cùng: sự cất Hội Thánh lên không qua sự chết khi Chúa Giê-xu tái lâm.

4. Liên Hệ Đến Chức Vụ Của Đấng Christ Và Sự Tái Lâm: Ê-li đặc biệt gắn liền với lời tiên tri về thời kỳ sau rốt. Tiên tri Ma-la-chi phán: "Nầy, ta sẽ sai tiên tri Ê-li đến cùng các ngươi, trước ngày lớn và đáng sợ của Đức Giê-hô-va chưa đến" (Ma-la-chi 4:5). Lời tiên tri này được nhắc đến trong Tân Ước liên quan đến Giăng Báp-tít, người đến trong "thần và quyền của Ê-li" (Lu-ca 1:17; Ma-thi-ơ 11:14), và cũng có thể ứng nghiệm bởi hai chứng nhân trong Khải Huyền 11, là những người có quyền năng giống Ê-li (Khải Huyền 11:5-6). Việc Ê-li được cất lên mà không chết khiến cho sự xuất hiện trở lại của ông trong vai trò chứng nhân trước ngày tận thế trở nên khả thể và hợp lý trong kế hoạch của Đức Chúa Trời.

Lịch sử của Hê-nóc và Ê-li không chỉ là những câu chuyện kỳ thú, mà chứa đựng những bài học sống động cho hành trình đức tin của chúng ta:

1. Sống Một Đời Sống "Đồng Đi Cùng Đức Chúa Trời": Bài học từ Hê-nóc thách thức chúng ta xem xét chất lượng mối tương giao hằng ngày với Chúa. "Đồng đi" bao hàm sự nhất quán (300 năm), sự thân mật và sự vâng phục. Đó không phải là cảm xúc nhất thời mà là một lựa chọn bền bỉ, bất chấp xu hướng của thế gian xung quanh. Chúng ta được kêu gọi bước đi trong Thánh Linh (Ga-la-ti 5:16), tức là sống một đời sống nhạy bén, tùy thuộc và vâng theo sự dẫn dắt của Ngài mỗi ngày.

2. Trung Tín Trong Sứ Mệnh Dù Hoàn Cảnh Thế Nào: Ê-li phục vụ trong thời kỳ đen tối của lịch sử Y-sơ-ra-ên. Ông không chờ đợi hoàn cảnh thuận lợi mới vâng lời. Tương tự, Cơ Đốc nhân ngày nay được kêu gọi làm muối và ánh sáng (Ma-thi-ơ 5:13-16) ngay giữa một thế hệ có thể đang chối bỏ Chúa. Sự trung tín trong nhiệm vụ nhỏ, trong lời nói, trong cách cư xử, là bằng chứng của đức tin sống động.

3. Nuôi Dưỡng Niềm Hy Vọng Về Sự Sống Đời Đời: Sự cất lên của Hê-nóc và Ê-li là lời nhắc nhở quý báu rằng đích đến của chúng ta không phải là mồ mả. Niềm hy vọng của Cơ Đốc nhân vượt xa cái chết. Chúa Giê-xu đã phán: "Ta là sự sống lại và sự sống; kẻ nào tin ta thì sẽ sống, mặc dầu đã chết rồi" (Giăng 11:25). Cuộc đời chúng ta trên đất chỉ là tạm bợ, còn quê hương vĩnh cửu đang ở trên trời (Phi-líp 3:20). Niềm hy vọng này giúp chúng ta sống thanh thản, can đảm và hướng về cõi đời đời.

4. Sẵn Sàng Cho Sự Chuyển Giao Và Tiếp Nối: Ê-li đã đầu tư vào Ê-li-sê và chuyển giao thẩm quyền. Mỗi thế hệ Cơ Đốc nhân đều có trách nhiệm truyền lại đức tin cho thế hệ kế tiếp (2 Ti-mô-thê 2:2). Chúng ta cần sống thế nào để đức tin và nhiệt huyết không chết theo chúng ta, nhưng được nhân lên trong đời sống của những người chúng ta môn đệ hóa.

Sự cất lên của Hê-nóc và Ê-li không phải là những ngoại lệ tùy tiện, nhưng là những dấu mốc quan trọng trong kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Chúng khẳng định quyền tối thượng của Ngài, tôn vinh một đời sống đức tin, và quan trọng hơn hết, chúng chỉ về sự sống lại và sự biến hóa vinh hiển cuối cùng dành cho tất cả những ai tin nhận Chúa Giê-xu Christ. Hê-nóc và Ê-li đã hoàn thành chặng đường của mình bằng một lối đi ngoạn mục. Còn chúng ta ngày nay, dù có thể kết thúc hành trình bằng cái chết thể xác, nhưng nhờ sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu, chúng ta có cùng một lời hứa chắc chắn: "Đức Chúa Trời sẽ chuộc họ khỏi quyền của âm phủ, và sẽ cất họ khỏi quyền của sự chết" (Ô-sê 13:14). Ước gì câu chuyện của hai ông thúc giục chúng ta sống mỗi ngày với lòng tin quyết, bước đi trong sự thân mật với Chúa, và hướng mắt về sự trở lại vinh hiển của Đấng Christ, là niềm hy vọng phước hạnh nhất của chúng ta.