Ba Ngôi: Đức Chúa Trời Trong Ba Ngôi Vị
Giáo lý về Đức Chúa Trời Ba Ngôi (Trinity) là nền tảng trung tâm của đức tin Cơ Đốc, là hòn đá góc để hiểu biết về bản tính và công việc của Đức Chúa Trời. Tuy thuật ngữ “Ba Ngôi” (Trinitas) không xuất hiện trực tiếp trong Kinh Thánh, nhưng chân lý về một Đức Chúa Trời hiện hữu trong ba Ngôi Vị (Person) đồng đẳng, đồng tồn tại và đồng vinh hiển được trình bày xuyên suốt cả Cựu Ước lẫn Tân Ước. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát Kinh Thánh để làm sáng tỏ mầu nhiệm cao trọng này và ứng dụng của nó trong đời sống đức tin.
Giáo lý Ba Ngôi có thể tóm tắt trong ba mệnh đề chính yếu, được Hội Thánh đầu tiên tóm lược qua các Tín Điều:
1. **Chỉ có một Đức Chúa Trời chân thật và duy nhất** (Đơn Nhất Thần - Monotheism). Điều này phản bác mọi hình thức đa thần giáo.
2. **Đức Chúa Cha, Đức Chúa Con (Jêsus Christ), và Đức Thánh Linh đều là Đức Chúa Trời trọn vẹn**, cùng một bản thể (ousia/substance), quyền năng và vinh quang.
3. **Ba Ngôi Vị phân biệt với nhau**, không phải là ba “mặt nạ” (như thuyết Thần Tướng - Modalism) hay ba cấp bậc (như thuyết Arian), nhưng là ba chủ thể có “tương giao” (relationship) đời đời trong một bản thể thần linh duy nhất.
Mầu nhiệm này vượt quá trí hiểu hoàn toàn của con người hữu hạn, nhưng được Đức Chúa Trời mặc khải để chúng ta có thể biết Ngài và tin cậy Ngài. Chúng ta không dùng lý luận triết học để suy diễn ra Ba Ngôi, nhưng đón nhận mặc khải đó từ chính Lời Ngài.
A. Một Đức Chúa Trời Duy Nhất:
Nền tảng của toàn bộ Kinh Thánh là lời tuyên xưng: “Hỡi Y-sơ-ra-ên! hãy nghe: Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng ta là Giê-hô-va có một không hai” (Phục truyền 6:4, Shema Yisrael). Tiên tri Ê-sai cũng nhấn mạnh: “Trước mặt ta chẳng có Đức Chúa Trời nào hình thành nữa, và sau ta cũng sẽ chẳng có... Ấy là ta, ta là Đức Giê-hô-va, ngoài ta không có Đấng Cứu-rỗi nào khác” (Ê-sai 43:10-11). Sự độc tôn của Đức Chúa Trời là chân lý bất di bất dịch.
B. Đức Chúa Cha là Đức Chúa Trời:
Điều này được công nhận rõ ràng trong toàn bộ Kinh Thánh. Chúa Jêsus thường xuyên nói về “Cha ta” trên trời (Ma-thi-ơ 7:21, Giăng 5:17-18). Sứ đồ Phao-lô chào: “nguyền xin ân điển và sự bình an từ Đức Chúa Trời, Cha chúng ta, và từ Đức Chúa Jêsus Christ, ban cho anh em” (Rô-ma 1:7). Ở đây, Phao-lô phân biệt Ngôi Vị nhưng đặt nguồn ân điển từ cả Cha lẫn Con, biểu thị sự bình đẳng.
C. Đức Chúa Con, Jêsus Christ, là Đức Chúa Trời:
Đây là mặc khải trọng tâm của Tân Ước.
- Giăng 1:1-2, 14: “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta.” Từ “Ngôi Lời” (Logos/Λόγος) chỉ về Đấng Christ. Câu này khẳng định sự hiệp nhất (ở cùng) và sự đồng nhất (là Đức Chúa Trời) giữa Ngôi Lời với Đức Chúa Trời.
- Giăng 20:28: Thô-ma tuyên xưng với Chúa Jêsus phục sinh: “Lạy Chúa tôi và Đức Chúa Trời tôi!” (Ho Kyrios mou kai ho Theos mou/Ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου). Chúa Jêsus không sửa lại hay quở trách lời tuyên xưng này, Ngài chấp nhận nó.
