Hồi giáo Hanbali là gì?

Trong thế giới đa dạng tôn giáo ngày nay, việc hiểu biết về các hệ phái và truyền thống tôn giáo khác là điều cần thiết, đặc biệt đối với Cơ Đốc nhân chúng ta, những người được kêu gọi sống và làm chứng giữa muôn dân. Bài viết này sẽ tìm hiểu về trường phái Hanbali trong Hồi giáo, đồng thời đặt nó dưới ánh sáng của Lời Chúa để rút ra những bài học thực tiễn cho đời sống đức tin của chúng ta.

Hanbali (الحنبلية) là một trong bốn trường phái luật học (Madhhab) chính của Hồi giáo Sunni, được đặt tên theo người sáng lập, Imam Ahmad ibn Hanbal (780–855 SCN). Đây là trường phái được xem là bảo thủ và nghiêm khắc nhất trong việc giải thích luật Hồi giáo (Sharia). Trọng tâm của Hanbali là sự trung thành tuyệt đối với Kinh Quran (Cơ Đốc nhân thường gọi là Kinh Koran) và Hadith (lời nói, hành động được truyền lại của Muhammad), với sự hoài nghi mạnh mẽ đối với lý trí con người (ra'y) và phép loại suy (qiyas) khi chúng có vẻ mâu thuẫn với văn bản thiêng liêng.

Trường phái này đặt nền tảng trên nguyên tắc “al-wala' wal-bara” (trung thành và từ bỏ), nhấn mạnh đến sự tách biệt rõ ràng giữa cộng đồng Hồi giáo và những người không theo đạo. Ngày nay, Hanbali là trường phái chính thức được áp dụng tại Ả Rập Xê-út và có ảnh hưởng lớn đến các phong trào Hồi giáo chính thống như Wahhabism và Salafism.

Khi nghiên cứu một hệ thống tôn giáo dựa trên luật lệ nghiêm ngặt như Hanbali, chúng ta không thể không nhớ đến sự tương phản sâu sắc mà Kinh Thánh trình bày giữa hệ thống luật pháp Cựu Ước và sự tự do trong ân điển của Tân Ước. Người Pha-ri-si thời Chúa Giê-xu cũng xây dựng một hệ thống truyền thống và luật lệ phức tạp xung quanh Kinh Thánh, tương tự như cách các trường phái luật học Hồi giáo phát triển xung quanh Quran.

Sứ đồ Phao-lô đã giải thích rõ mục đích của Luật pháp: “Vậy, luật pháp đối nghịch cùng lời hứa của Đức Chúa Trời sao? Chẳng hề như vậy! Vì nếu luật pháp ban sự sống được, thì sự công bình chắc bởi luật pháp mà đến. Nhưng Kinh Thánh đã nhốt hết thảy mọi sự dưới tội lỗi, hầu cho điều chi đã hứa, bởi đức tin trong Đức Chúa Jêsus Christ, mà ban cho những kẻ tin... Vậy, luật pháp đã như thầy giáo đặng dẫn chúng ta đến Đấng Christ, hầu cho chúng ta bởi đức tin mà được xưng công bình.” (Ga-la-ti 3:21-22, 24).

Luật pháp trong Kinh Thánh có chức năng như một “thầy giáo” (tiếng Hy Lạp: παιδαγωγός – paidagōgós, người dẫn dắt, giám hộ) để dẫn chúng ta đến nhận biết tội lỗi và sự cần thiết của Đấng Cứu Thế. Trong khi đó, các hệ thống luật tôn giáo thuần túy, dù nghiêm túc đến đâu, cuối cùng vẫn không thể ban sự sống hay sự cứu rỗi thật. Chỉ có Chúa Giê-xu Christ mới có thể phán: “Hỡi những kẻ mệt mỏi và gánh nặng, hãy đến cùng ta, ta sẽ cho các ngươi được yên nghỉ.” (Ma-thi-ơ 11:28).

Một điểm khác biệt thần học then chốt nằm ở chính khái niệm về Đức Chúa Trời. Hồi giáo, kể cả trường phái Hanbali, nhấn mạnh tuyệt đối vào thuyết độc thần (Tawhid) và sự siêu việt của Allah. Ngài là hoàn toàn khác biệt và tách rời khỏi thụ tạo. Điều này dẫn đến việc từ chối mọi ý niệm về Đức Chúa Trời nhập thể (Incarnation).

Ngược lại, Kinh Thánh mạc khải một Đức Chúa Trời Ba Ngôi thánh khiết, đầy tình yêu thương, Đấng đã quyết định bước vào lịch sử nhân loại. “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta, đầy ơn và lẽ thật.” (Giăng 1:1, 14). Sự nhập thể của Chúa Giê-xu Christ là trung tâm điểm của đức tin Cơ Đốc, là bằng chứng tối thượng của tình yêu Đức Chúa Trời dành cho thế gian (Giăng 3:16).

Tiếng Hê-bơ-rơ cho thấy sự gần gũi này: “Em-ma-nu-ên” (עִמָּנוּאֵל – ‘Immānû’ēl) có nghĩa là “Đức Chúa Trời ở cùng chúng ta” (Ma-thi-ơ 1:23). Đấng Christ không chỉ ban một bộ luật mới, nhưng chính Ngài là sự hiện thân của Ân điển và Lẽ thật (Giăng 1:17).

