Ý nghĩa của những nơi cao trong Kinh thánh là gì?

Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, cụm từ “nơi cao” (high places) xuất hiện với tần suất đáng kể, đặc biệt trong các sách lịch sử và tiên tri Cựu Ước. Đây không chỉ là một khái niệm địa lý, mà còn là một biểu tượng tâm linh phức tạp, mang theo những bài học sâu sắc về lịch sử, thần học và sự cảnh cáo cho dân sự của Đức Chúa Trời. Bài viết này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa đa chiều của “những nơi cao” dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời.

Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ được dịch là “nơi cao” là **בָּמָה (bamah)**. Từ này có nghĩa đen là “cái lưng” hoặc “chỗ cao”, chỉ những đồi, gò, hoặc các địa điểm cao được chọn làm nơi thực hành nghi lễ tôn giáo. Từ rất sớm, con người có xu hướng chọn những nơi cao để thờ phượng, với quan niệm rằng đó là nơi gần với các thần linh trên trời hơn (Phục Truyền 12:2). Tuy nhiên, vấn đề then chốt nằm ở đối tượng được thờ phượng tại đó.

Kinh Thánh phân biệt rõ ràng giữa:
1. Nơi cao dành cho Đức Giê-hô-va: Trước khi đền thờ được xây tại Giê-ru-sa-lem, việc dân Y-sơ-ra-ên dâng của lễ trên các nơi cao cho Đức Giê-hô-va đôi khi được chấp nhận trong một bối cảnh nhất định (1 Các Vua 3:2-4 – Sa-lô-môn dâng một ngàn của lễ thiêu tại Ga-ba-ôn, là một nơi cao).
2. Nơi cao của dân ngoại: Đây là những đền đài, bàn thờ trên các đồi núi dành cho các thần tượng của Ca-na-an như Ba-anh, Át-tạt-tê, và các thần khác. Đây là tâm điểm của sự cấm đoán và cảnh cáo từ Đức Chúa Trời.

Xuyên suốt các sách Các Vua và Sử Ký, một trong những tội lớn nhất của các vị vua Y-sơ-ra-ên và Giu-đa là đã không phá hủy những nơi cao. Đánh giá về một đời vua thường đi kèm với câu: “Dầu vậy, dân sự cứ còn tế lễ trên các nơi cao” (1 Các Vua 22:43, 2 Các Vua 12:3, 14:4, 15:4, 15:35).

Bản chất tội lỗi của những nơi cao này là gì?
1. Vi Phạm Giao Ước Độc Thần: Đức Chúa Trời đã truyền lệnh rõ ràng rằng Ngài sẽ chọn “một nơi” duy nhất để đặt danh Ngài, và dân sự phải đến đó mà thờ phượng (Phục Truyền 12:5, 11-14). Việc duy trì vô số “nơi cao” rải rác khắp xứ là sự bất tuân trực tiếp, phá vỡ tính duy nhất và thánh khiết của sự thờ phượng chân chính. Nó dẫn đến sự hỗn tạp và tùy tiện trong nghi lễ.
2. Sự Pha Trộn Tôn Giáo Nguy Hiểm (Syncretism): Tệ hại hơn, những nơi cao thường là điểm hội tụ của sự pha trộn giữa việc thờ phượng Đức Giê-hô-va và các thực hành ngoại giáo. Dân Y-sơ-ra-ên thờ Đức Giê-hô-va bằng những hình thức của dân Ca-na-an, bao gồm việc lập các trụ thờ (masseboth) và tượng A-sê-ra (asherim) – những biểu tượng liên quan đến thần sinh sản (1 Các Vua 14:23, 2 Các Vua 17:9-10). Họ nghĩ rằng mình vẫn đang thờ Chúa, nhưng lại dùng phương cách của ma quỷ.
3. Trung Tâm Của Sự Sa Đọa Đạo Đức: Nền thờ phượng tại các nơi cao ngoại giáo thường đi kèm với sự dâm loạn nghi lễ, thậm chí cả việc tế con cái (Phục Truyền 12:31, 2 Các Vua 17:17). Nó không chỉ làm ô uế đất đai mà còn băng hoại chính tâm hồn và cấu trúc đạo đức của dân tộc.