- Cô-lô-se 2:9: “Vì sự đầy dẫy của bản thể Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng ấy [Christ] như có hình” (Theotētos/Θεότητος). Từ Hy Lạp “Theotēs” nghĩa là “thần tính”, chỉ bản chất của Đức Chúa Trời.
- Hê-bơ-rơ 1:3: Chúa Con là “hình bóng của bản thể Ngài” (charaktēr tēs hypostaseōs autou/χαρακτὴρ τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ). “Hypostasis” nghĩa là thực thể, bản chất. Chúa Con phản chiếu trọn vẹn bản thể của Đức Chúa Trời.
- Tít 2:13: Phao-lô trông đợi sự hiện ra vinh hiển của “Đức Chúa Trời lớn và Cứu Chúa chúng ta là Jêsus Christ.” Danh hiệu “Đức Chúa Trời lớn” được áp dụng trực tiếp cho Jêsus Christ.
D. Đức Thánh Linh là Đức Chúa Trời:
- Công vụ 5:3-4: Phi-e-rơ quở Anania rằng anh “nói dối Đức Thánh Linh” và kết luận: “Ấy chẳng phải ngươi nói dối loài người, bèn là nói dối Đức Chúa Trời.” Ở đây, nói dối Đức Thánh Linh được đồng nhất với nói dối Đức Chúa Trời.
- 1 Cô-rinh-tô 3:16: “Anh em há chẳng biết mình là đền thờ của Đức Chúa Trời, và Thánh Linh Đức Chúa Trời ở trong anh em sao?” Thánh Linh ngự trị trong tín hữu chính là Đức Chúa Trời ngự trị.
- 2 Cô-rinh-tô 3:17: “Vả, Chúa tức là Thánh Linh” (Ho de Kyrios to Pneuma estin/Ὁ δὲ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν). “Chúa” (Kyrios) ở đây thường chỉ về Đức Chúa Trời. Thánh Linh là Đấng ban sự tự do thuộc linh, công việc của chính Đức Chúa Trời.
Kinh Thánh không chỉ dạy về thần tính của mỗi Ngôi, mà còn cho thấy họ phân biệt với nhau trong mối liên hệ và công việc.
A. Trong Phép Báp-tem và Sự Xức Dầu của Chúa Jêsus (Ma-thi-ơ 3:16-17):
- “Vừa khi chịu phép báp-tem rồi, Đức Chúa Jêsus ra khỏi nước; bỗng chúc các từng trời mở ra, Ngài thấy Thánh Linh của Đức Chúa Trời ngự xuống như chim bò câu, đậu trên Ngài. Tức thì có tiếng từ trên trời phán rằng: Nầy là Con yêu dấu của ta, đẹp lòng ta mọi đàng.”
Ở đây, chúng ta thấy cả ba Ngôi cùng hiện diện và phân biệt: Chúa Con (Jêsus) ở trên đất, đang chịu báp-tem; Đức Thánh Linh ngự xuống trong hình chim bò câu; và tiếng của Chúa Cha từ trời phán ra. Đây là một bức tranh sống động về Ba Ngôi.
B. Trong Mạng Lệnh Truyền Giáo (Ma-thi-ơ 28:19):
Chúa Jêsus phán: “Vậy, hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-tem cho họ.”
Cụm từ “nhân danh” (eis to onoma/εἰς τὸ ὄνομα) ở số ít, nhưng liệt kê ba danh hiệu: Cha, Con, Thánh Linh. Điều này chỉ ra sự hiệp nhất trong bản thể (một Danh) nhưng phân biệt trong ba Ngôi Vị.
C. Trong Phước Lành Cuối Thư (2 Cô-rinh-tô 13:13):
Phao-lô viết: “Nguyền xin ơn của Đức Chúa Jêsus Christ, sự yêu thương của Đức Chúa Trời, và sự giao thông của Đức Thánh Linh ở với anh em hết thảy!”
Lời chúc này phân công việc đặc trưng cho từng Ngôi (dù cả ba đều tham gia trong mọi việc): Ân điển tuôn đổ qua Chúa Con, Tình yêu là nguồn cội từ Chúa Cha, và Sự hiệp thông (koinōnia/κοινωνία) được tạo lập bởi Đức Thánh Linh.