Trường phái Hanbali, như phần lớn Hồi giáo, dạy rằng việc vào thiên đàng phụ thuộc vào sự cân bằng giữa việc làm tốt và việc làm xấu của một người, cùng với ý muốn tối cao của Allah. Sự cứu rỗi không có gì đảm bảo chắc chắn.

Lời Chúa tuyên bố một con đường hoàn toàn khác, dựa trên ân điển (χάρις – charis) qua đức tin. “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình.” (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự công bình mà chúng ta cần không đến từ sự tuân giữ luật lệ, nhưng là sự công bình của Đấng Christ được kể cho chúng ta bởi đức tin (Phi-líp 3:9).

Sứ đồ Phao-lô, từng là một người Pha-ri-si nhiệt thành tuân giữ luật lệ, đã kinh nghiệm sự chuyển đổi này: “Tôi đã đành mọi sự hư không, và tôi xem những điều đó như rơm rác, hầu cho được Đấng Christ và được ở trong Ngài, được sự công bình, không phải công bình của tôi bởi luật pháp mà đến, bèn là bởi tin đến Đấng Christ mà được, tức là công bình đến từ Đức Chúa Trời bởi đức tin.” (Phi-líp 3:8-9).

Việc hiểu biết về các hệ thống tôn giáo khác không chỉ là kiến thức, nhưng phải dẫn chúng ta đến sự ứng dụng thiết thực trong đời sống làm môn đệ Chúa Giê-xu.

1. Trân Quý Sự Đảm Bảo Cứu Rỗi: Nghiên cứu về một hệ thống dựa trên công đức và sự không chắc chắn khiến chúng ta càng thêm biết ơn về sự đảm bảo cứu rỗi trong Chúa Giê-xu. “Tôi đã trao sự sống đời đời cho chiên ta, chẳng hề bị diệt vong, và chẳng ai cướp nổi khỏi tay ta.” (Giăng 10:28). Sự bình an này phải thúc đẩy chúng ta sống một đời sống biết ơn và thờ phượng, chứ không phải sợ hãi.

2. Sống Bày Tỏ Ân Điển, Không Chỉ Luật Lệ: Đời sống chúng ta phải phản chiếu Đấng Christ, là hiện thân của ân điển. “Lời nói anh em phải có ân hậu theo luôn, và nêm thêm muối, hầu cho anh em biết nên đối đáp mỗi người là thể nào.” (Cô-lô-se 4:6). Khi tiếp xúc với những người từ nền tảng tôn giáo nghiêm khắc, chính tình yêu thương và ân điển của Chúa tỏ ra qua chúng ta sẽ mở ra cánh cửa cho những cuộc đối thoại ý nghĩa.

3. Hiểu Biết Để Cầu Nguyện Hiệu Quả Hơn: Chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho mọi người (1 Ti-mô-thê 2:1). Hiểu biết về những người theo trường phái Hanbali giúp chúng ta cầu nguyện cách cụ thể hơn: xin Chúa mở mắt tâm linh họ để thấy được sự đầy đủ của Chúa Giê-xu, phá tan sự ràng buộc bởi tinh thần tự cứu, và ban cho họ sự gặp gỡ cá nhân với Đấng Christ là Con Đường, Lẽ Thật và Sự Sống (Giăng 14:6).

4. Xây Dựng Mối Quan Hệ Trên Nền Tảng Cá Nhân: Thay vì tranh luận giáo lý, hãy tìm cách xây dựng tình bạn chân thành. Hãy sống đời sống tin kính và sẵn sàng “trả lời với sự nhu mì, kính sợ mọi kẻ hỏi lý do về sự trông cậy trong anh em” (1 Phi-e-rơ 3:15). Chứng nhân hiệu quả nhất thường đến từ một đời sống biến đổi bởi tình yêu Chúa.

5. Ghi Nhớ Trọng Tâm Của Sứ Điệp: Sứ điệp của chúng ta không phải là “tôn giáo của tôi tốt hơn tôn giáo của bạn”, mà là công bố về một Con Người, Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã chết và sống lại vì tội lỗi của họ và của chúng ta. Hãy luôn đưa mọi cuộc nói chuyện về Ngài.

Việc tìm hiểu về trường phái Hanbali trong Hồi giáo cho chúng ta thấy rõ hơn sự tương phản giữa một hệ thống tôn giáo dựa trên sự tuân thủ luật lệ nghiêm ngặt với mối quan hệ cứu rỗi dựa trên ân điển qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ. Sự khác biệt không chỉ nằm ở nghi lễ hay luật lệ, mà ở chính cốt lõi: bản tính của Đức Chúa Trời và con đường cứu rỗi.

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta không dựa vào sự hiểu biết hay phê phán để tự cao, nhưng để càng thêm khiêm nhường, biết ơn và tràn đầy lòng thương xót. Mỗi người, dù thuộc bất kỳ truyền thống tôn giáo nào, đều là một linh hồn quý giá mà Đấng Christ đã chết để cứu chuộc. Ước mong sự hiểu biết này thúc đẩy chúng ta sốt sắng hơn trong việc cầu nguyện, yêu thương và sẵn sàng chia sẻ về Tin Lành cứu rỗi—“Vì chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; cũng chẳng có danh nào khác ở dưới trời, ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu.” (Công vụ 4:12).

Hãy bước đi trong sự tự do và bình an mà Chúa Giê-xu đã mua bằng chính huyết Ngài, và mang sự bình an đó đến cho một thế giới đang khao khát sự an nghỉ thật sự.