Kinh Thánh cũng sử dụng hình ảnh “nơi cao” theo một nghĩa tích cực và thiêng liêng, đặc biệt trong các sách Thi Thiên và sách Tiên tri. Ở đây, “nơi cao” biến đổi từ một địa điểm vật chất trở thành một biểu tượng của sự hiện diện, quyền năng và sự giải cứu của Đức Chúa Trời.

• Đức Chúa Trời là Nơi Cao của tôi: “Đức Giê-hô-va là hòn đá tôi, đồn lũy tôi, Đấng giải cứu tôi; Đức Chúa Trời là hòn đá tôi, nơi tôi sẽ nương náu mình” (2 Sa-mu-ên 22:2-3, Thi Thiên 18:2). Trong Thi Thiên 91:14, Chúa phán: “Bởi vì người tríu mến ta, ta sẽ giải cứu người; Ta sẽ đặt người trên nơi cao, vì người biết danh ta.” Nơi cao ở đây (bamah) tượng trưng cho chỗ an toàn, sự nâng lên và chiến thắng.
• Tiên Tri Ê-sai: Ông loan báo về Đấng Mê-si sẽ đến như một tiếng kêu: “Hãy dọn đường cho Đức Giê-hô-va trong đồng vắng; hãy ban bằng cái nơi gập ghềnh trong sa mạc cho Đức Chúa Trời chúng ta!” (Ê-sai 40:3-4). Sự cứu rỗi của Đức Chúa Trời sẽ san bằng mọi núi đồi (tượng trưng cho sự kiêu ngạo, chướng ngại) và nâng cao mọi nơi thấp (sự khiêm nhường, cùng khổ).
• Tiên Tri A-mốt: Ông kêu gọi: “Hãy tìm kiếm Đức Giê-hô-va, thì các ngươi sẽ sống… Hãy tìm điều lành, chớ không tìm điều dữ, hầu cho các ngươi được sống… Hãy ghét sự dữ mà ưa sự lành; hãy lập sự công bình nơi cửa thành!” (A-mốt 5:6, 14-15). Lời tiên tri này vượt lên trên địa điểm thờ phượng, hướng đến bản chất của sự thờ phượng thật: công lý và chính trực.

Tân Ước mang đến sự hoàn tất cuối cùng cho chủ đề này. Chúa Giê-xu Christ chính là “Nơi Cao” tối hậu và duy nhất của sự thờ phượng.

• Cuộc Đối Đầu Trên Núi: Ma quỷ đưa Chúa Giê-xu lên “núi rất cao” để cám dỗ Ngài thờ lạy nó (Ma-thi-ơ 4:8-10). Chúa Giê-xu đã đáp lại bằng Lời Kinh Thánh: “Ngươi phải thờ phượng Chúa là Đức Chúa Trời ngươi, và chỉ hầu việc một mình Ngài mà thôi.” Ngài khẳng định nguyên tắc thờ phượng độc thần tuyệt đối.
• Lời Tuyên Bố Với Người Đàn Bà Sa-ma-ri: “Hỡi người đàn bà, hãy tin ta, giờ đến, khi các ngươi thờ lạy Cha, chẳng tại trên hòn núi nầy [Ga-ri-xim], cũng chẳng tại Giê-ru-sa-lem… giờ hầu đến, và đã đến rồi, khi những kẻ thờ phượng thật lấy tâm thần và lẽ thật mà thờ phượng Cha: ấy đó là những kẻ thờ phượng mà Cha tìm kiếm” (Giăng 4:21, 23). Chúa Giê-xu phá bỏ mọi khái niệm về “nơi cao” địa lý. Nơi cao mới là trong tâm linh (pneuma) và lẽ thật (aletheia).
• Thập Tự Giá Là Núi Của Sự Cứu Chuộc: Đồi Gô-gô-tha, một nơi thấp và ô nhục, đã trở thành “núi” vĩ đại nhất trong lịch sử, nơi Chiên Con của Đức Chúa Trời bị giết để cất tội lỗi thế gian đi. Sự phục sinh và thăng thiên của Ngài đã đưa Ngài lên “nơi rất cao” (Phi-líp 2:9), và giờ đây chúng ta được “ngồi trong các nơi trên trời” trong Đấng Christ (Ê-phê-sô 2:6).