D. Trong Công Cuộc Cứu Rỗi:
Kinh Thánh trình bày sự phân công nhiệm vụ trong kế hoạch cứu rỗi (thường gọi là “Sự Phân Nhiệm Kinh Tế” - Economic Trinity):
- Chúa Cha lập kế hoạch và sai Con Ngài đến (Ê-phê-sô 1:3-6).
- Chúa Con vâng phục, nhập thể, chịu chết và sống lại để thực hiện kế hoạch đó (Phi-líp 2:5-8).
- Đức Thánh Linh ứng dụng công việc của Chúa Con vào lòng người tin: cảm hóa, tái sinh, ngự trị, thánh hóa (Giăng 16:8-14, Tít 3:5).
Đây không phải là sự bất bình đẳng, nhưng là sự vâng phục yêu thương và hiệp một trong mục đích chung của Ba Ngôi Vị đời đời.
Giáo lý Ba Ngôi không phải là một lý thuyết khô khan, nhưng là nền tảng cho một đời sống đức tin phong phú và năng quyền.
1. Nền Tảng cho Sự Cầu Nguyện và Thờ Phượng:
Chúng ta cầu nguyện với Chúa Cha, “nhân danh” Chúa Con (Giăng 16:23-24), và được Đức Thánh Linh giúp đỡ, cầu thay trong sự yếu đuối của mình (Rô-ma 8:26-27). Sự thờ phượng của chúng ta hướng đến cả Ba Ngôi.
2. Bảo Đảm cho Sự Cứu Rỗi:
Sự cứu rỗi của chúng ta được bảo đảm vì cả Ba Ngôi Đức Chúa Trời đều tham gia. Chúa Cha đã chọn, Chúa Con đã chuộc, Chúa Thánh Linh đã ấn chứng (Ê-phê-sô 1:3-14). Đây là một công trình vững chắc của chính Đức Chúa Trời.
3. Khuôn Mẫu cho Mối Quan Hệ và Cộng Đồng:
Ba Ngôi hiệp một trong tình yêu và sự hiệp thông trọn vẹn (Giăng 17:21-23). Điều này cho chúng ta khuôn mẫu cho hôn nhân (sự hiệp một), Hội Thánh (thân thể của Đấng Christ), và mọi mối quan hệ: được xây dựng trên tình yêu, sự tôn trọng, hiệp một trong sự đa dạng.
4. Nguồn Năng Lực cho Chức Vụ và Đời Sống:
Chúa Jêsus truyền lệnh cho chúng ta ra đi làm chứng nhân với lời hứa về quyền năng của Đức Thánh Linh (Công vụ 1:8). Chúng ta không hầu việc Chúa bằng sức riêng, nhưng bằng sự hiện diện và năng quyền của chính Đức Chúa Trời Ba Ngôi trong chúng ta.
5. Hiểu Biết về Bản Thân và Ơn Gọi:
Chúng ta được dựng nên theo “hình ảnh Đức Chúa Trời” (Sáng thế 1:26-27). Một số nhà thần học cho rằng hình ảnh này bao gồm khả năng cho các mối quan hệ và tương giao, phản chiếu mối tương giao đời đời trong Ba Ngôi. Điều này làm phong phú nhận thức về giá trị và mục đích của con người.
Giáo lý về Đức Chúa Trời Ba Ngôi là viên ngọc quý của lẽ thật Cơ Đốc. Nó bảo vệ sự độc tôn của Đức Chúa Trời, trong khi tôn cao công việc cứu chuộc trọn vẹn của Chúa Jêsus Christ và công việc biến đổi của Đức Thánh Linh. Mầu nhiệm này mời gọi chúng ta không phải vào sự phân tích khô khan, nhưng vào mối tương giao sống động với Đức Chúa Trời chân thật và hằng sống – Đấng là Cha yêu thương, Con cứu chuộc và Thánh Linh an ủi.
Như Athanasius, một giáo phụ đã chiến đấu bảo vệ giáo lý này, tuyên bố: “Chúng ta được cứu không phải bởi một ý tưởng về Chúa, nhưng bởi một Ngôi Vị nhập thể.” Chính Đức Chúa Trời Ba Ngôi đã bước vào lịch sử để tìm kiếm và cứu chuộc chúng ta. Vì vậy, chúng ta hãy sống, thờ phượng và hầu việc trong sự hiểu biết đầy lòng biết ơn và kính sợ về Đấng chúng ta tin.