“Nơi cao” ngày nay không còn là những ngọn đồi vật chất, nhưng là những nguyên tắc tâm linh mà chúng ta phải cảnh giác và thiết lập.

1. Cảnh Giác Với “Nơi Cao” Hiện Đại:
- Sự Pha Trộn Thuộc Linh (Syncretism): Chúng ta có đang pha trộn niềm tin thuần khiết của Phúc Âm với các triết lý, phương pháp, hay sự khôn ngoan của thế gian không? (Cô-lô-se 2:8). Việc tìm kiếm sự thành công, phước hạnh hay kinh nghiệm cảm xúc hơn là tìm kiếm chính Chúa có thể trở thành một “nơi cao”.
- Chủ Nghĩa Cá Nhân Trong Đức Tin: Tinh thần “mỗi người làm theo ý mình tưởng là ngay thẳng” (Các Quan Xét 21:25) vẫn tồn tại. Khi chúng ta xây dựng “nơi cao” cá nhân – một đức tin tùy tiện, không quy phẩu Lời Chúa, không kết nối với Hội Thánh địa phương – chúng ta đang lặp lại sai lầm của Y-sơ-ra-ên.
- Thần Tượng Tinh Vi: Danh vọng, của cải, mối quan hệ, ngay cả sự phục vụ và gia đình, có thể trở thành “nơi cao” mà chúng ta dâng thì giờ, năng lực và sự tôn thờ thay vì dành cho Đức Chúa Trời.

2. Xây Dựng “Nơi Cao” Thuộc Linh Đúng Đắn:
- Tâm Linh Và Lẽ Thật: Nơi thờ phượng chính của Cơ Đốc nhân là trong tâm linh, qua Đức Thánh Linh, và dựa trên Lẽ Thật của Kinh Thánh. Mỗi người cần có “nơi cao” riêng tư – thì giờ tĩnh nguyện, học Kinh Thánh – để gặp gỡ Chúa.
- Hội Thánh Địa Phương: Trong thời đại Tân Ước, “nơi” mà Đức Chúa Trời đặt danh Ngài không còn là một thành phố, mà là trong Hội Thánh – thân thể của Đấng Christ (1 Cô-rinh-tô 3:16-17, Ê-phê-sô 2:19-22). Trung tín tham dự, gây dựng và thuộc về một Hội Thánh địa phương là vâng theo nguyên tắc thờ phượng tập trung vào Đấng Christ.
- Đời Sống Công Bình: Như lời tiên tri A-mốt, “nơi cao” đẹp lòng Chúa là đời sống được xây dựng trên sự công bình, yêu thương và khiêm nhường (Mi-chê 6:8).

3. Ánh Mắt Hướng Về Núi Si-ôn Thuộc Linh: Cuối cùng, chúng ta không tìm một nơi cao trên đất, nhưng “đã tới gần hội lớn và vô số thiên sự, tới gần thành của Đức Chúa Trời hằng sống, tức là Giê-ru-sa-lem trên trời” (Hê-bơ-rơ 12:22). Hy vọng của chúng ta đặt ở nơi cao hơn hết – Thiên đàng, nơi Đức Chúa Trời ngự trị.

Hành trình của “nơi cao” trong Kinh Thánh là một hành trình từ sự lầm lạc đến sự khai sáng, từ đá và gỗ đến tâm linh và lẽ thật. Nó cảnh cáo chúng ta về sự nguy hiểm của việc thờ phượng Chúa một cách tùy tiện, pha tạp, và đề cao ý riêng. Đồng thời, nó chỉ cho chúng ta con đường duy nhất: thờ phượng Đức Chúa Trời trong Đức Thánh Linh và trong chân lý của Phúc Âm, qua Đấng Trung Bảo duy nhất là Chúa Giê-xu Christ. Ước mong mỗi chúng ta, với lòng kính sợ Chúa, dẹp bỏ mọi “nơi cao” giả mạo trong đời sống mình, và xây dựng đời sống mình trên Nầm Đá Christ – nơi cao vững chắc và vĩnh cửu duy nhất.

“Vì chẳng có một ai lập nên nền khác, mà là Đức Chúa Jêsus Christ.” (1 Cô-rinh-tô 3:11)